Uzasadnienie wyroku uniewinniającego

UZASADNIENIE

Jan Kowalski został oskarżony o to, że w okresie od 15 marca 2023 roku do 20 marca 2023 roku w Krakowie przy ul. Floriańskiej 12 działając wspólnie i w porozumieniu z Piotrem Nowakiem i Andrzejem Wiśniewskim z wcześniej otwartego kiosku przy ul. Grodzkiej 5 dokonał kradzieży papierosów różnych marek, gum do żucia powodując straty w wysokości 500 zł na szkodę Marii Zielińskiej tj. o przestępstwo z art. 278 § 1 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Krakowie z dnia 25 maja 2023 r. o sygn. akt II K 123/23 oskarżony Jan Kowalski został uznany za winnego popełnienia w sposób wyżej opisany zarzucanego mu występku z art. 278 § 1 k.k. i wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Powyższy wyrok zaskarżył oskarżony Jan Kowalski zarzucając mu, iż został oparty wyłącznie na pomówieniach współoskarżonego Piotra Nowaka. Zdaniem apelującego o nieprawdziwości twierdzeń oskarżonego Nowaka świadczą jego wcześniejsze pomówienia, których się dopuścił, a dotyczyły one innej kradzieży, w której jego zdaniem uczestniczył Jan Kowalski. W toku postępowania jednakże okazało się, że okoliczność ta nie znalazła potwierdzenia, gdyż w tym czasie, kiedy miała miejsce kradzież oskarżony Kowalski przebywał w Zakopanem.

Oskarżony nie wyraził wprost o co wnosi w swojej apelacji, jednakże z jej treści wynika, iż przytoczona argumentacja zmierzała do wykazania jego niewinności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja oskarżonego okazała się zasadna w wyniku czego Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił oskarżonego od popełnienia zarzuconego mu przestępstwa z art. 278 § 1 k.k.

Rozważania dotyczące niniejszej sprawy należy rozpocząć od stwierdzenia natury ogólnej, a mianowicie, iż podstawę wszelkich rozstrzygnięć Sądu zgodnie z art. 2 § 2 k.p.k. powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne, jest to zasada prawdy obiektywnej. Dopiero pełne i wyczerpujące zgromadzenie materiału dowodowego w danym zakresie pozwala na dokonanie na jego podstawie ustaleń faktycznych, które stanowić mogą podstawę orzeczenia. Zadaniem każdego organu, na każdym etapie postępowania jest dołożenie wszelkich starań w celu zgromadzenia wszystkich dostępnych dowodów, które mogą okazać się przydatne do wydania orzeczenia. (zob. wyrok SN z 12 stycznia 2022 r. sygn. akt V KK 123/21 opubl. OSNKW 2022/1/1). W przedmiotowej sprawie występują pewne trudności dowodowe spowodowane tym, iż brak jest świadków kradzieży, czy też innych dowodów dotyczących tego zdarzenia. W zasadzie jedynym źródłem dowodowym co do okoliczności popełnienia przestępstwa kradzieży w okresie od 15 marca 2023 roku do 20 marca 2023 roku przy współudziale Jana Kowalskiego są wyjaśnienia oskarżonego Nowaka, który sam przyznał się do jego popełnienia i w swoich wyjaśnieniach obciążył oskarżonego Kowalskiego. Trzeci rzekomy współsprawca Andrzej Wiśniewski zmarł dnia 10 lutego 2023 r. (k. 74) zanim wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów Janowi Kowalskiemu, tak więc Andrzej Wiśniewski nie był przesłuchiwany odnośnie tego zdarzenia. Sąd I instancji w związku z zaistniałą sytuacją oparł wyrok głównie na dowodach w postaci wyjaśnień współoskarżonego Piotra Nowaka, które są traktowane na równi z innymi środkami dowodowymi, jednakże charakteryzują się pewną specyfiką, którą należy uwzględnić dokonując ich analizy.

Jako jedno ze źródeł dowodowych kodeks postępowania karnego wskazuje wyjaśnienia oskarżonego, które są takim samym środkiem dowodowym jak dowody pochodzące z innych źródeł, i jako takie, podlegają zasadzie swobodnej oceny przez Sąd. Niezależnie od tego, czy oskarżony przyznaje się do zarzucanego mu czynu, czy też wskazuje, że jest niewinny, ocena jego wyjaśnień nie może być wyrazem dowolnego przekonania Sądu lub jakiegokolwiek innego subiektywnego odczucia, lecz musi stanowić logicznie uzasadniony wniosek rozumowania opartego na wynikach analizy obiektywnie ustalonych okoliczności sprawy.

Szczególnym dowodem z wyjaśnień oskarżonego jest dowód z pomówienia, który może polegać bądź na obciążeniu innej osoby odpowiedzialnością za zarzucany czyn, przy zrzuceniu odpowiedzialności z własnej osoby, bądź to obciążeniu innej osoby współsprawstwem. Podkreślić trzeba jednak, iż pomówienie nie zmienia ani charakteru dowodu, ani też - co do zasady - sposobu dokonania jego oceny. Wyjaśnienia oskarżonego, czy oskarżonych zawierające pomówienie nie są dowodem „lepszym” czy „gorszym”, nie podlegają też odmiennym od wyrażonych w art. 7 k.p.k. regułom ocen. Jednakże, treść złożonych w takim przypadku wyjaśnień oraz źródło dowodowe z którego pochodzą wymagają zachowania szczególnej ostrożności przy dokonywanej ocenie mocy dowodowej.

W orzecznictwie podnosi się, iż dla uznania pomówienia współoskarżonego za pełnowartościowy i wiarygodny dowód konieczna jest jego niesprzeczność z innymi dowodami, a przede wszystkim nie może ono relacjonować różnych wersji tego samego zdarzenia (tak m.in. w postanowieniu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2010 r., sygn. akt I KZP 3/10, OSNKW 2010/4/29). Kontrolując taki dowód. Sąd winien także sprawdzić, czy wyjaśnienia te są spontaniczne, czy pochodzą od osoby zainteresowanej obciążaniem pomówionego, czy są stanowcze, konsekwentne i zgodne co do zasady oraz szczegółów, czy składający je sam siebie również obciąża, czy tylko przerzuca odpowiedzialność na inną osobę (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 grudnia 2015 r., sygn. akt II AKa 234/15, LEX nr 1968346). a wreszcie czy pomówienie nie wykazuje chwiejności i jest zgodne z doświadczeniem życiowym oraz logiką wypadków (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 maja 2007 r., sygn. akt IV KK 47/07, OSNKW 2007/7-8/61, z dnia 19 stycznia 2006 r., sygn. akt IV KK 325/05, LEX nr 176900 i z dnia 20 kwietnia 2005 r., sygn. akt III KK 366/04, Prok. i Pr. 2005/9/13).

Odnosząc te uwagi ogólne do realiów niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy uznał, iż nie zostały spełnione wszelkie wskazane wyżej wymogi konieczne dla uznania za w pełni wiarygodne i przydatne wyjaśnienia współoskarżonego Piotra Nowaka.

Piotr Nowak przesłuchiwany jako podejrzany w dniu 5 kwietnia 2023 roku na Komendzie Miejskiej Policji w Krakowie wyjaśnił, iż około rok wcześniej popełnił dwa przestępstwa kradzieży przy współudziale między innymi z Janem Kowalskim (k.31v-32) Wyjaśnienia te stały się podstawą przedstawienia oskarżonemu Janowi Kowalskiemu dwóch zarzutów. W dniu 10 kwietnia 2023 r. postawiono mu zarzuty, iż w okresie od 1 lutego 2023 r. do 10 lutego 2023 r. w Krakowie przy ul. Długiej 7 działając wspólnie i w porozumieniu z Piotrem Nowakiem i Andrzejem Wiśniewskim poprzez usunięcie kłódek i wyłamanie drzwi do sklepu przy ul. Krótkiej 9 i zaboru papierosów różnych marek, zapalniczek, zamków różnych typów Gerda, powodując straty w łącznej wartości 1500 zł na szkodę Tomasza Malinowskiego popełnił czyn z art. 278 § 1 k.k. Drugi zarzut dotyczył również przestępstwa kradzieży popełnionego w okresie od 15 marca 2023 roku do 20 marca 2023 roku w Krakowie przy ul. Floriańskiej 12 działając wspólnie i w porozumieniu z Piotrem Nowakiem i Andrzejem Wiśniewskim z kiosku przy ul. Grodzkiej 5 dokonał kradzieży papierosów różnych marek, gum do żucia powodując straty w wysokości 500 zł na szkodę Marii Zielińskiej tj. o przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. (k. 110-110v). Jednakże już w toku postępowania przygotowawczego okazało się, iż pierwszy czyn nie mógł być popełniony przy współudziale oskarżonego Jana Kowalskiego, gdyż w tym czasie odbywał on karę pozbawienia wolności (k. 158). Trudno więc przyznać w tym zakresie wyjaśnieniom oskarżonego Nowaka przymiot wiarygodności, gdyż były one sprzeczne z rzeczywistym stanem faktycznym. Jest faktem, że wyjaśnienia dotyczyły innego czynu niż zarzucany oskarżonemu w niniejszej sprawie ale taka istotna niezgodność wyjaśnień oskarżonego Piotra Nowaka może nasuwać uzasadnioną wątpliwość czy inne twierdzenia zawarte w wyjaśnieniach Piotra Nowaka odnośnie kradzieży w dniu 15 marca 2023 roku są prawdziwe, czy też są jedynie efektem pomówień współoskarżonego i jego konfabulacji. Tak więc ocena całości wyjaśnień oskarżonego Nowaka powinna być dokonana przez Sąd Rejonowy z dużą ostrożnością, ponieważ zarzut kradzieży w okresie od 1 lutego 2023 r. do 10 lutego 2023 r., który został postawiony Janowi Kowalskiemu na skutek informacji przekazanych przez Piotra Nowaka, okazał się niezasadny, gdyż, jak wyżej wskazano oskarżony Jan Kowalski nie mógł go popełnić w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności w innej sprawie. Sytuacja taka winna spowodować reakcję Sądu Rejonowego w postaci bardzo ostrożnego podejścia do wyjaśnień Piotra Nowaka. Niestety do reakcji takiej nie doszło, a wyjaśnienia Piotra Nowaka w sposób bezkrytyczny zostały przez Sąd Rejonowy uznane za wiarygodne i nie budzące wątpliwości. Tymczasem wobec powyższych stwierdzeń jest oczywiste, że nasunąć się musi uzasadniona wątpliwości co do prawdziwości pozostałych wyjaśnień Piotra Nowaka skoro jeden raz pomylił się w sposób tak oczywisty to nie ma żadnej pewności, że nie myli się także co do drugiego zdarzenia, tym bardziej, że nie ma żadnego innego materiału dowodowego pozwalającego na zweryfikowanie jego twierdzeń. Sam fakt przeprowadzenia dowodu z zeznań aspiranta sztabowego Jana Wiśniewskiego, który przesłuchiwał oskarżonego Piotra Nowaka nie może rozstrzygać o przyznaniu tym wyjaśnieniom waloru wiarygodności. Wiarygodność wyjaśnień oskarżonego Piotra Nowaka podważa także inna okoliczność, a mianowicie brak konsekwencji w jego wyjaśnieniach co do kwestii udziału innego oskarżonego - Andrzeja Wiśniewskiego w kradzieży roweru, która miała miejsce w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 10 stycznia 2023 r. w Krakowie w parku. Oskarżony Piotr Nowak w toku postępowania przygotowawczego twierdził, że Andrzej Wiśniewski brał udział w kradzieży- „wyłamał zapięcie” (k. 29v-31, k.41-43) a następnie w toku postępowania przed Sądem I instancji twierdził, że nie wie czy oskarżony Andrzej Wiśniewski w ogóle był wtedy w parku (k. 229-229v). Jest oczywiste, że wyjaśnienia te dotyczą innego oskarżonego ale wynikający z nich brak spójności i konsekwencji pomówień także powinien spowodować reakcję Sądu Rejonowego i jeszcze zwiększyć ostrożność przy ocenie wiarygodności wyjaśnień oskarżonego Piotra Nowaka. Ponownie bowiem nie można wykluczyć, dostępnym materiałem dowodowym, że składając wyjaśnienia obciążające inne osoby oskarżony Piotr Nowak w sposób świadomy lub nie mijał się z prawdą. Tymczasem, mimo pojawienia się wskazanych wyżej wątpliwości, Sąd Rejonowy ponownie nie zareagował na wyżej wskazane braki w wyjaśnieniach oskarżonego Piotra Nowaka i mimo pojawienia się istotnych wątpliwości co do ich wiarygodności bezkrytycznie oparł się na tych wyjaśnieniach, dając im wiarę w części obciążającej oskarżonego Jana Kowalskiego. Po przeanalizowaniu powyższych okoliczności trudno jest przypisać wyjaśnieniom oskarżonego Piotra Nowaka cechy, które wymagane są aby uznać je za wiarygodne i aby mogły stać się podstawą przypisania winy oskarżonemu Janowi Kowalskiemu albowiem są one w jednym przypadku ewidentnie nieprawdziwe a w drugim ewidentnie chwiejne. W takiej sytuacji, gdy wątpliwości co do wiarygodności pomówień oskarżonego Piotra Nowaka nie mogą być usunięte przy pomocy innych środków dowodowych, a w niniejszej sprawie nie mogą zostać usunięte z uwagi na wyjątkowo ubogi materiał dowodowy ograniczający się tylko do tych właśnie pomówień, Sąd winien odwołać się do zasady wyrażonej w art. 5 § 2 k.p.k. zgodnie z którą, nie dające usunąć się wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego, czego niestety Sąd Rejonowy nie uczynił.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2005 r., sygn. akt V KK 244/04 OSNKW 2005/1/13). Obraza tego przepisu następuje zatem zawsze wtedy, gdy orzekający w sprawie Sąd poweźmie wątpliwość co do treści ustaleń faktycznych i mimo braku możliwości dowodowych prowadzących do jej usunięcia rozstrzygnie ją na niekorzyść oskarżonego, w szczególności jeśli prawidłowo dokonana ocena zebranych w sprawie dowodów nie pozwala na wykluczenie jednej z dwóch lub więcej równorzędnych wersji przebiegu zdarzeń istotnych dla określenia winy i kwalifikacji prawnej czynu zarzuconego oskarżonemu, to Sąd orzekający ma obowiązek przyjąć za podstawę ustaleń faktycznych tę wersję, która dla oskarżonego jest najkorzystniejsza. W przedmiotowej sprawie niewątpliwie taka sytuacja ma miejsce. Wyrok skazujący Jana Kowalskiego za kradzież, która miała miejsce w okresie od 15 marca 2023 r. do 20 marca 2023 r., zapadł w oparciu o wyjaśnienia współoskarżonego Piotra Nowaka, który w swoich wyjaśnieniach podał, iż współsprawcami byli także Jan Kowalski i Andrzej Wiśniewski. Andrzej Wiśniewski nie żyje, tak więc nie jest możliwa weryfikacja przez niego wyjaśnień oskarżonego Piotra Nowaka, który przyznaje się do popełnienia zarzuconego mu czynu oraz wyjaśnień oskarżonego Jana Kowalskiego, który konsekwentnie w toku całego postępowania nie przyznawał się do popełnienia zarzuconego mu czynu. Brak też w sprawie innych dowodów, które pozwoliłyby rozstrzygnąć tę wątpliwość. W związku powyższym w oparciu o art. 5 § 2 k.p.k. należało wątpliwości rozstrzygnąć na korzyść oskarżonego Jana Kowalskiego i uniewinnić go od zarzucanego mu czynu z art. 278 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. kosztami postępowania za obie instancje obciążył Skarb Państwa

Na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) Sąd zasadził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata Anny Nowak kwotę 738 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Anna Nowak Jan Nowak Tomasz Kowalski