Wyrok Sądu Apelacyjnego

I ACa 1234/23

WYROKw imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Dnia 23 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział Cywilnyw składzie następującym:Przewodniczący: Anna Kowalska (spr.)Sędziowie: Jan Nowak                   Maria WiśniewskaProtokolant: Piotr Zielińskipo rozpoznaniu w dniu 15 marca 2024 r.na rozprawiesprawy z powództwa Kredyt Bank S.A. z siedzibą w Warszawieprzeciwko Janowi Kowalskiemu i Annie Kowalskiejo zapłatęna skutek apelacji pozwanychod wyroku Sądu Okręgowego w Warszawiez dnia 12 grudnia 2023 r., sygn. akt: I C 5678/23

I. zmienia zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2023 r., sygn. akt: I C 5678/23, w ten sposób, że: 1) uchyla nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 listopada 2023 r., sygn. akt: I Nc 9012/23, i oddala powództwo w całości, 2) zasądza od Kredyt Bank S.A. z siedzibą w Warszawie na rzecz Jana Kowalskiego i Anny Kowalskiej kwotę 1500 zł (słownie: jeden tysiąc pięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. zasądza od Kredyt Bank S.A. z siedzibą w Warszawie na rzecz Jana Kowalskiego iAnny Kowalskiej kwotę 2000 zł (słownie: dwa tysiące złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tymkwotę 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem kosztów zastępstwaprocesowego.

Na oryginale właściwe podpisy

Za zgodnośćSekretarz

I ACa 1234/23

Uzasadnienie

Powód Kredyt Bank S.A. w Warszawie wystąpił z pozwem w postępowaniu nakazowymprzeciwko pozwanym Janowi Kowalskiemu i Annie Kowalskiej o zapłatę kwoty50 000 zł – tytułem niespłaconego kapitału kredytu udzielonego na podstawie umowykredytu z dnia 15 maja 2020 r., kwoty 10 000 zł – tytułem odsetek umownych liczonych dodnia 20 listopada 2023 r., zgodnie z wyżej wymienioną umową kredytu, jak również należnych odsetekza zwłokę liczonych od dnia 21 listopada 2023 r. od kwoty należności głównej do dnia zapłaty, zograniczeniem możliwości prowadzenia postępowania egzekucyjnego do nieruchomościpołożonej w Krakowie, dla której Sąd Rejonowy w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystychprowadzi księgę wieczystą Nr KR1K/00000000/1, do kwoty 80 000 zł. Ponadto powódwniósł także o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 20 listopada 2023 r., sygn. akt: I Nc 9012/23, SądOkręgowy w Warszawie nakazał pozwanym, aby zapłacili na rzecz powoda:– kwotę 50 000 zł z odsetkami umownymi liczonymi od kwoty 50 000 zł od dnia16 maja 2020 r. według stawki wynoszącej 12% odsetek ustawowych w skali roku, przy czymzastrzegł pozwanym prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego naograniczenie ich odpowiedzialności do udziału w 1/2 części we własności nieruchomościpołożonej w Krakowie, dla której Sąd Rejonowy w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystychprowadzi księgę wieczystą Nr KR1K/00000000/1, i jednocześnie do kwoty 80 000 zł,– kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 900 zł tytułem kosztówzastępstwa procesowego,w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty, albo wnieśli w tym terminie zarzuty.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwani wnieśli zarzuty, wnosząc o uchylenie nakazu ioddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Pozwani podnieśli w szczególności, że nie byli stroną stosunku umownego, z którego powódwywodzi swoje roszczenia, jak też że strona powodowa nie wykazała zasadnościdochodzonego roszczenia, zwłaszcza zaś w zakresie jego wysokości. Wskazali przy tym, że natę okoliczność do pozwu dołączony został jedynie wyciąg z ksiąg Kredyt Bank S.A., który nie ma mocydokumentu urzędowego, albowiem wyrokiem z 15 września 2016 r. (SK 48/15, Dz.U. 2016, poz.1561) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 95 prawa bankowego, w części, w jakiej nadaje moc prawną dokumentuurzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku w odniesieniu dopraw i obowiązków wynikających z czynności bankowych w postępowaniu cywilnymprowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.Pozwani wskazali jednocześnie, że przysługuje im wyłącznie udział w 1/2 części nieruchomości, na której ustanowiona została hipoteka zabezpieczająca wierzytelność powoda, stąd też w ichopinii brak jest podstaw do dochodzenia przez powoda od pozwanych całej należnościwskazanej w pozwie.

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2023 r., sygn. akt: I C 5678/23, Sąd Okręgowy w Warszawie utrzymał w mocynakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 listopada 2023 r., sygn. akt: I Nc 9012/23, w całości.Orzeczenie to zapadło w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i ocenę prawną:W dniu 15 maja 2020 r. zawarta została pomiędzy powodowym Kredyt Bank S.A. a Marią Nowak,prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą "Nowak Sp. z o.o." w Krakowie(„Pożyczkobiorca”), umowa o kredyt Nr 1234567890. Celem zabezpieczenia wierzytelności powoda ztytułu udzielonego kredytu, Maria Nowak i pozwani Jan Kowalski oraz Anna Kowalska ustanowili na rzecz powoda, na nieruchomości położonej w Krakowie, dla którejSąd Rejonowy w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą NrKR1K/00000000/1, a której współwłaścicielami są: w 1/2 części Maria Nowak oraz w 1/2części, na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, pozwani Jan Kowalski i Anna Kowalska – hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 80 000 zł.Wobec faktu, że Pożyczkobiorca dopuścił się zaległości w spłacie swoich zobowiązań ztytułu umowy kredytu, umowa ta została wypowiedziana ze skutkiem na dzień 1 listopada 2023 r.Pismem z dnia 10 listopada 2023 r. Kredyt Bank S.A. wezwał pozwanych – jako dłużników rzeczowych – dozapłaty należności w wysokości 60 000 zł, ponieważ kwota kapitału, odsetek umownychoraz odsetek za opóźnienie przekraczała kwotę ustanowionej hipoteki.W dniu 15 listopada 2023 r. powodowy Kredyt Bank S.A. na podstawie art. 95 prawa bankowego wystawił wyciąg z ksiąg Kredyt Bank S.A. Nr 9876543210, w którym stwierdziłistnienie wymagalnej wierzytelności względem pozwanych z tytułu zabezpieczenia umowykredytu z dnia 15 maja 2020 r.W świetle tak poczynionych ustaleń faktycznych, Sąd doszedł do wniosku, że wobecprzedstawionych przez powoda dowodów, takich jak odpis z księgi wieczystej oraz aktnotarialny zawierający oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, fakt ustanowienia hipotekiumownej kaucyjnej do kwoty 80 000 zł na nieruchomości położonej w Krakowie, dlaktórej Sąd Rejonowy w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą NrKR1K/00000000/1, a której współwłaścicielami są: w 1/2 części jest Maria Nowak oraz w 1/2części, na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, pozwani Jan Kowalski i Anna Kowalska – nie budzi żadnych wątpliwości. Sens hipoteki polega bowiemna tym, aby w sytuacji nieuzyskania zaspokojenia od dłużnika osobistego wierzyciel mógłuzyskać zaspokojenie od dłużnika rzeczowego. Jeżeli zatem zobowiązany osobiście niewykonuje należnego świadczenia pieniężnego, wierzyciel może wszcząć egzekucję przeciwkodłużnikowi rzeczowemu (por. wyr. SA w Krakowie z 10 października 2019 r., I ACa 789/19, LEX nr 2745678). Warunkiemjednakże skutecznego dochodzenia zaspokojenia z nieruchomości jest uzyskanie przezwierzyciela hipotecznego tytułu wykonawczego przeciwko właścicielowi nieruchomości,zasądzającego od niego zabezpieczoną hipoteką wierzytelność, chociażby właściciel był tylkodłużnikiem odpowiadającym rzeczowo.Sąd ten przyznał, co prawda, że wyciąg z ksiąg bankowych nie stanowi dokumentuurzędowego, o czym przesądził już Trybunał konstytucyjny w wyroku z 15 września 2016 r. (SK 48/15, Dz.U. 2016, poz. 1561), uznając, że przepis art. 95 pr. bank. w tymzakresie jest niekonstytucyjny. Niemniej jednak brak waloru dokumentu urzędowego nieprzesądza o braku jakiejkolwiek mocy dowodowej wyciągu z ksiąg bankowych. Stanowi onbowiem dokument prywatny, na który może powołać się każda ze stron postępowania.Dokumentem prywatnym jest bowiem każdy dokument pisemny, który nie odpowiadawymaganiom dokumentu urzędowego. Dokument prywatny jest jednym z dowodówwymienionych w art. 245 k.p.c. i podlega ocenie tak, jak wszystkiedowody. Materialna moc dowodowa dokumentu prywatnego zależy od jego treścimerytorycznej i o tej materialnej mocy dowodowej rozstrzyga sąd według ogólnych zasadoceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.).W konsekwencji Sąd ten uznał, że przedstawiony przez powoda wyciąg z ksiąg Kredyt Bank S.A. jestwiarygodny. Ponadto podniósł, że oprócz tego wyciągu powód przedstawił w tokupostępowania również umowę kredytową, z której wynikają objęte wyciągiem roszczenia.Jako podstawę rozstrzygnięcia wydanego w sprawie Sąd Okręgowy wskazał regulacje art. 788 k.c., a także art. 65 i 67 pr. bank. Ponadto w wydanym wyroku, w oparciu ounormowanie art. 321 k.p.c., Sąd ten zastrzegł pozwanym prawo do powoływania się w tokupostępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do przysługującego imudziału we własności nieruchomości, na której ustanowiona została hipoteka, oraz dowysokości wskazanej przez powoda kwoty, gdyż pozwani jako dłużnicy rzeczowi odpowiadajątylko z obciążonego hipoteką prawa i do wysokości umówionego zabezpieczeniahipotecznego.Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana.Pozwani w swojej apelacji zaskarżyli wyrok w całości, zarzucając mu:I. Naruszenie przepisów postępowania, tj.:1) art. 194 § 1 k.p.c. – poprzez nieuwzględnienie, że wsprawie po stronie pozwanej uczestniczyć powinna również Maria Nowak – dłużniczkaosobista i jednocześnie współdłużniczka rzeczowa, związana z pozwanymi węzłemwspółuczestnictwa koniecznego i jednolitego, jako współwłaścicielka nieruchomościzabezpieczonej hipoteką, z którego to tytułu powód dochodzi roszczenia o zapłatę w niniejszympostępowaniu;2) art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez przekroczenie granicswobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonanieniewłaściwych ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku, zwłaszczazaś na skutek przyjęcia, że pozwani posiadają względem strony powodowej zobowiązania ztytułu zabezpieczenia umowy kredytu z dnia 15 maja 2020 r. zawartej pomiędzy powodem aMarią Nowak, w kwocie 60 000 zł – tytułem niespłaconego kapitału kredytuudzielonego na podstawie wyżej wymienionej umowy kredytu wraz z odsetkami umownymiliczonymi od dnia 16 maja 2020 r., pomimo że powód nie wykazał:  a) faktu wywiązania się przez niego z umowy kredytu, w szczególności pozostawienia do  dyspozycji dłużnika osobistego jakichkolwiek środków pieniężnych i wykorzystania przez  niego udzielonego mu kredytu zgodnie z postanowieniami umowy,  b) istnienia i aktualnej wysokości zadłużenia dłużnika osobistego z tytułu umowy  kredytowej, a w konsekwencji odpowiedzialności pozwanych, jako dłużników rzeczowych;3) art. 245 k.p.c., a także art. 227 k.p.c. oraz art. 234 k.p.c. – poprzez dokonanie ustaleń faktycznych w przedmiocieistnienia i wysokości zadłużenia dłużnika osobistego oraz pozwanych względem stronypowodowej w oparciu o:  a) wyciąg z ksiąg bankowych z dnia 15 listopada 2023 r., chociaż:    – wyciąg z ksiąg bankowych nie ma już obecnie w postępowaniu cywilnym mocy    dokumentu urzędowego, a zatem jako dokument prywatny nie korzysta z domniemania    zgodności z prawdą zawartego w nim oświadczenia,    – pozwani kwestionowali treść tego dokumentu, w tym zasadność i wysokość roszczeń    powoda,    – wyciąg z ksiąg bankowych stanowi dokument o charakterze informacyjnym, zaś z    zasady bezpośredniości wynika, że sąd powinien poznawać wszelkie fakty mające istotne    znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy bezpośrednio na podstawie dowodów osobowych    (ewentualnie w niniejszym przypadku na podstawie ksiąg banku), a nie w oparciu o    oświadczenia osób, które mogą złożyć zeznania,  b) umowę o kredyt z dnia 15 maja 2020 r., zawartą pomiędzy powodowym Kredyt Bank S.A. a Marią  Nowak, chociaż z dokumentu tego nie wynika:    – że powód wywiązał się z zaciągniętego w nim zobowiązania oraz udzielił dłużnikowi    osobistemu kredytu, co mogło nastąpić dopiero po przedstawieniu w Kredyt Bank S.A. kopii aktu    notarialnego dotyczącego ustanowienia hipoteki oraz ustanowieniu w sposób    satysfakcjonujący Kredyt Bank S.A. pozostałych zabezpieczeń wskazanych w umowie kredytowej,    – istnienie ani wysokość stanu zadłużenia dłużnika osobistego z tytułu umowy kredytu,  c) dokonany w księdze wieczystej Nr KR1K/00000000/1 wpis hipoteki umownej kaucyjnej  do kwoty 80 000 zł, chociaż z tego rodzajem wpisu nie wiążą się żadne domniemania  prawne lub faktyczne co do istnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką i jej  wysokości.II. Naruszenie prawa materialnego, a w szczególności:art. 65 ustawy prawo bankowe, a także art. 67 ustawy prawo bankowe oraz postanowieniami § 1, 2 i 3 umowy kredytu z dnia 15 maja 2020r. zawartej pomiędzy powodem a Marią Nowak – poprzez niewłaściwe zastosowanie, naskutek uwzględnienia powództwa, chociaż:– po stronie pozwanej nie występowały wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie byłkonieczny, a zatem pozwani Jan Kowalski i Anna Kowalska nie posiadali w sprawiesamodzielnej legitymacji procesowej po stronie biernej,– powód nie wykazał istnienia i wysokości zadłużenia dłużnika osobistego z tytułu wyżejwymienionej umowy kredytowej, a w konsekwencji także odpowiedzialności pozwanych, jakodłużników rzeczowych.Wskazując na te zarzuty, strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzezuchylenie nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 listopada 2023 r., sygn. akt: I Nc 9012/23, i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzeczpozwanych kosztów procesu za I instancję, jak też o zasądzenie od strony powodowej na rzeczpozwanych kosztów postępowania apelacyjnego według spisu kosztów przedłożonego narozprawie, a w razie jego nieprzedstawienia – według norm przepisanych, ewentualnie ouchylenie wyżej wymienionego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2023 r. wcałości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania irozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:Apelacja strony pozwanej zasługuje w pełni na uwzględnienie.W ocenie Sądu Apelacyjnego istniały podstawy do uwzględnienia apelacji strony pozwanej wszczególności w aspekcie powołanego w apelacji zarzutu braku należytej legitymacjiprocesowej po stronie biernej procesu.Dochodzona w niniejszym postępowaniu wierzytelność wynika bowiem z hipoteki ustanowionej nacałej nieruchomości objętej księgą wieczystą Nr KR1K/00000000/1 Sądu Rejonowego wKrakowie, stanowiącej współwłasność w częściach ułamkowych pozwanych JanaKowalskiego i Anny Kowalskiej oraz Marii Nowak (dłużniczki osobistej).Jak wynika z brzmienia art. 65 ustawy prawo bankowe, hipoteka ustanawiana jest w celu zabezpieczeniaoznaczonej wierzytelności i stanowi prawo obciążające nieruchomość, na mocy któregowierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała sięwłasnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.Zauważyć należy przy tym, że w dacie orzekania w niniejszej sprawie przez Sąd I instancjiobowiązywały już przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece z 6 lipca 1982 r., która w art. 112wskazuje, że do hi