Wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok K 12/23 z 15 marca 2024 r., K 12/23, K 12/23

Trybunał Konstytucyjny orzeka:

1. Art. 21 ust. 2 pkt 3 ustawy z 22 lipca 2010 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1234, 1235, 1236, 1237, 1238, 1239, 1240, 1241 i 1242), w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r.:

a) nie jest niezgodny z art. 2 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 64 i art. 84 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

b) jest zgodny z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

2. Art. 22 ust. 4 ustawy powołanej w punkcie 1, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2023 r., jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

3. Art. 23 § 1 ustawy z 15 września 2015 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2022 r. poz. 1520, 1521, 1522, 1523 i 1524) jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W ustnym uzasadnieniu rozstrzygnięcia Trybunał Konstytucyjny nawiązał do sprawy K 45/22 i uznał, że art. 21 ust. 2 pkt 3 ustawy podatkowej nie przewiduje zwolnienia, ani ulgi. Tym samym podtrzymał swoje stanowisko, że art. 21 ust. 2 pkt 3 ustawy podatkowej nie kształtuje instytucji o charakterze odliczenia, w szczególności równoznacznej z ulgą.

Niezależnie od powyższego, Trybunał uznał dwa przepisy za niezgodne z Konstytucją, tj. art. 22 ust. 4 ustawy podatkowej oraz art. 23 § 1 ustawy upadłościowej. Wzorcem w tej sprawie uczynił art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – zasadę demokratycznego państwa prawnego i wywodzoną z niej zasadę pewności prawa, a także zasadę sprawiedliwości społecznej.

Na ten temat Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się już wielokrotnie, a mianowicie, przepisy prawa winny być regulowane w sposób jasny i precyzyjny oraz znajdować odzwierciedlenie w proporcjonalności nakładanych obowiązków i przyznawanych praw, tak aby ich jednoznaczna treść pozwalała na ich stosowanie. Ustawodawca formułując treści przepisów w sposób niejasny, nie może pozostawiać dowolności organom mającym je stosować, a podatników stawiać w sytuacji niepewności. Dokonując interpretacji zaskarżonych przepisów, Trybunał Konstytucyjny w pierwszej kolejności zarzucił ustawodawcy wadliwe ukształtowanie oraz nieprawidłowe stosowanie pojęcia dochodu podatkowego uzyskanego w ujawnionych źródłach lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych. Zgodnie ze skarżonymi przepisami mienie zgromadzone w danym roku podatkowym oraz w latach poprzednich ma stanowić podstawę dla poniesionych przez podatnika wydatków i zgromadzonego w tym roku majątku. Ma ono pochodzić z legalnych źródeł lub nielegalnych od przestępstwa. Pierwsza wątpliwość związana jest z kwalifikowaniem określonych działań jako „legalnych” lub jako „nielegalnych”. Wątpliwości dotyczą również pojęcia legalnego źródła dochodu oraz dochodu od przestępstwa, bowiem ustawodawca nie sformułował ich w sposób jasny i precyzyjny.