Apelacja od wyroku Sądu Okręgowego

Warszawa, dnia 20.03.2024 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział Cywilny za pośrednictwem Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział V Cywilny ul. Marszałkowska 82 00-517 Warszawa

V Ca 1234/23

Powód: Bank Powszechny S.A. z siedzibą w Warszawie, ul. Nowogrodzka 31, 00-511 Warszawa, reprezentowany przez Janusza Kowalskiego, ul. Piękna 22, 00-548 Warszawa

Pozwani: 1. Anna Nowak, ul. Kwiatowa 15, 05-800 Pruszków 2. Piotr Nowak, ul. Kwiatowa 15, 05-800 Pruszków, reprezentowani przez pełnomocnika r.pr. Marię Zielińską z Kancelarii Radców Prawnych "Lex" w Warszawie, ul. Grzybowska 67, 00-844 Warszawa

Wartość przedmiotu zaskarżenia: 150 000 zł

Apelacja pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15.01.2024 r., V C 5432/22

Działając na podstawie załączonego pełnomocnictwa, w imieniu pozwanych, zaskarżam w całości wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15.01.2024 r., V C 5432/22, zarzucając:

I. Naruszenie przepisów postępowania, tj.:

1) art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. – poprzez nieuwzględnienie, że w sprawie po stronie pozwanej uczestniczyć powinna również Maria Nowak – dłużniczka osobista i jednocześnie współdłużniczka rzeczowa, związana z pozwanymi węzłem współuczestnictwa koniecznego i jednolitego, jako współwłaścicielka nieruchomości zabezpieczonej hipoteką, z którego to tytułu powód dochodzi roszczenia o zapłatę w niniejszym postępowaniu;

2) art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonanie niewłaściwych ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku, zwłaszcza zaś na skutek przyjęcia, że pozwani posiadają względem strony powodowej zobowiązania z tytułu zabezpieczenia umowy kredytu z dnia 10.05.2020 r. zawartej pomiędzy powodem a Marią Nowak, w kwocie 100 000 zł – tytułem niespłaconego kapitału kredytu udzielonego na podstawie wyżej wymienionej umowy kredytu wraz z odsetkami umownymi liczonymi od dnia 15.06.2022 r., pomimo że powód nie wykazał:

a) faktu wywiązania się przez niego z umowy kredytu, w szczególności pozostawienia do dyspozycji dłużnika osobistego jakichkolwiek środków pieniężnych i wykorzystania przez niego udzielonego mu kredytu zgodnie z postanowieniami umowy,

b) istnienia i aktualnej wysokości zadłużenia dłużnika osobistego z tytułu umowy kredytowej, a w konsekwencji odpowiedzialności pozwanych, jako dłużników rzeczowych;

3) art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez dokonanie ustaleń faktycznych w przedmiocie istnienia i wysokości zadłużenia dłużnika osobistego oraz pozwanych względem strony powodowej w oparciu o:

a) wyciąg z ksiąg bankowych z dnia 17.12.2023 r., chociaż:

– wyciąg z ksiąg bankowych nie ma już obecnie w postępowaniu cywilnym mocy dokumentu urzędowego, a zatem jako dokument prywatny nie korzysta z domniemania zgodności z prawdą zawartego w nim oświadczenia,

– pozwani kwestionowali treść tego dokumentu, w tym zasadność i wysokość roszczeń powoda,

– wyciąg z ksiąg bankowych stanowi dokument o charakterze informacyjnym, zaś z zasady bezpośredniości wynika, że sąd powinien poznawać wszelkie fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy bezpośrednio na podstawie dowodów osobowych (ewentualnie w niniejszym przypadku na podstawie ksiąg banku), a nie w oparciu o oświadczenia osób, które mogą złożyć zeznania,

b) umowę o kredyt z dnia 10.05.2020 r., zawartą pomiędzy powodowym Bankiem Powszechnym S.A. a Marią Nowak, chociaż z dokumentu tego nie wynika:

– że powód wywiązał się z zaciągniętego w nim zobowiązania oraz udzielił dłużnikowi osobistemu kredytu, co mogło nastąpić dopiero po przedstawieniu w Banku Powszechnym S.A. kopii aktu notarialnego dotyczącego ustanowienia hipoteki oraz ustanowieniu w sposób satysfakcjonujący Bank Powszechny S.A. pozostałych zabezpieczeń wskazanych w umowie kredytowej,

– istnienie ani wysokość stanu zadłużenia dłużnika osobistego z tytułu umowy kredytu,

c) dokonany w księdze wieczystej WA1W/00123456/7 wpis hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 120 000 zł, chociaż z tego rodzajem wpisu nie wiążą się żadne domniemania prawne lub faktyczne co do istnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką i jej wysokości.

II. Naruszenie prawa materialnego, a w szczególności:

art. 1177 k.c. – poprzez niewłaściwe zastosowanie, na skutek uwzględnienia powództwa, chociaż:

– po stronie pozwanej nie występowały wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie był konieczny, a zatem pozwani Anna Nowak i Piotr Nowak nie posiadali w sprawie samodzielnej legitymacji procesowej po stronie biernej,

– powód nie wykazał istnienia i wysokości zadłużenia dłużnika osobistego z tytułu wyżej wymienionej umowy kredytowej, a w konsekwencji także odpowiedzialności pozwanych, jako dłużników rzeczowych.

W związku z powyższymi zarzutami, wnoszę o:

1) zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15.01.2024 r., V C 5432/22, poprzez:

– uchylenie nakazu zapłaty Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z dnia 15.10.2023 r., I Nc 1111/23, w całości i oddalenie powództwa w całości,

– zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanych kosztów procesu za I instancję,

2) zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanych kosztów postępowania apelacyjnego według spisu kosztów przedłożonego na rozprawie, a w razie jego nieprzedstawienia – według norm przepisanych,

ewentualnie:

3) uchylenie wyżej wymienionego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15.01.2024 r. w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Uzasadnienie

I. Pozwem z dnia 10.09.2023 r. strona powodowa wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, że pozwani Anna Nowak i Piotr Nowak, z tytułu zabezpieczenia umowy kredytu z dnia 10.05.2020 r., zawartej pomiędzy powodowym Bankiem Powszechnym S.A. a Marią Nowak, prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą "Kwiaciarnia Maria" w Warszawie, w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty mają zapłacić powodowi:

– kwotę 100 000 zł – tytułem niespłaconego kapitału kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu z dnia 10.05.2020 r. („należność główna”),

– kwotę 10 000 zł – tytułem odsetek umownych liczonych do dnia 15.09.2023 r., zgodnie z umową kredytu z dnia 10.05.2020 r.,

– należne odsetki za zwłokę liczone od dnia 16.09.2023 r. od kwoty należności głównej do dnia zapłaty, zgodnie z umową kredytu z dnia 10.05.2020 r., z ograniczeniem możliwości prowadzenia postępowania egzekucyjnego do nieruchomości położonej w Pruszkowie, dla której Sąd Rejonowy w Pruszkowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą WA1W/00123456/7, do kwoty 120 000 zł.

Ponadto powód wniósł także o zasądzenie od strony pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 15.10.2023 r., I Nc 1111/23, Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie nakazał pozwanym, aby zapłacili na rzecz powoda:

– kwotę 100 000 zł z odsetkami umownymi liczonymi od kwoty 100 000 zł od dnia 15.06.2022 r. według stawki wynoszącej 10% odsetek ustawowych w skali roku, przy czym zastrzegł pozwanym prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie ich odpowiedzialności do udziału w 2/3 części we własności nieruchomości położonej w Pruszkowie, dla której Sąd Rejonowy w Pruszkowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą WA1W/00123456/7, i jednocześnie do kwoty 120 000 zł,

– kwotę 3 600 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 3 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego,

w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty, albo wnieśli w tym terminie zarzuty.

Pismem z dnia 10.11.2023 r. pozwani wnieśli zarzuty wobec wyżej wymienionego nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i wnosząc o jego uchylenie oraz oddalenie powództwa w całości.

Po przeprowadzeniu rozprawy Sąd Okręgowy w Warszawie wydał wyrok z dnia 15.01.2024 r., V C 5432/22, w którym utrzymał w mocy w całości wyżej wymieniony nakaz zapłaty.

II. Strona pozwana nie zgadza się z powyższym rozstrzygnięciem, jak i jego uzasadnieniem, albowiem – w jej ocenie – Sąd I instancji dopuścił się naruszeń wskazanych na wstępie przepisów postępowania oraz przepisów prawa materialnego.

1. Na wstępie należy przypomnieć, że powód w niniejszym postępowaniu dochodzi od pozwanych, jako dłużników rzeczowych, zaspokojenia jego roszczeń przysługujących mu wobec dłużnika osobistego Marii Nowak z tytułu spłaty kredytu, którego udzielił jej na podstawie umowy kredytu z dnia 10.05.2020 r. Pozwani bowiem wraz z dłużnikiem osobistym ustanowili na nieruchomości objętej księgą wieczystą WA1W/00123456/7 hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 120 000 zł, celem zabezpieczenia wierzytelności powoda z tytułu udzielonego kredytu na warunkach wynikających ze wskazanej umowy. Podkreślić należy jednocześnie w tym miejscu, że nieruchomość, na której ustanowiona została hipoteka, stanowi współwłasność pozwanych Anny Nowak i Piotra Nowak (współwłaściciele udziału 2/3 w 3/3 części na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej) i dłużniczki osobistej (przysługuje jej udział 1/3 w 3/3 części nieruchomości).

Z istoty współwłasności wynika natomiast konieczność łącznego występowania po stronie biernej procesu wszystkich podmiotów objętych spornym stosunkiem prawnym, gdyż wniesione w sprawie powództwo dotyczy w jednakowym stopniu wszystkich podmiotów wspólnego prawa (por. E. Gniewek, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2020, s. 456). Więź zachodząca pomiędzy współwłaścicielami nieruchomości jest bowiem tak silna, że istnieje, wypływająca z istoty tych stosunków prawnych, konieczność jednolitego i równoczesnego rozstrzygnięcia spornych kwestii wobec wszystkich jego podmiotów (współwłaścicieli). Jednolitość współuczestnictwa zależy od tego, czy w ramach rozpatrywanego stosunku prawnego istnieje prawna konieczność jednolitego rozstrzygnięcia. Konieczność ta zachodzi natomiast w tych przypadkach, gdy w ramach konkretnego stosunku prawnego podmioty nie mają samodzielnych stanowisk, a zatem jakiekolwiek indywidualnie dokonywane zmiany w łączącym podmioty stosunku prawnym są niedopuszczalne (por. T. Ereciński, Współuczestnictwo procesowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2018, s. 123). W przypadkach więc, w których przedmiot procesu stanowi prawo bezwzględne, takie jak prawo współwłasności, jednolity charakter współuczestnictwa wynika z istoty spornego stosunku prawnego, która wskazuje na konieczność jednakowego rozstrzygnięcia spornych kwestii wobec wszystkich współwłaścicieli. W procesach o zapłatę dotyczących współwłasności po stronie pozwanej zachodzi zatem współuczestnictwo konieczne oraz jednolite.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że powód w sposób niewłaściwy oznaczył stronę pozwaną postępowania, albowiem pozwani Anna Nowak i Piotr Nowak nie posiadają samodzielnej legitymacji procesowej upoważniającej ich do występowania w tej sprawie w charakterze strony biernej procesu. W niniejszym postępowaniu konieczne było wobec tego zapozwanie również dłużniczki osobistej i jednocześnie rzeczowej – Marii Nowak, którą jako współwłaścicielkę nieruchomości obciążonej hipoteką łączą z pozwanymi więzi współuczestnictwa koniecznego i jednolitego, wynikającego z istoty stosunku prawnego współwłasności. Podkreślić bowiem należy, że pozwani i dłużniczka osobista nie obciążyli hipoteką swoich udziałów w prawie własności nieruchomości, lecz całą nieruchomość z jedną (wspólną) sumą hipoteki, w związku z czym tylko łącznie względem nich można skutecznie dochodzić roszczenia z tytułu tego zabezpieczenia.

Na marginesie zauważenia wymaga ponadto, że występujące w tej sprawie współuczestnictwo ma jednocześnie dwie płaszczyzny, albowiem poza współuczestnictwem wywodzącym się ze współwłasności w częściach ułamkowych zachodzącym pomiędzy pozwanymi a dłużniczką osobistą – w postępowaniu tym mamy do czynienia również ze współuczestnictwem koniecznym i jednolitym odnoszącym się do współwłasności łącznej pozwanych Anny Nowak i Piotra Nowak.

W tym stanie rzeczy nie powinno budzić wątpliwości, iż Sąd I instancji – z jednej strony – dopuścił się naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c., a z drugiej – naruszył prawo materialne, na skutek uwzględnienia powództwa, chociaż po stronie pozwanej nie występowały wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie był konieczny, a zatem w sytuacji, gdy pozwani Anna Nowak i Piotr Nowak nie posiadali w sprawie samodzielnej legitymacji procesowej po stronie biernej. Powyższe uchybienia, jakich dopuścił się Sąd a quo, nie tylko uzasadniają postawione na wstępie zarzuty (pkt I.1 i II), ale także wniosek o wydanie przez Sąd apelacyjny wyroku reformatoryjnego, zważywszy, że – jak wynika z art. 366 k.p.c. – w postępowaniu apelacyjnym obowiązuje zasada niezmienności stron postępowania w stosunku do stanu, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy przed sądem I instancji (por. I ACa 123/19 oraz II ACa 456/20).

2. Nie powinno ponadto budzić wątpliwości, że dla uwzględnienia roszczenia powoda niezbędne było również wykazanie w niniejszym postępowaniu m.in. tego, że powód udzielił kredytu dłużnikowi osobistemu i w jakiej wysokości, a także że dłużnik osobisty nie spłacił w terminach wynikających z umowy całości lub części kredytu i w związku z tym posiada zadłużenie względem powoda w wysokości odpowiadającej dochodzonej kwocie, która określa także zakres odpowiedzialności pozwanych, jako dłużników rzeczowych. Stosownie przy tym do postanowień art. 6 k.c. – ciężar udowodnienia powyższych okoliczności obciążał powoda, który zamierzał z nich wywieść skutki prawne. Zdaniem pozwanych, powód w toku postępowania przed Sądem I instancji nie wykazał jednak ani faktu udzielenia kredytu dłużnikowi osobistemu, ani istnienia i aktualnej wysokości zadłużenia dłużnika osobistego względem powoda z tytułu spłaty wynikającej ze wskazanej umowy kredytowej. Na tę okoliczność do pozwu dołączone zostały jedynie: odpis księgi wieczystej WA1W/00123456/7, umowa o kredyt z dnia 10.05.2020 r., wezwanie do zapłaty wystosowane do pozwanych oraz wyciąg z ksiąg Banku Powszechnego S.A., który jednakże nie ma mocy dokumentu urzędowego. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15.03.2016 r., P 45/14 orzekł bowiem, że art. 95 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe, w części, w jakiej nadaje moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 76 Konstytucji. Dodać należy przy tym, że przedłożony przez powoda wyciąg z ksiąg bankowych stanowi dokument o charakterze informacyjnym (sprawozdawczym, narratywnym) obejmujący oświadczenie wiedzy osoby, która go podpisała. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18.02.2011 r., I CSK 247/10: „Dokumenty prywatne o charakterze informacyjnym nie powinny prowadzić do obejścia przepisów o dowodach osobowych, tj. dowodach z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Z zasady bezpośredniości wynika postulat, aby sąd poznawał fakty istotne dla oświadczeń osób, które mają złożyć zeznania”. Skoro zaś powód nie wniósł o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, w szczególności strony powodowej, która złożyła oświadczenie objęte tym wyciągiem, należy zatem przyjąć, że okoliczności wskazane w tym oświadczeniu nie zostały udowodnione.

Brak więc było podstaw do oparcia ustaleń zawartych w zaskarżonym wyroku na powyższym wyciągu z ksiąg bankowych, tym bardziej, że brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania go za wiarygodny. Należy ponadto podnieść, że dokumenty prywatne z reguły mają dużą wartość dowodową przeciwko osobie, od której pochodzą, natomiast dowód ten ma znacznie mniejszą moc dowodową, jeżeli miałby przemawiać na rzecz strony, która go sporządziła (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.03.2002 r., II CKN 787/00).

Dodać należy również, że treści oświadczenia zawartego w wyżej wymienionym wyciągu nie uwiarygodniają załączone do pozwu: umowa o kredyt z dnia 10.05.2020 r. oraz odpis księgi wieczystej WA1W/00123456/7. Umowa kredytowa określa jedynie ramy stosunku prawnego łączącego powoda z dłużnikiem osobistym. W umowie tej Bank Powszechny S.A. zobowiązał się wyłącznie udzielić Marii Nowak kredytu na warunkach wskazanych szczegółowo w tej umowie. Niezrozumiałe są jednocześnie sugestie Sądu I instancji, że za istnieniem i wysokością dochodzonej przez powoda wierzytelności przemawia wpis hipoteki kaucyjnej w księdze wieczystej WA1W/00123456/7, co – jak się zdaje – stanowi echo regulacji objętej uchylonym przepisem art. 69 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece mającym jednak zastosowanie jedynie do hipoteki zwykłej. Natomiast z wpisem hipoteki kaucyjnej do księgi wieczystej nigdy nie wiązały się i nie wiążą obecnie żadne domniemania prawne lub faktyczne co do istnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Konsekwencją dokonania wpisu hipoteki umownej kaucyjnej do księgi wieczystej jest jedynie domniemanie, że hipoteka o treści określonej we wpisie istnieje (por. J. Pietrzykowski, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2019).

W tym stanie rzeczy, zdaniem pozwanych, w pełni uzasadnione jest zarzucenie Sądowi I instancji przekroczenia granic swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonania ustaleń w przedmiocie istnienia i wysokości dochodzonej przez powoda wierzytelności w oparciu o dokumenty przedłożone w toku postępowania.

W tych okolicznościach, w ocenie strony pozwanej, uzasadnione są zarzuty naruszenia prawa procesowego, jak również zarzut naruszenia art. 1177 k.c..

Mając powyższe na uwadze, wnoszę jak na wstępie.

r.pr. Maria Zielińska [podpis]

Załączniki:

1) pełnomocnictwo wraz z potwierdzeniem uiszczenia opłaty skarbowej,

2) opłata od apelacji wynosząca 1 500 zł,

3) odpis apelacji.