Instrukcja BHP wymiany i przechowywania opon
- Prawo
praca
- Kategoria
instrukcja
- Klucze
bezpieczeństwo w pracy, ciśnienie w oponach, demontaż opon, eksploatacja opon, instrukcja bhp, konserwacja opon, montaż opon, naprawa opon, opony pojazdowe, procedury bhp, przechowywanie opon, wymiana opon
Instrukcja BHP wymiany i przechowywania opon jest niezbędnym dokumentem dla pracowników zajmujących się tymi czynnościami. Określa ona zasady postępowania w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac związanych z wymianą i przechowywaniem opon. Dokument zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące używania sprzętu ochronnego, unikania obrażeń oraz prawidłowego przechowywania opon w miejscu pracy.
INSTRUKCJA BHP
WYMIANY I PRZECHOWYWANIA OPON
I. UWAGI OGÓLNE
Wymiany ogumienia na letnie należy dokonać, jeśli średnia dobowa temperatura powietrza ustabilizuje się na poziomie 7–10°C. Wymaga się jednocześnie, aby w nocy temperatura nie spadała poniżej zera.
Wymiany ogumienia letniego na zimowe należy dokonać wtedy, gdy temperatura powietrza zacznie regularnie spadać poniżej 6°C.
Częstym błędem jest zwlekanie z wymianą opon letnich na zimowe do pierwszych śniegów.
II. ZAKŁADOWA PROCEDURA WYMIANY I PRZECHOWYWANIA OPON
1. Wstęp
Ogumienie to jeden z najistotniejszych elementów mających wpływ na bezpieczeństwo. Opona przenosi wszystkie siły powstające między samochodem a drogą, pełni też rolę elementu sprężysto-tłumiącego.
Ogumienie jest jedynym elementem pojazdu mającym kontakt z nawierzchnią, co powoduje że koniecznym jest utrzymanie opon w należytym stanie technicznym poprzez stosowanie się do poniższych wskazówek.
2. Montaż i demontaż
2.1. Montaż, demontaż, pompowanie opon i wyważanie kół musi być przeprowadzane przez specjalistów w zakresie opon, z użyciem odpowiednich urządzeń i narzędzi. Do zadań ww. specjalistów należy:
• zastosowanie się do zaleceń producenta oraz obowiązujących przepisów przy doborze opon (m.in. konstrukcja, rozmiar, indeks prędkości, indeks nośności, kategoria – osobowe, ciężarowe, dostawcze, 4x4),
• przeprowadzenie wstępnej kontroli wyglądu zewnętrznego oraz wnętrza opony,
• przestrzeganie procedur montażu, demontażu, wyważania i pompowania opon oraz wymiany zaworu,
• przestrzeganie zaleceń montażowych znajdujących się na boku opony (strona montażu lub kierunek toczenia opony),
• pompowanie opony do ciśnienia określonego przez producenta pojazdu, opony lub innego eksperta w dziedzinie opon,
• zastosowania procedur właściwych dla charakterystyki opony (np. opon niskoprofilowych, do jazdy bez ciśnienia, itd.).
2.2. Koło z wymienioną oponą należy dokręcić kluczem dynamometrycznym z zachowaniem momentu obrotu podanego przez producenta pojazdu.
3. Przechowywanie opon
3.1. Chcąc uniknąć procesu starzenia się i przedwczesnego niszczenia ogumienia opony należy:
• chronić przed:
o źródłami otwartego ognia lub rozżarzonymi elementami,
o przedmiotami powodującymi iskrzenie, czy wyładowania elektryczne (prostownikami, ładowarkami, itp.)
o źródłami ozonu (m.in. stanowisko spawania w łuku elektrycznym),
o promieniami ultrafioletowymi (słońce) oraz
o niesprzyjającymi warunkami klimatycznymi;
• składować:
o w pomieszczeniu przewiewnym, suchym i o umiarkowanej temperaturze, w miejscu nie narażonym na bezpośrednie działanie ww. czynników przyspieszających proces starzenia oraz wilgoci,
o z dala od wszelkich substancji chemicznych, rozpuszczalników lub węglowodorów, które mogłyby oddziaływać niszcząco na właściwości gumy,
o z dala od przedmiotów mogących przebić oponę (np. przedmiotów ostro zakończonych, z ostrymi krawędziami, itp.).
Nie należy składować opon w stosach przez dłuższy czas, chyba że opony są zamontowane na koła i napompowane.
Należy unikać przygniatania opon przez inne przedmioty.
3.2. Opony należy przechowywać pionowo, jedna obok drugiej, w pozycji odpowiadającej ich pracy na pojeździe.
4. Dobór opon
4.1. Dobór opony musi być zgodny z oryginalnym wyposażeniem pojazdu, określonym przez jego producenta. Każda inna konfiguracja musi zostać zatwierdzona przez specjalistę w zakresie ogumienia, który zaproponuje rozwiązanie najlepiej dostosowane do sposobu użytkowania i zgodne z obowiązującymi przepisami.
4.2. Opona zakupiona jako używana powinna przed montażem zostać zweryfikowana przez specjalistę z dziedziny opon.
4.3. Na jednej osi wymagany jest montaż dwóch identycznych opon o tym samym rozmiarze, wzorze rzeźby bieżnika, indeksach nośności i prędkości.
4.4. W przypadku wymiany dwóch opon, zaleca się montowanie opon nowych lub mniej zużytych na tylnej osi.
4.5. Podczas montażu opon zimowych zaleca się wyposażenie pojazdu we wszystkie cztery tego typu opony.
4.6. Zabrania się użytkowania opon o głębokości rzeźby bieżnika poniżej wskaźników granicznego zużycia TWI lub poniżej 1,5 mm (w przypadku, gdy wskaźniki nie występują na oponie).
4.7. Zaleca się wymianę opon, gdy głębokość rzeźby bieżnika opon letnich jest poniżej 2 mm, a opon zimowych poniżej 4 mm.
4.8. Wymiany opon dokonuje się parami – na kołach jednej osi.
4.9. Opony nowsze (o większej głębokości rzeźby bieżnika), należy montować na oś tylną z uwagi na zwiększenie bezpieczeństwa poprzez zapewnienie lepszej przyczepności kół tej osi (niezależnie od tego, która oś jest napędzana).
4.10. Ciśnienie pompowania opon musi odpowiadać ciśnieniu zalecanemu przez producenta pojazdu.
4.11. Należy właściwie dobierać i montować przedłużki zaworów, które są nieodzowne przy pomiarach ciśnienia opon bliźniaczych. Zawory trzeba wyposażyć w nakrętki, które ochronią zawór, zapewniając doskonałe jego uszczelnienie.
4.12. Aby określić poprawność ciśnienia pompowania, podczas eksploatacji pojazdu należy okresowo kontrolować równomierność zużycia bieżnika w strefie środkowej i bocznych.
Zwiększone zużycie bieżnika w strefie środkowej świadczy o nadmiernym ciśnieniu pompowania, zwiększone zużycie w strefach zewnętrznych – o niedostatecznym ciśnieniu. Użytkowanie opony w warunkach przeciążenia i zbyt niskiego ciśnienia pompowania, w wyniku wielokrotnych ugięć i podwyższonej temperatury opony, może z upływem czasu prowadzić do zmęczenia materiału osnowy, rozdzielenia się warstw osnowy na bokach opony i osłabienia ich wytrzymałości. W wyniku tego opona jest dużo bardziej podatna na pęknięcia.
5. Obręcze
5.1. Stan obręczy powinien być systematycznie sprawdzany. Każda pęknięta obręcz powinna zostać natychmiast wymieniona.
5.2. Nigdy nie należy dokonywać napraw obręczy polegających na ich spawaniu.
5.3. Wykonywanie jakichkolwiek prac spawalniczych w obrębie podwozia samochodu dozwolone jest dopiero po zdemontowaniu koła i usunięciu go na bezpieczną odległość (poza zasięg wpływu iskier i promieniowania).
6. Eksploatacja opon
6.1. Aby zapobiec przyspieszonemu zużyciu opon zaleca się unikać:
• gwałtownego przyspieszania, a zwłaszcza ruszania z miejsca,
• jeśli to możliwe, ostrego hamowania, a także
• pokonywania zakrętów z nadmiernymi prędkościami, powodującymi występowanie dużych poślizgów.
6.2. Jazda z dużymi prędkościami powoduje przyspieszone zużycie gumy czoła bieżnika i obniżenie odporności opony na uszkodzenia.
6.3. Nie wolno dopuszczać do przeciążania opon. Przeciążenie opon może wynikać nie tylko z nadmiernego obciążenia pojazdu, ale także z:
• nierównomiernego rozłożenia ładunku,
• jazdy po drogach o złej nawierzchni, czy też
• niedostosowania ciśnienia pompowania opon do ich obciążenia.
6.4. Należy pamiętać, że:
• smar wydostający się z piast kół lub też płyn wyciekający z układu hamulcowego, w przypadku długotrwałego kontaktu z powierzchnią opony powoduje jej pęcznienie i prowadzi do trwałego uszkodzenia,
• kontrola równomierności zużywania się bieżnika pozwala wnioskować także o stanie technicznym pojazdu oraz ujawnia występowanie ewentualnych niesprawności w zawieszeniu pojazdu, układzie kierowniczym i hamulcowym,
• przy nadmiernej zbieżności kół zwiększone zużycie opony powstaje głównie na zewnętrznej stronie jej bieżnika,
• przy nadmiernej rozbieżności kół powiększone zużycie występuje przede wszystkim na stronie wewnętrznej opony,
• przyczyną ściągania bocznego pojazdu podczas hamowania może być zarówno nierównomierność działania układu hamulcowego, jak też i różna przyczepność opon (w przypadku stosowania różnych opon na jednej osi lub też opon o różnym stopniu zużycia),
• ściąganie boczne podczas jazdy może być wywołane również nieprawidłowym ustawieniem geometrii zawieszenia, bądź też różnym oporem toczenia poszczególnych opon, aby jednoznacznie określić przyczynę tego zjawiska należy zamienić opony stronami – jeśli ściąganie boczne zmieni kierunek, świadczy to o nieprawidłowym doborze opon bądź ich uszkodzeniu (konieczna jest wymiana opon).
7. Okresowa kontrola, konserwacja, naprawa opon
7.1. Aby zapewnić poprawność użytkowania opon niezbędna jest częsta kontrola ich stanu technicznego, ze szczególnym uwzględnieniem:
• równomierności zużywania się bieżnika oraz
• ciśnienia pompowania.
Dodatkowo należy sprawdzać wyważenie koła oraz określić bicie opony i obręczy.
7.2. Należy regularnie kontrolować stan obręczy i zawieszenia pojazdu.
7.3. Kierowca samochodu ma obowiązek regularnie:
• sprawdzać stan ciśnienia w oponach,
• kontrolować zużycie i ogólny stan opon (bieżnik, boki) oraz stan obręczy.
Ww. czynności kontrolne kierowca powinien przeprowadzać szczególnie przed wyjazdem w trasę.
7.4. Minimum raz w miesiącu należy kontrolować ciśnienie w oponach (w tym również w kole zapasowym) i wyrównać ciśnienia, jeśli nie są zgodne z zalecanym ciśnieniem użytkowania.
7.5. Ciśnienie w oponach należy sprawdzać:
• na zimnej oponie (po upłynięciu co najmniej 2 godzin od zatrzymania, chyba że przejechano mniej niż 3 km przy małej prędkości) lub
• przy rozgrzanej oponie, z tym że w takim przypadku należy dodać do zalecanego ciśnienia 0,3 bara.
7.6. Zbyt niskie ciśnienie powoduje nadmierne nagrzewanie się opony i może doprowadzić do:
• nieodwracalnych uszkodzeń jej elementów wewnętrznych,
• zniszczenia opony lub
• gwałtownego ujścia powietrza.
7.7. Pompowanie opon azotem nie zwalnia z obowiązku częstego sprawdzania ciśnienia w oponach.
7.8. W przypadku niepokojącej utraty ciśnienia w oponie należy sprawdzić jej stan zewnętrzny i wewnętrzny oraz stan obręczy i zaworu.
7.9. Na bieżąco należy kontrolować zużycie opon (wymiana na nową, jeśli zużycie osiągnęło dopuszczalny poziom), a w przypadku wystąpienia nietypowego zużycia lub różnicy w zużyciu opon na tej samej osi – skonsultować się ze specjalistą w zakresie opon.
7.10. Wszelkie przebicia, nacięcia, widoczne deformacje powinny zostać szczegółowo zbadane przez specjalistę w zakresie opon. Nie wolno używać uszkodzonych opon lub opon, które były użytkowane bez ciśnienia, bez konsultacji ze specjalistą w zakresie opon.
Wybrzuszenia występujące na boku opony mogą być spowodowane, np.:
• najechaniem z dużą prędkością na krawężnik lub
• wjechaniem w wyrwę w nawierzchni i uszkodzeniem przez to osnowy opony. W skrajnych przypadkach może dojść do uszkodzenia opasania i zwichrowania całej opony.
7.11. Należy bezwzględnie usuwać tkwiące w bieżniku różnego rodzaju gwoździe, śruby, itp. elementy. Podobnie trzeba wyjmować kamienie zakleszczone pomiędzy oponami bliźniaczymi.
W miejscu uszkodzenia do warstw osnowy i opasania może dostać się woda wywołując korozję i rozwarstwienia. Dlatego ewentualną naprawę należy wykonać poprawnie i starannie tak, aby do tego nie dopuścić.
7.12. Jakiekolwiek niepokojące zjawiska, takie jak wibracja, hałas, ściąganie na boki powinny zostać niezwłocznie sprawdzone przez użytkownika oraz przez specjalistę w zakresie opon.
7.13. Jeśli opona nosi wyraźne oznaki starzeniowe lub zmęczeniowe (np. liczne drobne spękania) należy koniecznie zlecić jej zbadanie przez specjalistę w zakresie opon, nawet jeśli opona była mało użytkowana lub zupełnie nie była jeszcze używana.
7.14. W przypadku występowania zwiększonych drgań i wzrostu hałasu podczas jazdy należy sprawdzić wyważenie i bicie opon. Parametry te nie mogą przekraczać wartości dopuszczalnych dla danych średnic kół.
8. Wymiana ogumienia
8.1. Wymieniane ogumienie powinno być dostosowane do warunków użytkowania pojazdu oraz jego maksymalnych parametrów, zwłaszcza obciążenia i prędkości.
8.2. Należy zadbać o to, aby głębokość rzeźby bieżnika była zgodna z obowiązującym prawem lipca 2023, które zabrania montażu różnych typów opon na jednej osi.
Typ opony oznacza:
• producenta opony,
• rozmiar,
• kategorię zastosowania (droga, dojazdy na placu budowy, śnieg, itp.),
• strukturę opony (radialna lub nie),
• indeks nośności i symbol prędkości.
Zgodnie z przepisami lipca 2023 wszystkie opony samochodowe powinny mieć tzw. „Opis serwisowy” umieszczony w pobliżu oznaczenia rozmiaru opony. Powinien on obejmować kod wskazujący wartości graniczne dotyczące nośności i prędkości oraz w przypadku opon pojedynczych i podwójnych, także indeksy nośności i prędkości (indeksy umieszczone są na obydwu ścianach bocznych opony), np. 102/100R (np. opony dostawcze), gdzie pierwsza liczba oznacza obciążenie eksploatacyjne dla opon pojedynczych, druga natomiast – obciążenie eksploatacyjne dla opon bliźniaczych.
Indeks prędkości opon określa z jaką maksymalną prędkością może się poruszać pojazd wyposażony w takie opony. Jeśli indeks prędkości nie jest wyższy niż H (do 210 km/h) – pod uwagę jest brane maksymalne obciążenie opony zgodnie z jej indeksem nośności. Przy indeksach wyższych niż H (210 km/h), zakłada się proporcjonalnie mniejsze dopuszczalne obciążenie wraz ze wzrostem prędkości. Indeksy prędkości znakowane na oponach podano w poniższej tabeli.
Tabela indeksów prędkości
Indeks Prędkość Indeks Prędkość Indeks Prędkość
prędkości w km/h prędkości w km/h prędkości w km/h
A1 do 5 D do 65 Q do 160
A2 do 10 E do 70 R do 170
A3 do 15 F do 80 S do 180
A4 do 20 G do 90 T do 190
A5 do 25 J do 100 H do 210
A6 do 30 K do 110 V do 240
A7 do 35 L do 120 W do 270
A8 do 40 M do 130 Y do 300
B do 50 N do 140 VR powyżej 210
C do 60 P do 150 ZR powyżej 240
Indeks nośności opony wskazuje maksymalne obciążenie w kilogramach, jakie może być przeniesione przez oponę, przy określonej odpowiednim symbolem prędkości i ciśnieniu powietrza.
Tabela indeksów nośności
Indeks Nośność Indeks Nośność Indeks Nośność Indeks Nośność
nośności w nośności w nośności w nośności w
kg/oponę kg/oponę kg/oponę kg/oponę
50 190 78 425 106 950 134 2120
51 195 79 437 107 975 135 2180
52 200 80 450 108 1000 136 2240
53 206 81 462 109 1030 137 2300
54 212 82 475 110 1060 138 2360
55 218 83 487 111 1090 139 2430
56 224 84 500 112 1120 140 2500
57 230 85 515 113 1150 141 2575
58 236 86 530 114 1180 142 2650
59 243 87 545 115 1215 143 2725
60 250 88 560 116 1250 144 2800
61 257 89 580 117 1285 145 2900
62 265 90 600 118 1320 146 3000
63 272 91 615 119 1360 147 3075
64 280 92 630 120 1400 148 3159
65 290 93 650 121 1450 149 3250
66 300 94 670 122 1500 150 3350
67 307 95 690 123 1550 151 3450
68 315 96 710 124 1600 152 3550
69 325 97 730 125 1650 153 3650
70 335 98 750 126 1700 154 3750
71 345 99 775 127 1750 155 3875
72 355 100 800 128 1800 156 4000
73 365 101 825 129 1850 157 4125
74 375 102 850 130 1900 158 4250
75 387 103 875 131 1950 159 4375
76 400 104 900 132 2000 160 4500
77 412 105 925 133 2060 161 4625
Dokument "Instrukcja BHP wymiany i przechowywania opon" stanowi ważny element bazy wiedzy pracowników i jest kluczowy dla zapewnienia bezpiecznych warunków pracy. Przestrzeganie zaleceń zawartych w instrukcji minimalizuje ryzyko wypadków oraz wpływa korzystnie na efektywność wykonywanych prac.