Zażalenie na postanowienie o zwolnieniu z tajemnicy adwokackiej

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział Karny przez Sąd Rejonowy Wydział VI Karny dla Mokotowa w Warszawie

VI K 1234/23

Zażalenie Jan Kowalski na postanowienie Sądu Rejonowego Wydział VI Karny dla Mokotowa w Warszawie z dnia 15 czerwca 2023 r. w przedmiocie zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy adwokackiej wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia

Jan Kowalski na zasadzie art. 425 § 1–3 KPK zaskarżam postanowienie Sądu Rejonowego Wydział VI Karny w Warszawie zwalniające mnie z obowiązku zachowania tajemnicy adwokackiej w całości.

Na podstawie art. 438 ust. 2 i 3 KPK postanowieniu temu zarzucam:

1) obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a to art. 180 § 2 KPK poprzez zezwolenie na uzyskanie wszelkich informacji mających związek z prowadzoną obsługą prawną przez rozszerzające potraktowanie wyjątkowych unormowań wskazanych przepisów oraz orzeczenie w zakresie zwolnienia, które prowadzi do naruszenia tajemnicy adwokackiej w szerszym niż wnioskowano zakresie;

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na bezzasadnym przyjęciu, że przesłuchanie mnie jako adwokata co do faktów objętych tajemnicą adwokacką jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a wskazane w postanowieniu okoliczności nie mogą być ustalone na podstawie innych dowodów, podczas gdy fakty, o których miałbym zeznawać, mogą przedstawić w swoich zeznaniach inni świadkowie, w tym prowadzący korespondencję w sprawie, negocjacje, a także okoliczności te mogą być ustalone w oparciu o treść pism pomiędzy stronami umów z marca 2022 r.

Wskazując te zarzuty, wnoszę o zmianę zaskarżonego postanowienia przez nieuwzględnienie wniosku i odmowę zezwolenia na przesłuchanie.

Uzasadnienie

Doniosłość społeczna zawodu adwokata jako zawodu zaufania publicznego sprawia, że decyzja o zwolnieniu mnie z zachowania tajemnicy zawodowej nie może być traktowana jako w pełni dyskrecjonalna. Analiza postanowienia wskazuje, że zwolnienie ma charakter blankietowy, nie wiadomo, jakich faktów lub okoliczności ma dotyczyć, a co za tym idzie, Sąd nie mógł stwierdzić, że niemożliwe jest ich ustalenie przy wykorzystaniu innych dowodów.

Samo zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy adwokackiej i przesłuchanie mnie na okoliczność „przebiegu negocjacji, a w szczególności wymiany uwag i opinii i w efekcie okoliczności sporządzenia w marcu 2022 r. umów i aneksów do nich” – nie może być traktowane jako precyzyjne.

Okoliczność sporządzania umów w marcu 2022 r. może z powodzeniem zostać ustalona innymi środkami – poprzez przesłuchanie wszystkich stron umowy, analizę korespondencji, która była z pewnością prowadzona między stronami umowy, oraz analizę poszczególnych wersji umowy, zmian zapisów oraz ustaleń między zainteresowanymi.

Wystąpienie o zwolnienie z zachowania tajemnicy adwokackiej we wnioskowanym zakresie jest niedookreślone poprzez użycie terminu „w szczególności” – trudno wobec otwartej klauzuli sformułować prognozę ubocznych skutków zamierzonego zwolnienia. „W szczególności” otwiera nieograniczoną możliwość decydowania przez prokuraturę co do zakresu przesłuchania adwokata. Nieokreśloność wyklucza zwolnienie z tajemnicy adwokackiej w ujęciu precyzyjnym, ponieważ by przesądzić, że przełamanie tajemnicy jest konieczne, należy wykazać, że inne środki dowodowe nie są wystarczające. Organy ścigania nie wiedzą, jaki jest zakres zwolnienia („w szczególności”), zatem nie można odnieść się do fragmentu wniosku, gdzie w sposób ogólnikowy wskazano, że w inny sposób niż przez przesłuchanie adwokata nie mogą tego znaleźć.

Nie może być tak, że wystarczające jest stwierdzenie Sądu, że „wspomnianej okoliczności nie da się bowiem ustalić na podstawie innych dowodów”. Na prokuraturze ciąży obowiązek wykazania słuszności wnioskowanej tezy, zaś działanie Sądu nie może sprowadzać się do formalnego, bezrefleksyjnego spełnienia oczekiwań Wnioskodawcy. Sąd nie jest pomocnikiem organów ścigania, lecz jest gwarantem praworządności i ma na celu wnikliwe i krytyczne odniesienie się do żądania zmierzającego do wyjątkowego wzruszenia zakazu dowodowego w imię nadrzędnego dobra – dobra wymiaru sprawiedliwości.

Postanowienie zrównuje drugą przesłankę zwolnienia z tajemnicy adwokackiej (dobro wymiaru sprawiedliwości) z dobrem wymiaru sprawiedliwości rozumianym jako wypełnienie celów postępowania przygotowawczego wskazanych w art. 297 § 1 KPK. Jest to powiązanie błędne, ponieważ dobro wymiaru sprawiedliwości jest wskazane jako dodatkowa, szczególna przesłanka zwolnienia z tajemnicy.

Tajemnica adwokacka to jedna z wartości wymiaru sprawiedliwości, chroniąca osoby zawierzające tę tajemnicę w zaufaniu, że nie zostanie pogwałcona. Na kwestie te zwraca uwagę m.in. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 12 stycznia 2022 r. (II AKz 123/22), postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 maja 2021 r. (I AKz 456/21).

Wyjątkowość pozyskania dowodu z przesłuchania osoby związanej tajemnicą adwokacką wskazuje uchw. SN z 15 lutego 2020 r. (I KZP 10/19), gdzie wskazano, iż konieczne jest staranne rozważenie okoliczności konkretnej sprawy, a zwolnienie adwokata od obowiązku zachowania tajemnicy jest możliwe tylko wtedy, gdy ujawnienie okoliczności objętych tą tajemnicą jest rzeczywiście nieodzowne, bowiem brak jest innych wystarczających dowodów.

Postanowienie zwalnia z tajemnicy w niezwykle szerokim, w zasadzie nieograniczonym zakresie – dotyczy bowiem wszelkich czynności podejmowanych w ramach obsługi prawnej, a dotyczącej wszelkich okoliczności sporządzenia umów w marcu 2022 r. Skarżone postanowienie sankcjonuje nie tyle nawet zwolnienie z obowiązku dochowania tajemnicy, ile zobowiązanie do poinformowania Prokuratury o wszelkich czynnościach podjętych w ramach negocjacji, sporządzenia i wykonywania umowy. Zakres zwolnienia wykracza poza cel i hipotezę art. 180 § 2 KPK.

Nie można przy tym pominąć przepisu art. 6 ustawy – Prawo o adwokaturze i jego relacji do art. 180 § 2 KPK. Adwokatura zajmuje jednoznaczne stanowisko: zapisy art. 6 ust. 2 i 3 ustawy ustrojowej nie mogą być pomijane, a ich kategoryczny charakter nie pozwala na złamanie tajemnicy adwokackiej (por. szerzej Adam Nowak, "Tajemnica adwokacka", 2021, s. 123 i n.).

Naruszenie przez adwokata tajemnicy spotyka się z negatywną oceną organów adwokatury, natomiast kolizja pomiędzy przepisami procedury a przepisami ustawy – Prawo o adwokaturze jest pozorna i powinna być rozwiązywana przez uznanie prymatu unormowań ustawy ustrojowej.

Wydanie postanowienia nie uwzględnia też innego aspektu. Prawidłowe działanie organów ochrony prawnej, w tym adwokatury, wymaga niezakłóconego funkcjonowania adwokata. Szczególnie w obecnych czasach, całkowitej atrofii podstawowych norm i zasad prawnych.

Wymaga to pewności, że adwokat nie stanie się delatorem, zaś powierzone adwokatowi wszelkie informacje nie będą dalej kolportowane.

W takim, aktualnym kontekście należy rozważyć „dobro wymiaru sprawiedliwości” z art. 180 § 2 KPK, nie zaś jako sposób na zrównanie go z dążeniem per fas et nefas do ustalenia prawdy materialnej, za cenę zaufania do zawodu adwokata.

Wniosek o wstrzymanie wykonania orzeczenia

Z daleko posuniętej ostrożności procesowej, mając na uwadze nieodwracalny charakter czynności – przesłuchanie z naruszeniem zasady tajemnicy adwokackiej – wnoszę o wstrzymanie wykonania postanowienia do czasu rozpoznania zażalenia i prawomocnego orzeczenia w tym przedmiocie.

Jan Kowalski, adwokat