Wyrok Sądu Najwyższego

III CZP 12/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2023 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Anna Kowalska (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Jan Nowak

SSN Maria Wiśniewska

w sprawie z powództwa Banku "Kredyt Plus" S.A. w Warszawie przeciwko Janinie Malinowskiej o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 20 lutego 2023 r., skargi kasacyjnej Pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 10 stycznia 2023 r., I ACa 1234/22,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 15 maja 2021 r. zasądził od pozwanej Janiny Malinowskiej na rzecz powódki Banku "Kredyt Plus" S.A. w Warszawie kwotę 10 000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2020 r. i kosztami procesu, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia i wnioski. Powódka na podstawie umowy zawartej w dniu 5 marca 2018 r. udzieliła Janinie Malinowskiej pożyczki gotówkowej na cel konsumpcyjny w kwocie 8 000 zł z terminem spłaty do dnia 5 marca 2020 r. Spłatę pożyczki zabezpieczał weksel in blanco wystawiony przez pożyczkobiorcę i poręczony m.in. przez Pozwana. Wobec zaprzestania spłat rat pożyczki powódka wszczęła przeciwko Pozwanej postępowanie egzekucyjne na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego w dniu 10 lipca 2020 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, opiewającego na kwotę 12 000 zł. Sąd Rejonowy w Warszawie wyrokiem z 20 września 2020 r. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy stanowiący podstawę egzekucji prowadzonej przeciwko Pozwanej, stwierdzając, że egzekwowane roszczenie stwierdzone tym tytułem - stosownie do art. 125 § 1 w zw. z art. 840 § 1 pkt 2 KPC - uległo przedawnieniu.

Powódka w dniu 15 listopada 2020 r. - odwołując się do deklaracji wekslowej - wypełniła weksel zabezpieczający spłatę pożyczki na kwotę aktualnego zadłużenia, tj. 10 000 zł, z datą płatności w dniu 1 grudnia 2020 r. i poinformowała o tym Pozwana, wzywając ją do zapłaty tej należności. Pozwana pismami z 5 grudnia 2020 r. i z 10 grudnia 2020 r. wysłała do powódki oświadczenia o potrąceniu z wierzytelności wynikającej z poręczenia wekslowego wierzytelności własnych w kwotach 2 000 zł i 3 000 zł.

Oceniając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Okręgowy uznał powództwo za usprawiedliwione. Wskazał, że skoro Pozwana udzieliła poręczenia za wystawcę weksla in blanco, a nie poręczenia cywilnego, to w procesie niniejszym nie może podnieść skutecznie zarzutu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, przysługującego wystawcy weksla; między Pozwana a powódką nie istnieje żaden stosunek podstawowy, którego mógłby dotyczyć ten zarzut.

Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację Pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego, podzielając w całej rozciągłości przyjęte za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną.

Sąd Apelacyjny podkreślił, że przedawnienie ze stosunku podstawowego ma znaczenie tylko do chwili uzupełnienia weksla; od tej chwili w postępowaniu wekslowym stosuje się przedawnienie wekslowe, którego bieg - w odniesieniu do awalisty - rozpoczyna się od dnia płatności weksla (art. 70 PrWeksl). Skoro weksel został uzupełniony przed upływem terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, to zarzut przedawnienia mógł być rozpatrywany jedynie w odniesieniu do przedawnienia wekslowego. Termin płatności weksla został oznaczony na dzień 1 grudnia 2020 r., oparte zaś na nim powództwo wytoczono w dniu 15 stycznia 2021 r. Podniesiony przez Pozwana zarzut przedawnienia trafnie zatem został uznany za bezskuteczny.

W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie określonej w art. 398³ § 1 pkt 1 i 2 KPC, powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej zarzuciła naruszenie: - art. 10 w zw. z art. 32 i 103 PrWeksl przez błędną wykładnię i niezasadne uznanie, że Pozwana jako poręczyciel wekslowy za wystawcę weksla nie może bronić się zarzutami przysługującymi wystawcy weksla, podczas gdy poręczyciel może podnosić wobec remitenta zarzuty dotyczące stosunku podstawowego i wskazywać, że weksel został uzupełniony przez remitenta po upływie terminu roszczenia ze stosunku podstawowego; - art. 10 w zw. z art. 103 PrWeksl i art. 65 KC przez błędną wykładnię i nieuwzględnienie zarzutu uzupełnienia weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem, tj. po sześciu latach od upływu terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego; - art. 118 w zw. z art. 120 i 117 § 2 KC przez niewłaściwe zastosowanie i nie wzięcie pod uwagę, że roszczenie powódki ze stosunku podstawowego uległo przedawnieniu w terminie trzech lat, a więc przed uzupełnieniem weksla in blanco oraz - art. 70 w zw. z art. 103 i 10 PrWeksl oraz art. 65 KC przez ich niewłaściwe zastosowanie do nieistniejącego zobowiązania wekslowego Pozwanej. Podstawę kasacyjną naruszenia przepisów postępowania skarżąca wypełniła zarzutami naruszenia: - art. 378 § 1 w zw. z art. 328 § 2 i art. 391 § 1 KPC przez nie wzięcie pod uwagę zarzutu naruszenia art. 10 PrWeksl w zw. z art. 65 KC, tj. uzupełnienia weksla in blanco niezgodnie z upoważnieniem; - art. 386 § 1 KPC przez nieuwzględnienie apelacji oczywiście uzasadnionej oraz - art. 385 KPC przez niesłuszne oddalenie apelacji oczywiście uzasadnionej. Powódka w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Apelacyjny, podzielając ocenę Sądu I instancji odnoszącą się do zarzutu przedawnienia dochodzonego roszczenia, wskazał, że Pozwana, będąca poręczycielem wekslowym, mogłaby powołać się wobec powódki (pożyczkodawcy) na ten zarzut w odniesieniu do roszczenia ze stosunku podstawowego; skuteczność tego zarzutu podlegała ocenie przez pryzmat postanowień porozumienia wekslowego. Zauważył przy tym, że treścią upoważnienia zawartego w deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco, wręczanego dla zabezpieczenia określonego roszczenia, jest objęte uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Podkreślił wreszcie, że przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego ma znaczenie do chwili uzupełnienia weksla; dopiero po tym uzupełnieniu powstaje zobowiązanie wekslowe i do przedawnienia objętego nim roszczenia stosuje się przepisy prawa wekslowego.

Przytoczone stwierdzenia są jednoznacznym wyrazem zapatrywania, że o uzupełnieniu weksla in blanco zgodnie z upoważnieniem osoby na nim podpisanej można mówić wtedy, gdy uzupełnienie to nastąpiło przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Pogląd ten jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony (zob. m.in. wyroki: z 15 stycznia 2010 r., I CSK 234/09, OSNC 2010, Nr 7-8, poz. 105; z 20 lutego 2012 r., II CSK 256/11, OSNC-ZD 2013, Nr A, s. 45; z 10 marca 2015 r., I CSK 345/14, OSNC 2016, Nr 1, poz. 10; z 5 kwietnia 2017 r., II CSK 678/16; z 10 maja 2018 r., IV CSK 567/17; z 15 czerwca 2019 r., V CSK 234/18; z 20 lipca 2020 r., I CSK 456/19; z 25 sierpnia 2021 r., II CSK 123/20; z 10 września 2022 r., III CSK 456/21; z 15 października 2005 r., IV CK 276/05; z 20 listopada 2007 r., V CSK 234/07, OSNC-ZD 2008, Nr B, poz. 56), a konsekwencją jego aprobaty musi być uznanie, że zarzut uzupełnienia weksla po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego przysługuje również poręczycielowi. Sąd Apelacyjny, wbrew stanowisku skarżącej, nie wyraził odmiennego zapatrywania. Zarzut naruszenia art. 10 w zw. z art. 32 i 103 PrWeksl należało zatem uznać za bezzasadny.

Zasadniczą przesłanką oceny, że podniesiony przez Pozwana zarzut przedawnienia okazał się nieskuteczny, było stwierdzenie, że weksel zabezpieczający roszczenie powódki wobec Pozwanej został uzupełniony przed upływem terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego. Konstatacja ta - co trafnie zarzuciła skarżąca - budzi istotne zastrzeżenia. Ocena, czy określone roszczenie majątkowe przedawniło się, wymaga uwzględnienia przesłanek istotnych dla jej przeprowadzenia. Konieczne jest ustalenie, w jakim terminie roszczenie ulega przedawnieniu oraz kiedy rozpoczął się i zakończył jego bieg; w ramach tej drugiej przesłanki może powstać potrzeba rozważenia, czy bieg terminu przedawnienia uległ zawieszeniu lub przerwaniu. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie wskazano przesłanek stanowiących podstawę stwierdzenia, że uzupełnienie weksla (w dniu 15 listopada 2020 r.) nastąpiło przed upływem terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego; okoliczności istotne dla tej oceny nie zostały ustalone. Zaniechanie to jest niezrozumiałe tym bardziej, że w apelacji podniesiono zarzut uzupełnienia weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem. Nie wiadomo zatem, na jakiej podstawie Sąd Apelacyjny uznał zarzut przedawnienia za nieusprawiedliwiony, co nie pozwala skutecznie odeprzeć zarzutu naruszenia art. 378 § 1 w zw. z art. 328 § 2 i art. 391 § 1 KPC, a w konsekwencji - pozostałych zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 398¹⁵ § 1 KPC orzekł jak w sentencji.

Na oryginale właściwe podpisy.

Za zgodność.

Sekretarz sądu

Anna Zielińska