Lista kontrolna BHP użytkowania maszyn

Lista kontrolna

ocena spełniania przez maszyny minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracyw zakresie użytkowania przez pracowników podczas pracy

Lp. Pytania dotyczące badanych zagadnień Odpowiedź

Tak Nie ND

Ogólne, minimalne wymagania dotyczące maszyn i innych urządzeń technicznych

Czy elementy sterownicze maszyny, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników są wyraźniewidoczne, możliwe do zidentyfikowania (łatwo rozpoznawalne) oraz odpowiednio oznakowane?

Czy elementy sterowania, mające wpływ na bezpieczeństwo pracowników, są usytuowane pozastrefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagrożeń (np. zetknięciem zbędącymi w ruchu elementami napędu, narzędziami) i czy mogą stwarzać zagrożenia w związku z przypadkowymich zadziałaniem?

Czy operator maszyny - w przypadku gdy jest to konieczne - ma możliwość sprawdzenia, z miejscagłównego pulpitu sterowniczego (głównego stanowiska sterowania), czy nikt nie znajduje się w strefieniebezpiecznej i jeśli sprawdzenie tego nie jest możliwe, to układ bezpieczeństwa automatycznie wysyłaakustyczny lub optyczny sygnał ostrzegawczy (np. sygnał dźwiękowy o zmiennej częstotliwości, sygnał świetlnyprzerywany) przed uruchomieniem maszyny?

Czy pracownik narażony (patrz: poprzednie pytanie) ma czas lub środki umożliwiające uniknięciezagrożenia spowodowanego uruchomieniem lub zatrzymaniem maszyny (np. ucieczka, użycie urządzeńuniemożliwiających uruchomienie maszyny)?

Czy układ sterowania maszyny zapewnia bezpieczeństwo i jest dobrany z uwzględnieniem możliwychuszkodzeń, defektów oraz ograniczeń (np. utrata możliwości zatrzymania maszyny, niekontrolowana zmianaparametrów pracy, niezadziałanie urządzeń zabezpieczających), jakie można przewidzieć w planowanychwarunkach użytkowania maszyny?

Czy uruchomienie maszyny jest możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tegocelu układ sterowania i czy wymagania te stosuje się do:1) ponownego uruchomienia maszyny po jej zatrzymaniu, bez względu na przyczynę zatrzymania;2) sterowania, w przypadku znaczących zmian parametrów pracy maszyny, w szczególności prędkości posuwu i temperatury cięcia,o ile ponowne uruchomienie maszyny lub zmiana jej parametrów pracy nie stwarzają zagrożenia?Uwaga: wymogów określonych w pkt 1 i 2 nie stosuje się do ponownego uruchomienia i zmian parametrów pracymaszyny, jeśli są spowodowane prawidłowym cyklem roboczym urządzenia automatycznego. Należy zapobiecsamoczynnemu ponownemu uruchomieniu na skutek awarii zasilania po jej uprzednim przywróceniu, jeślito może spowodować zagrożenie.

Czy maszyna jest wyposażona w układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego jejzatrzymywania?Uwaga: każde stanowisko pracy wyposaża się w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymywania całejmaszyny lub niektórych jej części, w zależności od rodzaju zagrożenia tak, aby maszyna była bezpieczna.

Czy układ sterowania przeznaczony do zatrzymywania maszyny ma pierwszeństwo przed układemsterowania przeznaczonym do jej uruchamiania?

Czy w przypadku zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych części, odłącza się dopływ energiiodpowiednich jej napędów?

Czy maszyna jest wyposażona w urządzenie do hamowania?Uwaga: urządzeń tych nie wymaga się w przypadku gdy przez zastosowanie tego urządzenia nie zmniejszy sięryzyka - nie skróci się czasu zatrzymania maszyny. Nie wyposaża się w to urządzenie także niektórych maszynpodnoszących i prowadzonych ręcznie oraz takich, w których przypadku jego zastosowanie może stwarzaćzagrożenie, np. wskutek siły hamowania koniecznej do zadziałania podstawowych urządzeń ochronnych.

Czy maszyna - stwarzające ryzyko wyrzucania przedmiotów lub ich odpadania wyposażona jest w środkiochrony odpowiednie do występującego ryzyka (osłony, ekrany, deflektory, prowadnice, odpowiedniej wielkości i konstrukcji pojemniki, odpowiedniepołożenia itp.)?

Czy maszyna stwarzająca zagrożenie emisją pyłów, gazów, cieczy lub promieniowania jest wyposażona wodpowiednie osłony lub urządzenia pochłaniające znajdujące się w pobliżu źródła zagrożenia?

Czy maszyna oraz jej części, jeśli jest to konieczne dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, sązamocowane za pomocą odpowiednich śrub lub innych podobnych urządzeń w celu zapewnieniastabilności (np. kotwienie, podkładki, nakrętki)?

Czy w przypadku ryzyka upadku lub zsunięcia się części maszyny mogących spowodowaćzagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, zastosowano odpowiednie środki ochronne (barierki,ogrodzenia, elementy zabezpieczające narażone części maszyn na zmianę położenia itp.)?

Czy w przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyny,mogącego powodować wypadki, zastosowano osłony lub inne urządzenia ochronne, zapobiegające dostępowi dostrefy zagrożenia lub zatrzymujące ruch części niebezpiecznych?

Czy zastosowane osłony i inne urządzenia ochronne?1) posiadają solidną (trwałą) konstrukcję (zdolność zachowania kształtu, wymiarów, wytrzymałości i innych cechdecydujących o spełnianiu funkcji ochronnej);2) nie stwarzają zagrożenia (np. wskutek niekontrolowanej zmiany położenia, zetknięcia się z elementamichronionymi, pękania pod wpływem uderzeń);3) nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania;4) są usytuowane w odpowiedniej odległości od strefy zagrożenia (np. nie ma możliwości dotknięcia elementówchronionych przez otwory w osłonach ażurowych, z siatki; elementy stwarzające zagrożenie znajdują się pozazasięgiem rąk);5) nie ograniczają pola widzenia cyklu pracy urządzenia;6) umożliwiają wykonywanie czynności mających na celu konserwację lub naprawę części oraz czynnościkontrolnych, pozostawiając jedynie ograniczony dostęp do obszaru, gdzie praca ma być wykonywana, wmiarę możliwości bez demontażu osłon i urządzeń zabezpieczających;7) ograniczają dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny.

Czy miejsca i stanowiska pracy lub obsługi maszyny są odpowiednio oświetlone, stosownie dowykonywanych czynności (np. brak cieni, efektów olśnienia, odblasków)?

Czy części o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze zabezpieczone są w celu uniknięcia ryzyka ichdotknięcia lub poparzenia się do nich (izolacja, ekrany, odpowiednie oznakowanie maszyny itp.)?

Czy urządzenia sygnalizacyjne maszyn są jednoznaczne, łatwo dostrzegalne i zrozumiałe?

Czy maszyna jest użytkowana tylko w zakresie i warunkach, do których jest przeznaczona?

Czy wykonywanie prac konserwacyjnych jest możliwe podczas postoju maszyny, a jeśli jest toniemożliwe, to czy w celu wykonania tych prac stosowane są odpowiednie środki ochronne albo prace tewykonywane są poza strefami niebezpiecznymi?

Czy w przypadku, gdy dla maszyny jest przewidziane prowadzenie dziennika konserwacji maszyn, jeston prowadzony na bieżąco?

Czy maszyna jest wyposażona w:1) łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od źródeł energii; a ponowne podłączenie maszyny dotych źródeł nie stanowi zagrożenia dla pracowników;2) znaki ostrzegawcze i informacyjne konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników?

Czy zastosowane są rozwiązania zapewniające bezpieczny dostęp i ewakuację pracowników wobszarach roboczych oraz strefach niebezpiecznych i ruchomych maszyn (np. platformy, drabiny, pomostyrobocze, balustrady)?

Czy maszyna jest zabezpieczona w celu ochrony pracowników przed:1. ryzykiem pożaru, wybuchu w czasie pracy lub nagrzewania się cieczy, gazów, pyłów oraz innych substancjiwytwarzanych, używanych lub magazynowanych w maszynie;2. ryzykiem pęknięcia urządzenia lub wydostania się cieczy wytwarzanych, używanych albo w nim magazynowanych; 3)zagrożeniami wynikającymi z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z energią elektryczną?

Dodatkowe, minimalne wymagania mające zastosowanie do specyficznych maszyn i urządzeń technicznych

Minimalne wymagania dla maszyn i innych urządzeń mobilnych, przemieszczanych lub przenośnych

Czy maszyna przewożąca pracowników jest tak wyposażona, aby zostało zminimalizowane związane ztym ryzyko dla pracowników podczas transportu i czy wyposażenie to również uwzględnia ryzyko upadku lub zsunięciasię pracownika pod koła albo gąsienice maszyn (fotele, pasy itp.)?

Czy w przypadku gdy niezamierzone rozłączenie układu holowniczego między ruchomą maszyną a jejwyposażeniem lub urządzeniem holowanym może spowodować powstanie ryzyka, maszyna dostosowana jest lubwyposażona w taki sposób, aby zapobiec rozłączeniu układów holowniczych?

Czy w przypadku gdy nie ma możliwości uniknięcia rozłączenia układów holowniczych, zastosowanowszelkie możliwe środki zapobiegające zagrożeniu bezpieczeństwa i zdrowia pracowników?

Czy w przypadku wałów napędowych, przeznaczonych do przenoszenia napędu między ruchomymimaszynami, przewidziane są urządzenia do blokowania ich w ustalonym położeniu?Uwaga: zastosowanie tego rozwiązania ma na celu zabezpieczenie wałów, które mogłyby ulec uszkodzeniulub obróceniu na skutek uderzenia ich po rozłączeniu.

Czy maszyna mobilna, na której znajdują się pracownicy, skonstruowana jest w taki sposób, aby wrzeczywistych warunkach jej użytkowania ryzyko związane z przewróceniem się było ograniczone?Uwaga: jako środki ograniczające ryzyko przewrócenia stosuje się:1) konstrukcję kabiny, która uniemożliwi przewrócenie maszyny w stopniu większym niż ćwierć obrotu, lub2) konstrukcję, która zapewni dostateczną przestrzeń ochronną wokół przewożonych pracowników, w przypadkuprzewrócenia się maszyny w stopniu większym niż ćwierć obrotu, albo3) inne rozwiązania, które zapewniałyby taki sam skutek. Konstrukcje te mogą stanowić integralną częśćmaszyny; nie są one wymagane w przypadku, gdy maszyna jest stabilizowana podczas pracy lub jej konstrukcjauniemożliwia przewrócenie się.

Czy w przypadku ryzyka uderzenia do głowy pracownika przewożonego na ruchomej maszynie przezelementy tej maszyny, jest zainstalowane urządzenie chroniące jadących pracowników?

Czy wózek podnośnikowy, na którym znajdują się pracownicy, przystosowany jest bądź wyposażony wtaki sposób, aby ograniczyć ryzyko związane z przewróceniem się?Uwaga: ryzyko to może być ograniczone w szczególności przez:1. zainstalowanie osłony (kabiny) dla operatora lub2. konstrukcję zapobiegającą przewróceniu się, lub3. konstrukcję zapewniającą dostateczną wolną przestrzeń między operatorem i określonymi częściami wózkawidłowego dla przewożonych pracowników, na wypadek przewrócenia się, lub 4) konstrukcję chroniącąpracownika znajdującego się na miejscu operatora, aby nie został zmiażdżony przez części przewracającego sięwózka podnośnikowego.

Czy maszyna z własnym napędem, która po utracie napędu może spowodować zagrożenie dlabezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, jest wyposażona w:1) urządzenie zapobiegające jej uruchomieniu przez osoby niepowołane;2) odpowiednie urządzenia minimalizujące skutki zderzenia - w przypadku poruszania się na torze ruchu jednocześniekilku maszyn;3) odpowiednie urządzenia przeznaczone do hamowania i zatrzymywania;Uwaga: urządzenia te wyposaża się w system awaryjnego hamowania, którego układ sterowania powinien byćłatwo dostępny lub oznakowany, w celu zatrzymania lub unieruchomienia urządzenia, w przypadku awariiurządzenia głównego, jeżeli wymagania takie wynikają z zasad bezpieczeństwa4) odpowiednie urządzenia sygnalizacyjne zainstalowane w celu poprawienia widoczności - jeżeli bezpośrednie polewidzenia kierowcy nie zapewnia dostatecznego bezpieczeństwa;5) oświetlenie odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy, zapewniające dostateczne bezpieczeństwopracownikom - jeżeli maszyna przeznaczona jest do pracy w nocy bądź w miejscach słabooświetlonych;6) odpowiednie urządzenia ostrzegawcze - w przypadku, gdy urządzenia te nie znajdują się w bliskim zasięguw miejscu postoju maszyny;7) rozwiązania powodujące natychmiastowe wyłączenie się zdalnie sterowanie maszyny - jeżeli znajdą się pozazasięgiem działania urządzenia do ich sterowania;8) urządzenia chroniące przed ryzykiem uderzenia bądź zmiażdżenia występującego podczas normalnejzdalnie sterowanej maszyny - o ile nie ma innych urządzeń kontrolujących takie ryzyko?Uwaga: wymagania opisane w pytaniu 6 dotyczą maszyn, które własnym napędem lub ze względu na elementyholowane lub pchane mogą zagrażać bezpieczeństwu pracowników, stwarzając niebezpieczeństwo zderzenia.

Minimalne wymagania dotyczące maszyn i innych urządzeń technicznych przeznaczonych do podnoszenia ładunków

Czy zainstalowane w maszynie na stałe urządzenie do podnoszenia ładunków, posiada odpowiedniąwytrzymałość i stabilność podczas pracy, z uwzględnieniem ciężaru podnoszonych ładunków, a takżenaprężeń wytwarzanych w punkcie ich zaczepienia lub mocowania?

Czy maszyna do podnoszenia ładunków jest wyraźnie oznakowana ze wskazaniem udźwigunominalnego, a także, jeżeli jest to właściwe, czy jest wyposażona w tablicę udźwigu zawierającą udźwignominalny dla każdej jej konfiguracji?

Czy osprzęt służący do podnoszenia ładunków jest oznakowany w sposób umożliwiający określenie jegoparametrów niezbędnych dla bezpiecznego użytkowania?

Czy maszyna służąca do podnoszenia ładunków, która nie została zaprojektowana z przeznaczeniemdo przewożenia osób, w celu uniknięcia jej przypadkowego niewłaściwego użytkowania, jest odpowiednio iwyraźnie oznakowana?

Czy maszyna do podnoszenia ładunków, instalowana na stałe, jest tak zamocowana, abyzminimalizować ryzyko:1. uderzenia pracownika przez ładunek;2. niebezpiecznego przemieszczania się ładunku albo swobodnego opadania ładunku;3. niezamierzonego poruszania się ładunku?

Czy w maszynie przeznaczonej do podnoszenia lub przewożenia pracowników zastosowanorozwiązania:1. zabezpieczające kosz przed upadkiem;2. chroniące pracownika przed wypadnięciem z kosza, uderzeniem, zmiażdżeniem bądź kontaktem z liniamienergetycznymi,szczególnie w wyniku przypadkowego kontaktu z przedmiotami;3. zapewniające bezpieczeństwo pracownikom przewożonym wewnątrz kosza i umożliwiające bezpieczną ichewakuację?

Czy jeżeli nie jest możliwe uniknięcie ryzyka, o którym mowa w pkt 1 poprzedniego pytania, przyzastosowaniu środków kolektywnych, zainstalowana jest lina nośna o zwiększonym współczynnikubezpieczeństwa i dokonuje się jej sprawdzenia każdego dnia pracy?