Wytyczne dotyczące urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego

11. Urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego stosowane przy robotach prowadzonych w pasie drogowym

11.1. Zasady ogólne

Zabezpieczenie i oznakowanie robót prowadzonych w pasie drogowym powinno być dostosowane do występujących utrudnień na drodze, a także zapewniać bezpieczeństwo uczestnikom ruchu oraz osobom wykonującym te roboty.

Urządzenia bezpieczeństwa ruchu użyte do zabezpieczenia i oznakowania miejsca robót na drodze powinny być dobrze widoczne zarówno w dzień, jak i w nocy oraz utrzymane w należytym stanie przez cały okres trwania robót.

Dla urządzeń bezpieczeństwa ruchu stosuje się odpowiednio barwy: białą, czerwoną, żółtą i czarną.

Jeżeli urządzenia te zawierają elementy odblaskowe, powinny być one w kształcie koła lub prostokąta i widoczne w nocy od zmroku do świtu z odległości co najmniej 150 m przy oświetleniu ich światłami drogowymi.

Pojazd wykorzystywany przy robotach prowadzonych w pasie drogowym powinien być wyposażony w ostrzegawczy sygnał świetlny błyskowy barwy żółtej, widoczny ze wszystkich stron z odległości co najmniej 200 m, przy dobrej przejrzystości powietrza.

Pojazd powinien być oznakowany pasami na przemian barwy białej i czerwonej o wymiarach 100 x 200 mm, na całej szerokości pojazdu, albo tablicą ostrzegawczą lub tablicą zamykającą.

Wystające poza obrys pojazdu części urządzeń lub ładunku powinny być oznakowane taśmą ostrzegawczą U-2.

Konstrukcje wsporcze po umieszczeniu na nich urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego powinny zapewniać stabilność.

Osoby wykonujące czynności związane z robotami w pasie drogowym powinny być ubrane w odzież ostrzegawczą o barwie pomarańczowej lub żółtej i wyposażone w elementy odblaskowe.

11.2. Zapory drogowe

Zapory drogowe pojedyncze U-2a (rys. 11.2.1 lit. a) i U-2b (rys. 11.2.1 lit. b) stosuje się do wygradzania miejsc robót prowadzonych w pasie drogowym.

Do wygradzania wzdłuż jezdni stosuje się zapory U-2a, a do wygrodzeń poprzecznych U-2b, z wyjątkiem przypadków, w których stosuje się tablice prowadzące ciągłe U-2c lub U-2d. Przy wygrodzeniach wzdłuż jezdni nie dopuszcza się występowania przerw w ciągu zapór.

Rys. 11.2.1. Wzory zapór drogowych pojedynczych:

a) zapora drogowa pojedyncza U-2a

b) zapora drogowa pojedyncza szeroka U-2b

W przypadkach wygradzania miejsc robót prowadzonych na chodnikach, ciągach pieszych, pieszo-rowerowych lub ścieżkach rowerowych wygrodzenie powinno być wykonane zaporami drogowymi podwójnymi U-2c (rys. 11.2.2), w których dolna krawędź dolnego pasa zapory powinna się znajdować na wysokości około 0.25 m nad poziomem nawierzchni.

Rys. 11.2.2. Zapora drogowa podwójna U-2c

Do wygradzania poprzecznego jezdni dopuszcza się zapory drogowe pojedyncze szerokie U-2b. Dla poprawy bezpieczeństwa pieszych, szczególnie w miejscach zwiększonego natężenia ruchu dzieci, np. w pobliżu szkoły podstawowej, zaleca się stosowanie zapory drogowej potrójnej U-2d (rys. 11.2.3), w której dolna krawędź dolnego pasa zapory powinna się znajdować na wysokości około 20 cm nad poziomem nawierzchni.

Rys. 11.2.3. Zapora drogowa potrójna U-2d

Zapory drogowe zabezpieczające miejsce robót należy umieszczać na wysokości od 0.5 m do 1.1 m, mierząc od poziomu nawierzchni drogi do górnej krawędzi zapór. W terenie zabudowanym należy zwrócić uwagę, aby zapora drogowa umieszczona bezpośrednio na skrzyżowaniu dróg nie ograniczała kierującym widoczności innych uczestników ruchu. W takich sytuacjach dopuszcza się umieszczanie zapory na wysokości poniżej 0.5 m. Jeżeli zachodzi potrzeba umieszczenia znaku drogowego na zaporze, to dolna krawędź znaku nie może znajdować się poniżej górnej krawędzi zapory.

Zapory drogowe U-2 ustawiane równolegle do kierunku ruchu należy ustawiać z zachowaniem warunków jak na rysunku 11.2.4.

Rys. 11.2.4. Ustawienie zapory drogowej

Zapory drogowe U-2 zastosowane do wygradzania części jezdni powinny mieć lica wykonane z folii odblaskowej i mogą być wyposażone w elementy odblaskowe oraz lampy ostrzegawcze.

W przypadku wykopów w jezdni głębszych niż 1 m lub pozostawienia na jezdni materiałów budowlanych, za zaporami drogowymi ustawionymi prostopadle do osi jezdni należy stosować osłony energochłonne lub pryzmy piasku. Zapory drogowe U-2 zastosowane do wygradzania części jezdni powinny być zawsze wyposażone w elementy odblaskowe i lampy ostrzegawcze.

Zapory drogowe powinny być pokryte po obu stronach pasami białymi i czerwonymi na przemian.

Wszystkie zapory rozpoczynają się i kończą polem czerwonym. Dopuszczalne długości zapór drogowych L wynoszą: 1000, 2000, 3000, 4000 i 5000 mm.

Zapory drogowe muszą być wykonane z materiału niestanowiącego zagrożenia dla ludzi i mienia.

Zapory drogowe powinny mieć naroża wyokrąglone promieniem R = 30 mm. Zaleca się stosowanie zapór drogowych wykonywanych z tworzywa sztucznego.

11.3. Tablice kierujące

Tablice kierujące według wzorów i wymiarów pokazanych na rys. 11.3.1 przeznaczone są do oznaczania krawędzi:

– zawężonego pasa ruchu,

– zajętego lub wyłączonego pobocza, pasa awaryjnego lub dzielącego w przypadku zawężenia pasa bezpieczeństwa,

– pasa ruchu z załamaniami w planie.

Tablice kierujące ze skośnymi paskami mają być ustawione tak, by paski opadały w kierunku używanej części drogi. Do oznaczania ograniczonej skrajni z prawej strony jezdni należy używać tablic U-3b, a z lewej strony jezdni U-3a. Dopuszcza się stosowanie tablic kierujących U-3a i U-3b zespolonych ze światłami ostrzegawczymi U-1 umieszczonymi nad tablicami.

Dopuszcza się do stosowania aktywne tablice kierujące U-3 z wbudowanym wzdłuż krawędzi białej i czerwonej pulsującym światłem żółtym.

Tablice kierujące wysokie U-3c, U-3d, U-3e i U-3f są stosowane na początku wygrodzenia od strony nadjeżdżających pojazdów, gdy przy dużym nasileniu ruchu (tworzenie się kolumn) albo z powodu złej widoczności powstaje niebezpieczeństwo, że wygrodzenie tablicami U-3a lub U-3b nie zostanie dostrzeżone w porę.

Na tablicach kierujących U-3c, U-3d, U-3e i U-3f dopuszcza się umieszczanie lamp ostrzegawczych.

Rys. 11.3.1. Tablice kierujące:

a) U-3a b) U-3b

c) U-3c d) U-3d

e) U-3e f) U-3f

Tablice do oznaczania ograniczonej skrajni powinny być pokryte farbą odblaskową lub zawierać elementy odblaskowe o barwie zgodnej z barwą tła, na którym zostały umieszczone. Tablice należy ustawiać prostopadle do osi drogi w odstępach nie większych niż 50 m w obszarze zabudowanym i 100 m poza obszarem zabudowanym. Dolna krawędź tablicy powinna znajdować się na wysokości do 0.6 m, mierząc od poziomu jezdni.

Sposób zamocowania tablic powinien uniemożliwiać ich obrót wokół osi pionowej.

11.4. Taśmy ostrzegawcze

Taśmy ostrzegawcze U-1 według wzorów przedstawionych na rys. 11.4.1 lit. a i 11.4.1 lit. b mogą być stosowane jedynie do wygradzania miejsc robót znajdujących się poza jezdnią w miejscach nieprzeznaczonych do ruchu lub postoju pojazdów oraz ruchu pieszych.

Rys. 11.4.1. Przykłady taśm ostrzegawczych U-1:

Wygrodzenia taśmami ostrzegawczymi powinny znajdować się w odległości nie mniejszej niż 0.5 m od tych miejsc. Taśmy powinny być rozwieszane na wysokości od 0.7 m do 1.1 m, mierząc od poziomu terenu do dolnej krawędzi taśmy, w taki sposób, aby strzałka ugięcia między punktami mocowania wynosiła nie więcej niż 0.2 m.

Wygrodzenie taśmą ostrzegawczą jest dopuszczalne tylko przy wykopach do głębokości 0.5 m przy zachowaniu powyższych warunków.

Do krótkotrwałych wygrodzeń obszarów na drodze, wyłączonych z ruchu przez służby porządkowe, dopuszcza się taśmy posiadające nazwę tych służb, np. „Straż Miejska”. Przykład takiej taśmy przedstawiono na rysunku 11.4.1 lit. c.

11.5. Pachołki drogowe

Pachołki drogowe U-4 według wzorów (rys. 11.5.1) i wymiarów przedstawionych w tabeli 11.1 i na rysunku 11.5.2 należy stosować do:

– wyznaczania zwężenia, tzn. stopniowego zmniejszania szerokości jezdni,

– wyznaczania toru jazdy pojazdów,

– prowadzenia robót krótkotrwałych lub w ruchu wahadłowym,

– tymczasowego oznakowania miejsca niebezpiecznego,

– oznaczania podłużnego zwężenia przy wykonywaniu remontów,

– wygrodzeń wzdłuż jezdni powierzchni wyłączonych z ruchu, z wyjątkiem powierzchni zajętych pod roboty drogowe,

– zabezpieczenia świeżo malowanych linii oznakowania poziomego wzdłuż jezdni,

– zabezpieczenia świeżo wykonanych napraw nawierzchni jezdni o powierzchni nie większej niż 10 m² i szerokości do 2 m,

– wygrodzeń wzdłuż jezdni powierzchni wyłączonych z ruchu dla potrzeb wykonywanych pomiarów oraz powierzchniowych napraw nawierzchni.

Na drogach, gdzie dozwolona jest wyższa prędkość, np. na autostradzie należy stosować pachołki drogowe o wysokości minimum 1 m, a masa po obciążeniu pachołka musi gwarantować ich stabilność.

Pachołki drogowe powinny być wykonane z tworzywa sztucznego.

Zaleca się, aby kształt pachołka umożliwiał zamocowanie na nim świateł ostrzegawczych. Budowa pachołków powinna umożliwić obciążanie ich wewnątrz u podstawy (np. piaskiem lub wodą) po ustawieniu na drodze. Dopuszczalne minimalne masy ustawionych na drodze pachołków zamieszczono w tabeli 11.1.

Rysunek 11.5.3 pokazuje zastosowanie światła ostrzegawczego o średnicy soczewki 100 mm na pachołku drogowym U-4b. Zestaw z lampą można montować w następującej postaci:

– świateł błyskowych żółtych,

– świateł pulsujących żółtych,

– wiązki świetlnej,

– świateł stałych czerwonych.

Rys. 11.5.1. Wzory pachołków drogowych:

U-4a U-4b U-4c U-4d

Odległości między pachołkami drogowymi nie powinny być większe niż:

– 1 m przy wyznaczaniu zwężenia,

– 4 m przy oznaczaniu podłużnego zwężenia,

– 1 do 5 m przy wygrodzeniu wzdłuż jezdni powierzchni wyłączonych z ruchu,

– 2 m przy zabezpieczeniu świeżo malowanych linii,

– 5 m przy zabezpieczeniu świeżo wykonanych napraw.

Pachołki drogowe powinny być w kolorze czerwonym lub pomarańczowym. Dla zapewnienia wyróżniania się pachołków z otoczenia zalecany jest kolor pomarańczowy fluorescencyjny.

Jeżeli pachołki ustawione na drodze mają na niej pozostawać w nocy od zmierzchu do świtu, wówczas białe poprzeczne pasy powinny być wykonane z materiału odblaskowego, w formie naklejanych pasów z folii odblaskowej lub nakładanych opasek.

Ponadto pierwszy i ostatni pachołek ustawiony w szeregu powinny być wyposażone w światło ostrzegawcze.

Zaleca się stosowanie pachołków o wymiarach większych od standardowych.

Tabela 11.1. Wymiary konstrukcyjne pachołków U-4

Wysokość Wymiary Szerokość Masa po

pachołka podstawy pasa obciążeniu

h [mm] a x b [mm] c [mm] [kg]

U-4a 300 200 x 200 180 1,5

U-4b 500 300 x 300 200 2,5

U-4c 750 350 x 350 240 4,0

U-4d 300 200 x 200 180 -

1. Tolerancja h = +/- 5%.

2. Tolerancje a x b = +/- 10%.

3. Pachołek pomocniczy U-4d o wysokości 300 mm może nie posiadać obciążenia.

Rys. 11.5.2. Konstrukcja pachołka U-4

11.6. Tablice uchylne z elementami odblaskowymi

Tablice uchylne U-6 wyposażone w punktowe elementy odblaskowe stosuje się do tymczasowej organizacji ruchu dla uzupełnienia:

– linii dzielących pasy ruchu jednokierunkowe,

– linii dzielących dwukierunkowe pasy ruchu.

Tablice uchylne (rys. 11.6.1) muszą mieć konstrukcję elastyczną w celu zabezpieczenia przed zniszczeniem wskutek najechania pojazdu. Elementy te nie powinny podczas zgięcia załamywać się ani tak odkształcać trwale, by element odblaskowy był trwale zasłonięty, choćby częściowo.

Współczynnik odbicia światła barwy żółtej i współczynnik odbicia światła barwy żółtej lub żółto-zielonej poziomych punktowych elementów odblaskowych dla ruchu tymczasowego powinny spełniać wymagania w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w tabelach 3.1 i 3.2.

Rys. 11.6.1. Tablica uchylna z elementami odblaskowymi

11.7. Separatory ruchu

Separatory ruchu U-7 przeznaczone są do oddzielania i wydzielania:

– wydzielania pasów o przeciwnych kierunkach ruchu,

– wydzielania pasów ruchu dla autobusów,

– wyznaczenia toru jazdy pojazdów,

– wyznaczenia zawężonych pasów ruchu,

– wyznaczania krawędzi jezdni

oraz (lub) przeciwdziałania wjeżdżaniu na powierzchnie wyłączone z ruchu, ciągi piesze i rowerowe. Separatory należy stosować w szczególności tam, gdzie wyznaczenie pasów ruchu za pomocą znaków poziomych jest niewystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa i płynności ruchu w związku z prowadzonymi robotami w pasie drogowym jak również jako stałe urządzenia bezpieczeństwa. Separatory mogą być stosowane jako tymczasowe lub stałe.

Rys. 11.7.1. Przykład separatora tymczasowego U-7a barwy żółtej

Rys. 11.7.2. Przykład separatora stałego U-7b

Dopuszcza się układanie separatorów U-7a (rys. 11.7.1) barwy białej do oddzielenia pasa ruchu przeznaczonego wyłącznie dla autobusów, np. buspasa lub wydzielonego pasa ruchu. Do rozdzielania pasów o przeciwnych kierunkach ruchu pojazdów, w związku z robotami prowadzonymi w pasie drogowym, należy stosować separatory U-7a barwy żółtej, układane na jezdni odcinkami i tworzące na jezdni ciąg w formie linii przerywanej. Wzdłuż tak oznakowanego rozdzielenia pasów ruchu dodatkowo należy umieścić tablice kierujące U-3. Na prostych odcinkach wygrodzenia dopuszcza się także stosowanie separatorów U-7b (rys. 11.7.2) układanych w linii ciągłej wraz z tablicami kierującymi U-3.

Tabela 11.2. Wymiary gabarytowe separatorów U-7a i U-7b

Długość – L [mm] Szerokość – b [mm] Wysokość – h [mm]

500 100 ÷ 200 50

1000 100 ÷ 200 75

2000 100 ÷ 200 100

Separatory U-7a i U-7b powinny być wykonane z tworzywa sztucznego lub gumy. Muszą być przymocowane do nawierzchni jezdni w sposób trwały.

Separatory U-7a i U-7b powinny posiadać uchwyty umożliwiające mocowanie do nich tablic kierujących U-3.

Separatory U-7c (rys. 11.7.3) powinny być wykonane z tworzywa sztucznego o dużej wytrzymałości i umożliwiać obciążanie ich wnętrza poprzez wypełnienie wodą lub wsypanie piasku. W tabeli 11.2.a podano wymiary i masę pojedynczych elementów separatorów U-7c bez uwzględnienia elementu łączącego oraz elementu odblaskowego. Separatory U-7c stosuje się tylko w tymczasowej organizacji ruchu. Dopuszcza się do stosowania separatory złożone z elementów o następujących barwach:

– żółtej,

– białej,

– białej i czerwonej, montowanych naprzemiennie.

Rys. 11.7.3. Przykładowy element separatora U-7c

Tabela 11.2.a Wymiary i masa pojedynczych elementów separatora U-7c

Długość – L [mm] Szerokość – b [mm] Wysokość – h [mm] Masa [kg]

500 150 ÷ 250 100 ÷ 200 10

1000 150 ÷ 250 100 ÷ 200 20

1500 150 ÷ 250 100 ÷ 200 30

11.8. Tablica ostrzegawcza

Tablica ostrzegawcza U-8 (rys. 11.8.1) ma tło barwy białej i ukośne pasy barwy czerwonej. Lico tablicy powinno być wykonane z blachy aluminiowej lub z tworzywa sztucznego. Wewnątrz tablicy umieszcza się znak ostrzegawczy A-1 „Roboty drogowe”.

Rys. 11.8.1. Tablica ostrzegawcza U-8 ze znakiem A-1

W przypadku pojazdów wykonujących prace na danym pasie ruchu, na tablicy U-8 umieszczonej na samochodzie lub przyczepie umieszcza się odpowiedni znak C-9, C-10 lub C-11.

11.9. Tablice zamykające

Do zamykania pasa ruchu, w szczególności z powodu prowadzenia robót drogowych, stosuje się tablice zamykające mocowane do pojazdów. Pojazd, na którym umieszczona jest tablica, znajduje się na początku odcinka wyłączonego z ruchu od strony nadjeżdżających pojazdów. Lico tablicy oraz znaków umieszczanych na tablicy zamykającej wykonane jest z blachy aluminiowej lub z tworzywa sztucznego; tło barwy białej, ukośne pasy – barwy czerwonej. Na tablicy zamykającej pas ruchu umieszczane są znaki C-9, C-10 lub C-11.

Na tablicy instaluje się urządzenie wykonane z lamp ostrzegawczych, nadające sygnały dynamiczne zgodnie ze znakiem nakazu. W górnej części tablicy znajdują się dwie lampy błyskowe o średnicy soczewek 200 mm.

Rozróżnia się dwie rodzaje tablic zamykających:

– małe – stosowana na drogach lokalnych,

– duże – stosowana na drogach krajowych.

Dynamiczny sygnał ostrzegawczy w kształcie żółtej strzały skierowanej odpowiednio do znaku nakazu powinien być nadawany z częstotliwością 1 ± 0.1 Hz, przy czym czas wyświetlania sygnału do czasu przerwy sygnału powinien być jak 1 : 1.

Wszystkie lampy ostrzegawcze w polu strzały w kształcie jak na rysunku 11.9.5 i wymiarach podanych w tabeli 11.3 powinny być włączane równocześnie.

Lampy błyskowe o średnicy 200 mm, umieszczone w górnych narożach tablic, powinny nadawać jednocześnie sygnał świetlny w postaci błysków z częstotliwością 1 ± 0.1 Hz, a czas trwania błysku i czas przerwy światła tak dobrane, aby sygnał był widoczny zarówno w dzień jak i w nocy z odległości 500 m w przypadku tablic małych, a 1000 m w przypadku tablic dużych.

Tablica zamykająca mała U-9a z zmiennym znakiem nakazu C-9 na C-10 i odwrotnie przedstawiona została na rys. 11.9.1. Zmiana pozycji znaku nakazu powinno być zsynchronizowane z sygnalizatorem. Znak musi być zmieniony przed włączeniem sygnalizacji.

Tablica zamykająca duża U-9b ze znakiem nakazu C-11 według wzoru przedstawionego na rys. 11.9.2 stosowana jest w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zamknięcia pasa ruchu, a występuje możliwość ruchu zgodnie ze znakiem (ominięcie pojazdów z tablicą U-9b z prawej lub lewej strony).

Rys. 11.9.1. Wzór tablicy zamykającej U-9a

Rys. 11.9.2. Wzór tablicy zamykającej U-9b

Rys. 11.9.3. Tablica zamykająca U-9c

Tablica zamykająca mała U-9c z zmiennym znakiem nakazu C-9 na C-10 i odwrotnie przedstawiona została na rys. 11.9.3. Na rysunku przedstawiono wymiary tablicy U-9c.

Zmiana pozycji znaku nakazu powinno być zsynchronizowane z sygnalizatorem. Znak musi być zmieniony przed włączeniem sygnalizacji.

Tablica zamykająca duża U-9d ze znakiem nakazu C-11 według wzoru przedstawionego na rys. 11.9.4 stosowana jest w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zamknięcia pasa ruchu, a występuje możliwość ruchu zgodnie ze znakiem (ominięcie pojazdów z tablicą U-9d z prawej lub lewej strony). Na rysunku przedstawiono wymiary tablicy U-9d.

Rys. 11.9.4. Tablica zamykająca U-9d

Rys. 11.9.5. Wymiary strzały świetlnej

Tabela 11.3. Wymiary strzał świetlnych mocowanych na tablicach zamykających

Tablica zamykająca A [mm] B [mm] C [mm] D [mm]

U-9a 500 200 300 100

U-9b 750 300 450 150

U-9c/U-9d 1000 400 600 200

11.10. Tablica tymczasowa

Rys. 11.10.1