Zażalenie na postanowienie o tymczasowym aresztowaniu

Warszawa, 22 marca 2024 r.

                    Do:                     Sądu Apelacyjnego w Warszawie                     Wydział II Karny Skład Trzech Sędziów

                    za pośrednictwem:                     Sądu Apelacyjnego w Warszawie                     Wydział II Karny

                    Adwokat Anna Kowalska                     obrońca podejrzanego Jana Nowaka II K 123/23

Zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział II Karny z dnia 15 marca 2024 r. II K 456/24

Na podstawie art. 263 § 5 w zw. z art. 425 § 1 i 2 KPK zaskarżam wyżej wymienione postanowienie w całości.

Na podstawie art. 427 § 2 w zw. z art. 438 pkt 3 KPK zaskarżonemu postanowieniu zarzucam mający wpływ na treść zaskarżonego postanowienia błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę tego orzeczenia przez uznanie, że:

1) w sprawie istnieje duże prawdopodobieństwo, że podejrzany dopuścił się zarzucanego czynu, podczas gdy żaden z dowodów zgromadzonych w sprawie, ujawnionych obronie, na takie prawdopodobieństwo nie wskazuje i Sąd Apelacyjny nie wskazał, z jakich dowodów to prawdopodobieństwo ma wynikać;

2) popełnienie przez podejrzanego zarzucanego mu czynu zostało uprawdopodobnione w stopniu wymaganym przez art. 249 KPK, podczas gdy Sąd Apelacyjny ograniczył się jedynie do wskazania, że taki wniosek wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, jednakże bez wskazania, które dowody mają uprawdopodabniać popełnienie zarzucanego czynu, podczas gdy dowody ujawnione obronie w żaden sposób nie spełniają wymagań określonych w art. 249 KPK;

3) w sprawie istnieje istotna obawa podejmowania przez podejrzanego bezprawnych działań zmierzających do zakłócenia biegu postępowania, gdyż zarzucany czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności przewyższającą 8 lat, podczas gdy podejrzany jak do tej pory nie dał nawet możliwości uznania, że będąc na wolności, będzie w jakikolwiek sposób utrudniał postępowanie i Sąd Apelacyjny nie wskazał, z jakich to dowodów wyprowadził taki wniosek.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 427 § 1 KPK wnoszę o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i oddalenie wniosku Prokuratury Okręgowej w Warszawie i zastosowanie łącznie: dozoru Policji, poręczenia majątkowego, zakazu opuszczania kraju wraz z odebraniem paszportu.

Uzasadnienie

Kwestia wstępna

Na wstępie uzasadnienia obrona uważa za konieczne po raz kolejny poruszenie kwestii dostępu do wniosku prokuratury o przedłużenie czasu trwania tymczasowego aresztowania. Kolejny raz obronie zostało odmówione zapoznanie się z takim wnioskiem. Odmowa taka w istocie w sposób znaczny ogranicza, a w tym przypadku uniemożliwia wręcz prowadzenie polemiki z argumentacją prokuratury. Na marginesie należy zaznaczyć, że obrona zdaje sobie sprawę, że decyzję o dostępie do akt i wniosku podejmuje prokurator prowadzący postępowanie – art. 156 § 5 KPK. Decyzja ta podlega kontroli przez prokuratora bezpośrednio przełożonego. Tryb ten obrona kolejny raz wykorzystuje w tej sprawie i na dzisiaj oczekiwane jest rozstrzygnięcie zażalenia przez Prokuraturę Regionalną w Warszawie. Jednakże obrona w tym momencie pragnie kolejny raz zwrócić uwagę Sądu Apelacyjnego, że tego rodzaju praktyka narusza prawo do obrony podejrzanego tymczasowo aresztowanego w postaci możliwości kontroli zasadności pozbawienia wolności przez zapoznanie się z argumentacją Prokuratury, jaka ma uzasadniać przedłużenie czasu trwania aresztowania. W jaki sposób obrona – w tej sytuacji – ma efektywnie podważać zasadność i legalność przedłużenia aresztowania. Brak dostępu do wniosku stanowi zdaniem obrony naruszenie zasady kontradyktoryjności i nie może być mowy o zachowaniu „równości broni” między stronami: prokuratorem i obroną. W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art. 156 § 5 i 5a KPK, jeżeli nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu państwa, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów lub kopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kopie; prawo to przysługuje stronom także po zakończeniu postępowania przygotowawczego. W przedmiocie udostępnienia akt, sporządzenia odpisów lub kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów lub kopii prowadzący postępowanie przygotowawcze wydaje zarządzenie. W wypadku odmowy udostępnienia akt pokrzywdzonemu na jego wniosek należy poinformować go o możliwości udostępnienia mu akt w późniejszym terminie. Z chwilą powiadomienia podejrzanego lub obrońcy o terminie końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego pokrzywdzonemu, jego pełnomocnikowi lub przedstawicielowi ustawowemu nie można odmówić udostępnienia akt, umożliwienia sporządzania odpisów lub kopii oraz wydania odpisów lub kopii. Za zgodą prokuratora akta w toku postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom. Prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej. W razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść dowodów dołączonych do wniosku, z wyłączeniem dowodów z zeznań świadków, o których mowa w art. 250 § 2b KPK.

Ad zarzutów

Ustalenie Sądu Apelacyjnego, że podejrzany może utrudniać w sposób nielegalny postępowanie karne, nie jest oparte na jakichkolwiek dowodach, ponieważ nie wskazano żadnych faktów, które twierdzenie to by uzasadniały. Jest to tylko i wyłącznie hipotetyczna możliwość. Tak enigmatycznie sformułowana okoliczność przez Sąd Apelacyjny potwierdza stanowisko obrony w tym zakresie, że nie jest to poparte żadnymi dowodami. Jak na razie podejrzany żadnym swoim zachowaniem nie dał nawet możliwości przypuszczenia, że będzie w sposób bezprawny utrudniał niniejsze postępowanie. Obronie nie jest wiadome, w jaki bezprawny sposób podejrzany ma utrudniać niniejsze postępowanie. Sąd Apelacyjny nie wskazał, jakich to środków użyje podejrzany. Można się tylko domyślać, że może chodzić o ucieczkę albo o ukrycie się lub też o namawianie do składania fałszywych zeznań przez świadków. Wobec takich wątpliwości można zastosować inny, nieizolacyjny środek zapobiegawczy w postaci dozoru Policji, zakazu opuszczania kraju połączonego z odebraniem paszportu i poręczenia majątkowego. Nie bardzo jest wiadome, w jaki sposób podejrzany ma wpłynąć na świadków, skoro wszyscy zostali już przesłuchani, a sprawa opiera się głównie na dowodach rzeczowych. Przecież obawa matactwa musi być uzasadniona, oparta na faktach znanych Sądowi. Sąd w zaskarżonym postanowieniu nie pokusił się o bliższe wyjaśnienie swego stanowiska w tym zakresie. Co więcej, w zebranym materiale dowodowym sprawy nie ma nawet jednego faktu, który by uzasadniał obawę bezprawnego utrudniania postępowania przez podejrzanego [zob. post. II K 789/22, w Komentarzu: Jan Zieliński (red.), Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, Warszawa 2023, s. 1234, teza 5]. Należy zauważyć, że z udostępnionego obronie materiału dowodowego bardzo trudno jest wyprowadzić wniosek, że podejrzany Nowak popełnił zarzucane mu przestępstwo. Jest oczywiste, że na tym etapie postępowania sąd nie ocenia merytorycznie dowodów, a KPK wymaga jedynie, aby było to duże prawdopodobieństwo, ale i ono musi wynikać z jakichś faktów. Jak na razie na podstawie przedstawionych dowodów nie można mówić nawet o prawdopodobieństwie popełnienia zarzucanego czynu przez podejrzanego. Zdaniem obrony materiał dowodowy jest bardzo ogólnikowy i powinien być doprecyzowany, ale skoro tak, to nie jest konieczne przedłużanie tymczasowego aresztowania, gdyż dalsze czynności mogą być prowadzone w warunkach wolnościowych dla podejrzanego. Obiektywnie rzecz ujmując i biorąc pod uwagę specyfikę tej sprawy, podejrzany nie jest w stanie w jakikolwiek sposób przeszkodzić czynnościom, jakie zostały jeszcze do przeprowadzenia w tej sprawie.

W tym miejscu należy odnieść się do podniesionej przez Sąd Apelacyjny przesłanki zagrożenia surową karą i należy stwierdzić, jak następuje. Przesłanka ta wprawdzie może być wystarczająca do zastosowania tymczasowego aresztowania, ale budzi liczne kontrowersje w doktrynie i jest krytykowana (Maria Wiśniewska, Środki zapobiegawcze w polskim procesie karnym, Kraków 2022, s. 567). Warto zacytować pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w post. z 12 stycznia 2023 r. (I KZS 123/22), że: „warunek, aby potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania była uzasadniona «grożącą oskarżonemu» surową karą (art. 258 § 2 KPK), spełniona jest wówczas, gdy nie tylko trafnie postawiono zarzut popełnienia zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, ale gdy nadto z okoliczności sprawy wynika, że rzeczywiście może zostać oskarżonemu wymierzona surowa kara pozbawienia wolności”. Kierując się tą dyrektywą interpretacyjną, na gruncie niniejszej sprawy nie można na obecnym etapie postępowania stwierdzić, że podejrzanemu może zostać wymierzona surowa kara. Wprawdzie górna granica kary w tym przypadku wynosi 12 lat, jednakże jej dolna granica wynosi 2 lata. W chwili obecnej jest czysto spekulacyjne przewidywanie, jaki wymiar kary może zapaść w niniejszej sprawie. Jak na razie pewne jest, że może to być 2 lata albo i 10 lat. W takim razie jest przedwczesne twierdzenie o zagrożeniu dla podejrzanego wysokim wymiarem kary.

Należy podkreślić, że podejrzany złożył obszerne wyjaśnienia i ustosunkował się do wielu kwestii podniesionych przez prokuraturę. Ponadto podejrzany podjął inicjatywę dowodową. Z tych faktów można wysnuć wniosek, że podejrzany aktywnie przy użyciu legalnych środków uczestniczy w postępowaniu.

Tymczasowe aresztowanie jest środkiem zapobiegawczym o charakterze wyjątkowym, którego nie stosuje się, jeśli jest wystarczające zastosowanie innego środka – art. 257 § 1 KPK. Skoro, jak już wyżej zostało zauważone, czyn zarzucany podejrzanemu zgodnie z art. 249 § 1 KPK nie został uprawdopodobniony, to nie ma konieczności stosowania najdrastyczniejszego środka zapobiegawczego. W danych okolicznościach sprawy możliwe jest zastosowanie kumulacyjnie innych nieizolacyjnych środków zapobiegawczych w postaci dozoru, poręczenia majątkowego, zakazu opuszczania kraju i zabraniu paszportu. Zaskarżone postanowienie narusza dyrektywę minimalizacji środków zapobiegawczych. Zgodnie z tą dyrektywą tymczasowe aresztowanie powinno być stosowane w ostateczności, gdy inne wolnościowe środki nie są w stanie zabezpieczyć prawidłowego toku postępowania (zob. post. I KZS 456/23).

Ponadto obrona nie wie, o jakich to czynnościach dowodowych mówi Prokuratura Okręgowa w Warszawie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. W taki sposób obrona nie jest w stanie zweryfikować, czy czynności, o jakich jest mowa, są zasadne, czy też nie. Obrona nie jest w stanie skutecznie polemizować z tezą, że tylko w warunkach aresztu stosowanego wobec podejrzanego te czynności mogą być dokonane.

Kwestia końcowa

Należy podkreślić, że tymczasowe aresztowanie nie jest środkiem mającym ułatwić prokuraturze postępowanie przygotowawcze. Środek ten ma na celu zabezpieczyć prawidłowy tok tego postępowania. Jednym z podstawowych praw każdego człowieka jest rzetelny i szybki proces – art. 5 ust. 3 i art. 6 ust. 1 EKPC. W chwili obecnej 3-miesięczny okres tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego ma zostać przedłużony w sumie do 6 miesięcy. Obronie nie jest wiadome, jakie to czynności śledztwa mają być przeprowadzone w następnym okresie 3 miesięcy i wymagają dalszego „tymczasowego” pozbawienia wolności podejrzanego.

Mając powyższe na uwadze, wnoszę jak na wstępie.

Anna Kowalska

………………………………… (własnoręczny podpis adwokata)