Zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

Załącznik Nr 2 do Zarządzenia Nr Z/02/2023

z dnia 31 grudnia 2023 r.

Metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

1. Na dzień nabycia środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, w zależności od tego, w jaki sposób zostały przyjęte (nabyte, wytworzone, otrzymane w formie darowizny), wycenia się według (należy wybrać stosowany w jednostce sposób wyceny):

1) cen nabycia,

2) kosztów wytworzenia,

3) ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Wyceny według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu dokonuje się, jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny.

2. Cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych obejmuje ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:

1) niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,

2) koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

3. Środki trwałe nabyte w formie darowizny wycenia się w wartości określonej w dokumencie dotyczącym darowizny. Jeżeli w akcie darowizny wartość nie jest określona wycenia się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

4. Środki trwałe stanowiące własność Spółka z o.o. "Alfa" lub Spółka Akcyjna "Beta" otrzymane na podstawie decyzji właściwego organu są wyceniane w wartości określonej w tej decyzji. Jeżeli w decyzji wartość nie jest określona wycenia się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

5. Wartość środków trwałych ujawnionych, w tym pochodzących z nadwyżek inwentaryzacyjnych, wycenia się w wysokości wynikającej z dokumentów, które były podstawą nabycia. W przypadku braku takich dokumentów wycenia się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

6. Przychody i rozchody zbiorów bibliotecznych wycenia się według cen nabycia. Zbiory biblioteczne ujawnione wycenia się w wysokości wynikającej z dokumentów, które były podstawą nabycia. W przypadku braku takich dokumentów, ujawnione zbiory biblioteczne wycenia się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu. Zbiory biblioteczne otrzymane w formie darowizny wycenia się według wartości określonej w akcie darowizny. Jeśli akt darowizny nie określa wartości, darowane zbiory biblioteczne wycenia się według cen sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

7. Grunty wycenia się w cenie nabycia. Do wartości początkowej gruntów wchodzą również koszty związane z nabyciem, na przykład koszty przygotowania aktu notarialnego, wpisu do księgi wieczystej.

8. Prawo wieczystego użytkowania gruntu wycenia się w cenie nabycia – w wysokości pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu, powiększonej o koszty poniesione w związku z nabyciem prawa wieczystego użytkowania gruntu, np. opłaty sądowe czy koszty wyceny.

9. W przypadku łączenia działek gruntowych cena nowej działki jest sumą cen nabycia działek łączonych.

10. W przypadku podziału działek gruntowych wartość początkową podzielonych działek gruntowych ustala się w oparciu o cenę nabycia dzielonej działki, proporcjonalnie do ich powierzchni.

11. Na dzień bilansowy, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości, środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych) pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

12. Umarza się jednorazowo i w całości zalicza w koszty w momencie przyjęcia do eksploatacji następujące składniki majątkowe:

1) książki i inne zbiory biblioteczne,

2) środki dydaktyczne służące projektowi edukacyjnemu realizowanemu w Szkole Podstawowej nr 1,

3) odzież i umundurowanie,

4) meble i dywany,

5) inwentarz żywy,

6) pozostałe środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne o wartości nieprzekraczającej limitu dla których odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100% ich wartości w miesiącu oddania do używania (obecnie jest to 10 000 zł).

W polityce rachunkowości ustalono katalog powyższych składników majątkowych, które mogą być umarzane przez spisanie w koszty w miesiącu przyjęcia do użytkowania. Jeżeli zatem jednostka chce skorzystać z możliwości jednorazowego umarzania wyszczególnionych w polityce rachunkowości składników majątkowych, musi określić w polityce rachunkowości, do których składników majątkowych stosuje tę zasadę.

Powyższy wykaz należy dostosować do potrzeb i specyfiki jednostki, np. środki dydaktyczne będą występować w jednostkach oświatowych.

13. Wartość początkowa środków trwałych i dotychczas dokonane odpisy umorzeniowe podlegają aktualizacji wyceny zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach, a wyniki aktualizacji są odnoszone na fundusz.

14. Księgi inwentarzowe, z zastrzeżeniem pkt 15, prowadzi się dla pozostałych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych umarzanych w 100%, których wartość jest nie niższa niż 3 500 zł.

15. Bez względu na wartość księgi inwentarzowe prowadzi się dla następujących pozostałych środków trwałych (wymienić – na przykład):

1) meble,

2) lampy stojące,

3) komputery,

4) sprzęt audiowizualny,

5) aparaty fotograficzne,

6) elektronarzędzia,

7) lodówki,

8) odkurzacze,

9) klimatyzatory,

10) laptopy,

11) sprzęt elektroniczny.

16. Ewidencji ilościowej podlegają składniki majątkowe poniżej 3 500 zł, z wyjątkiem:

1) programów komputerowych,

2) licencji,

3) wyposażenia przymocowanego w sposób trwały do ścian czy podłóg,

z tym że ewidencją objęte są przedmioty, które stanowią mienie powierzone Janowi Kowalskiemu – potwierdzone na protokole zdawczo-odbiorczym, np. kalkulatory.

17. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się oraz amortyzuje przy zastosowaniu stawek określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Jan Kowalski może określić inne stawki i powinien w tym zakresie kierować się ustaleniami ustawy o rachunkowości.

18. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się i amortyzuje:

I wariant

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się i amortyzuje jednorazowo w miesiącu przyjęcia do używania, za okres użytkowania.

Taką metodę mogą przyjąć jednostki zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych oraz rozliczające podatek dochodowy jednorazowo za cały rok. Pozostałe jednostki robią to za okres, za który jest rozliczany podatek dochodowy.

II wariant

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się i amortyzuje miesięcznie.

19. Nowo przyjęte środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się oraz amortyzuje, począwszy od miesiąca po miesiącu, w którym przyjęto je do używania.

20. Nie umarza się gruntów oraz dóbr kultury.

21. Umarza się prawo wieczystego użytkowania gruntów. Przyjmuje się okres użytkowania prawa wieczystego użytkowania 99 lat, czyli stawkę amortyzacji w wysokości 1%.

22. Jednostka ewidencyjna jest podstawową jednostką księgowej ewidencji środków trwałych, dla której ustala się wartość początkową i odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe. Jednostka ewidencyjna samodzielnie spełnia określone funkcje w procesach wytwarzania wyrobów, świadczenia usług lub w czynnościach administracyjnych.

23. W określonych przypadkach w wartości początkowej środków trwałych ujmowane są także nakłady na składniki niematerialne, jeżeli wynika to z ich istoty lub charakteru ich powiązania ze środkiem trwałym. W przypadku oprogramowania, o jego ujęciu w wartości początkowej środka trwałego (komputera, w którym jest ono zainstalowane) lub o odrębnym ujęciu jako wartości niematerialnej i prawnej decyduje rodzaj oprogramowania, a nie rodzaj komputera. Licencja, która jest przypisana do konkretnego urządzenia (np. komputera) i może być używana tylko na tym urządzeniu (komputerze), nie jest ujmowana jako odrębny składnik aktywów, lecz wchodzi w skład obiektu środka trwałego, zwiększając jego wartość początkową. Licencja, która jest niezależna od konkretnego urządzenia, w efekcie czego może być użytkowana na wielu różnych urządzeniach, jest ujmowana jako odrębny składnik aktywów trwałych – wartość niematerialna i prawna, a nie jako element wartości początkowej środka trwałego.

24. Nabyta aktualizacja lub modyfikacja oprogramowania przeprowadzona przez Microsoft, niezwiązana z udzieleniem nowej licencji ani przeniesieniem praw autorskich, zaliczana jest bezpośrednio w koszty. Modyfikacja oprogramowania, która wiąże się z udzieleniem nowej licencji lub przeniesieniem praw autorskich, a nie zwiększa wartości początkowej środka trwałego, stanowi samodzielny tytuł wartości niematerialnych i prawnych.

25. Środki trwałe w budowie, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości, wycenia się na dzień bilansowy w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

26. Jeżeli w wyniku środków trwałych w budowie powstaje więcej niż jeden obiekt budowlany, nakłady na środki trwałe w budowie dzieli się na koszty bezpośrednie i pośrednie. Koszty pośrednie rozlicza się na poszczególne obiekty budowlane proporcjonalnie do kosztów bezpośrednich dotyczących tych obiektów.

27. Jeżeli środki trwałe uległy ulepszeniu (na skutek modernizacji), które spowodowało, że wartość użytkowa tych środków po zakończeniu ulepszenia przewyższa wartość użytkową posiadaną przy przyjęciu do używania, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami, wartość początkową ulepszonych środków powiększa się o sumę poniesionych kosztów na ich ulepszenie, w tym także o wydatki na nabycie części składowych, których jednostkowa cena przekracza 10 000 zł. Środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma kosztów poniesionych na skutek modernizacji w danym roku obrotowym przekracza 10 000 zł.

Jednostki płacące podatek dochodowy od osób prawnych muszą w tym zakresie uwzględniać regulacje wynikające z art. 16g ust. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, który brzmi:

„Jeżeli środki trwałe uległy ulepszeniu w wyniku przebudowy, wartość początkową tych środków, ustaloną zgodnie z ust. 1 i 3–11, powiększa się o sumę wydatków na ich ulepszenie, w tym także o wydatki na nabycie części składowych, których jednostkowa cena przekracza 10 000 zł. Środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę w danym roku podatkowym przekracza 10 000 zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji”.

28. Na dzień nabycia lub powstania papierów wartościowych (art. 35 ust. 1 ustawy o rachunkowości) ujmuje się w księgach rachunkowych w cenach nabycia.

Można również stosować cenę zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne. Wówczas należy taki sposób wyceny określić w polityce rachunkowości.

29. Na dzień bilansowy, na podstawie postanowień art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości, udziały w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwałych wycenia się (należy wybrać stosowany w jednostce sposób wyceny):

1) w cenie ich nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, czyli w cenie nabycia netto,

2) w cenie nabycia przeszacowanej do wyższej od niej ceny rynkowej – do czasu sprzedaży lub utraty wartości przez aktywa trwałe różnicę z przeszacowania odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,

3) w wartości godziwej, a więc w kwocie, za jaką dany składnik aktywów mógłby być wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach rynkowych między zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami,

4) w skorygowanej cenie nabycia, jeżeli został dla nich określony okres użytkowania (metoda dopuszczalna od 1 stycznia 2022 r.).

Małe jednostki mogą korzystać z uproszczenia wynikającego z art. 28b ust. 1 ustawy o rachunkowości, tj. do wyceny udziałów stosować wyłącznie przepisy ustawy o rachunkowości zamiast przepisów ustawy o rachunkowości (tj. MSSF). Mianowicie te jednostki, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących wielkości:

1) 5 000 000 zł – w przypadku sumy bilansowej na koniec roku obrotowego,

2) 10 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

3) 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia – mogą nie stosować przepisów wydanych na podstawie art. 81 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Oznacza to możliwość stosowania do wyceny udziałów wyłącznie przepisów ustawy o rachunkowości zamiast przepisów ustawy o rachunkowości.

30. Na dzień nabycia lub powstania akcji (art. 35 ust. 1 ustawy o rachunkowości) ujmuje się w cenach nabycia.

Można również stosować cenę zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne. Wówczas należy taki sposób wyceny określić w polityce rachunkowości.

31. Zapasy, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości, wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy (należy wybrać stosowany w jednostce sposób wyceny):

1) według wartości godziwej,

2) według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, zależnie od tego, która z nich jest niższa,

3) w skorygowanej cenie nabycia, jeżeli został dla nich określony okres użytkowania (metoda dopuszczalna od 1 stycznia 2022 r.),

4) krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej.

32. Rozchód składników inwestycji (na przykład akcji – jeżeli akcje ewidencjonuje się w cenach nabycia) wycenia się (należy wybrać stosowną metodę) według (art. 35 ust. 8 ustawy o rachunkowości):

1) metody średniej ważonej, to znaczy ustalonych w wysokości średniej ważonej cen,

2) cen akcji nabytych najwcześniej,

3) cen akcji nabytych najpóźniej.

33. Należności na dzień bilansowy, na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 10 ustawy o rachunkowości, wycenia się w wartości nominalnej, tj. łącznie ze skapitalizowanymi, zarachowanymi odsetkami.

34. Na dzień powstania, zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 ustawy o rachunkowości, należności długoterminowe ujmuje się w księgach według wartości nominalnej.

35. Nie rzadziej niż na dzień bilansowy, na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 7 ustawy o rachunkowości, należności krótkoterminowe wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności, z tym że odsetki ujmuje się w księgach nie później niż na koniec każdego miesiąca.

Obowiązek miesięcznego ujęcia odsetek wynika z § 11 rozporządzenia w sprawie rachunkowości: „Odsetki od należności i zobowiązań, w tym również tych, do których stosuje się przepisy dotyczące zobowiązań warunkowych, ujmuje się w księgach rachunkowych w momencie ich zapłaty, lecz nie później niż pod datą ostatniego dnia miesiąca w wysokości odsetek należnych na koniec tego miesiąca”.

Od 1 stycznia 2022 r. pożyczki i udzielone kredyty zaliczone do aktywów finansowych mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 12 miesięcy – według wartości godziwej lub inaczej określonej wartości godziwej.

36. Wartość należności aktualizuje się przy uwzględnieniu stopnia prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisów aktualizujących, zgodnie z regulacjami art. 35b ustawy o rachunkowości oraz § 10 rozporządzenia w sprawie rachunkowości.

Jeżeli jednostka chce skorzystać z możliwości, jaką daje art. 35b ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości, czyli jest zainteresowana dokonaniem odpisu aktualizującego, musi zasady szacowania kwoty takiego odpisu ustalić w polityce rachunkowości.

37. Na dzień powstania, zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 ustawy o rachunkowości, zobowiązania długoterminowe ujmuje się w księgach według wartości nominalnej.

38. Nie rzadziej niż na dzień bilansowy, na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości, zobowiązania krótkoterminowe wycenia się w kwocie wymagającej zapłaty, z tym że odsetki ujmuje się w księgach nie później niż na koniec każdego miesiąca.

Obowiązek miesięcznego ujęcia odsetek wynika z § 11 rozporządzenia w sprawie rachunkowości: „Odsetki od należności i zobowiązań, w tym również tych, do których stosuje się przepisy dotyczące zobowiązań warunkowych, ujmuje się w księgach rachunkowych w momencie ich zapłaty, lecz nie później niż pod datą ostatniego dnia miesiąca w wysokości odsetek należnych na koniec tego miesiąca”.

Od 1 stycznia 2022 r. kredyty mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 12 miesięcy – według wartości godziwej lub inaczej określonej wartości godziwej.

39. Rezerwy, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 9 ustawy o rachunkowości, wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości.

40. Rozrachunki oraz inne składniki aktywów i pasywów wyrażone w walutach obcych wycenia się nie później niż na koniec miesiąca, według zasad obowiązujących na dzień bilansowy, z zastrzeżeniem pkt 38. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości na dzień bilansowy składniki aktywów i pasywów wyrażone w walutach obcych wycenia się po kursie średnim, ustalonym dla danej waluty przez NBP na ten dzień.

Obowiązek miesięcznej wyceny składników i aktywów wyrażonych w walutach obcych wynika z § 12 rozporządzenia w sprawie rachunkowości: „Rozrachunki oraz inne składniki aktywów i pasywów wyrażone w walutach obcych wycenia się nie później niż na koniec miesiąca, według zasad obowiązujących na dzień bilansowy”.

41. W pierwszym miesiącu po miesiącu księgowania dotyczące różnic kursowych z wyceny podlegają wystornowaniu (kolejna wycena odnosi się do sald).

42. Środki pieniężne w walutach obcych ujmuje się, do czasu ich rozliczenia, w równowartości waluty polskiej ustalonej przy ich nabyciu.

43. Różnice kursowe powstałe przy przeliczeniu środków pieniężnych w walutach obcych oraz należności i zobowiązań zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych, a w uzasadnionych przypadkach – do kosztu wytworzenia produktów lub ceny nabycia towarów, a także do ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie bądź wartości niematerialnych i prawnych. Różnice kursowe rozlicza się na koniec każdego miesiąca.

44. Materiały na dzień nabycia lub powstania, zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 1 ustawy o rachunkowości, ujmuje się w księgach rachunkowych według cen nabycia lub kosztów wytworzenia. Materiały wycenia się w cenach ewidencyjnych lub cenach nabycia.

Ceny ewidencyjne mogą być stosowane, jeżeli nie zniekształcają stanu aktywów i wyniku finansowego. Jeśli ten warunek nie jest zachowany, trzeba stosować ceny nabycia.

W polityce rachunkowości należy ustalić, jakie ceny się stosuje i do których składników.

45. Składniki produkcji (wyszczególnić jakie):

1) surowce,

2) materiały

są na dzień nabycia lub wytworzenia ujmowane w księgach rachunkowych w cenach ewidencyjnych, z uwzględnieniem różnic między tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich nabycia albo zakupu, albo kosztami wytworzenia. Na dzień bilansowy wartość składników produkcji, wyrażoną w cenach ewidencyjnych, doprowadza się do poziomu określonego w art. 34 ust. 1 ustawy o rachunkowości lub w art. 28 ust. 1 pkt 6 (wycena według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy).

Obowiązek doprowadzenia tej wartości do wysokości określonej w art. 34 ust. 1 ustawy o rachunkowości nie dotyczy materiałów, jeżeli do ich ewidencji stosuje się ceny ewidencyjne, w tym normatywne, natomiast różnice między planowanymi a rzeczywistymi kosztami wytworzenia są nieznaczne. Stosowane do wyceny na dzień bilansowy ceny nabycia albo zakupu, albo planowane koszty wytworzenia nie mogą być wyższe od cen sprzedaży netto powyższych składników.

46. Na dzień bilansowy dokonuje się analizy wyceny zapasów w celu sprawdzenia, czy ceny nabycia (zakupu bądź planowane koszty wytworzenia produktów) składników obrotowych nie są wyższe od cen sprzedaży netto tych składników.

47. Odpisy aktualizujące – dokonane w związku z utratą ich wartości oraz wynikające z wyceny według cen sprzedaży netto zamiast według cen nabycia albo zakupu, albo kosztów wytworzenia – zalicza się do kosztów operacyjnych.

48. Produkty gotowe oraz pozostałe aktywa i pasywa wycenia się na dzień bilansowy w wartości godziwej.

49. Produkty w toku na koniec miesiąca nie wycenia się.

albo:

I wariant

Produkty w toku wycenia się po koszcie wytworzenia, tj. w wysokości kosztów pozostających w bezpośrednim związku z danym produktem, oraz uzasadnionej części kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu (art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości).

II wariant

Produkty w toku wycenia się w wysokości kosztów bezpośrednich ich wytworzenia (art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości).

Takie rozwiązanie może być stosowane, jeżeli nie zniekształca stanu aktywów oraz wyniku finansowego.

III wariant

Produkty w toku wycenia się w wartości materiałów wydanych do zużycia w produkcji (art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości).

Takie rozwiązanie może być stosowane, jeżeli nie zniekształca stanu aktywów oraz wyniku finansowego.

IV wariant

Produkty w toku nie wycenia się w ogóle (art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości).

Takie rozwiązanie może być stosowane, jeżeli nie zniekształca stanu aktywów oraz wyniku finansowego.

Uwaga: warianty II–IV nie mogą być stosowane do produkcji o przewidywanym okresie wykonania dłuższym niż 12 miesięcy, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie.

Podstawą do stosowania uproszczeń w zakresie kosztu wytworzenia produktu dla małych jednostek jest art. 28 ust. 4a ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym przepisem jednostki, z wyjątkiem jednostek, o których mowa w art. 3 ust. 1e pkt 1–6 ustawy o rachunkowości, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących wielkości:

1) 5 000 000 zł – w przypadku sumy bilansowej na koniec roku obrotowego,

2) 10 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

3) 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia

– mogą przy obliczaniu kosztu wytworzenia produktu do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania mocy produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od możliwej do uzyskania ceny sprzedaży netto.

50. Przyjmuje się następujące metody prowadzenia ewidencji materiałów:

I wariant

Zakupione materiały są bezpośrednio po zakupie wliczane w ciężar właściwego konta kosztów (art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości). Na koniec roku przeprowadza się inwentaryzację niezużytych materiałów i wprowadza się je na stan zapasów, korygując koszty o wartość tego stanu pod datą ostatniego dnia danego roku. W następnym roku, nie później niż pod datą ostatniego dnia roku, odnosi się je odpowiednio w koszty.

Ten tryb jest wskazany dla jednostek małych i mikro, które nie mają rozbudowanej ewidencji magazynowej.

II wariant

Dla zakupionych materiałów prowadzi się ewidencję magazynową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i wartościowych (art. 17 ust. 2 pkt 1 ustawy o rachunkowości).

Ten tryb jest wskazany dla jednostek, które mają rozbudowaną ewidencję magazynową.

III wariant

Dla zakupionych materiałów prowadzi się ewidencję obrotów i stanów dla poszczególnych składników lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach wartościowych (art. 17 ust. 2 pkt 2 ustawy o rachunkowości). Wartość stanu wycenia się przynajmniej na koniec kwartału, za który następują rozliczenia z budżetem z tytułu dotacji, dokonane na podstawie sprawozdań.

Ten tryb jest wskazany dla jednostek, które mają średnio rozbudowaną ewidencję magazynową.

IV wariant

Dla zakupionych materiałów prowadzi się ewidencję obrotów i stanów wartościowo oraz ilościowo – dla wybranych grup – której przedmiotem zapisów są tylko przychody, rozchody i stany całego zapasu (art. 17 ust. 2 pkt 3 ustawy o rachunkowości).

Rozwiązanie można przyjąć tylko w zakresie materiałów i towarów w magazynie i miejscach ich składowania.

51. Gdy ceny zakupu lub nabycia materiałów albo uznanych za jednakowe materiałów (ze względu na podobieństwo ich rodzaju i przeznaczenie) są różne, wartość stanu końcowego tych składników wycenia się w zależności od przyjętej metody ustalania wartości ich rozchodu, w tym zużycia, sprzedaży.

I wariant

Według metody średniej ważonej, tj. ustalonych w wysokości średniej ważonej cen danego składnika materiałów (art. 34 ust. 4 pkt 1 ustawy o rachunkowości).

II wariant

Przyjmując, że rozchód składnika materiałów wycenia się kolejno po cenach tych składników materiałów, które jednostka nabyła najwcześniej (art. 34 ust. 4 pkt 2 ustawy o rachunkowości).

III wariant

Przyjmując, że rozchód składników materiałów wycenia się kolejno po cenach tych składników materiałów, które jednostka nabyła najpóźniej (art. 34 ust. 4 pkt 3 ustawy o rachunkowości).

IV wariant

W drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen tych składników materiałów, które dotyczą ściśle określonych wyrobów, niezależnie od daty ich zakupu (art. 34 ust. 4 pkt 4 ustawy o rachunkowości).