Wyjaśnienia co do zakresu uprawnień i obowiązków pokrzywdzonego małoletniego w postępowaniu karnym

WYJAŚNIENIA CO DO ZAKRESU UPRAWNIEŃ I OBOWIĄZKÓW

Sąd Rejonowy w Warszawie, XII Wydział Karny, sygn. akt XII K 1234/23

KTÓRY NIE UKOŃCZYŁ 18 lat

Sąd Rejonowy w Warszawie, XII Wydział Karny, sygn. akt XII K 1234/23

JESTEŚ POKRZYWDZONYM POPEŁNIONYM PRZESTĘPSTWEM

Oznacza to, że Twoje dobro zostało naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Pokrzywdzonemu przysługują w postępowaniu karnym określone uprawnienia. Ma też określone obowiązki.

Jesteś małoletni/małoletnia i zgodnie z prawem nie możesz samodzielnie podejmować czynności w postępowaniu karnym – korzystać ze wszystkich swoich uprawnień. Twoim imieniu działa Twój przedstawiciel ustawowy (rodzic albo opiekun). To on składa za Ciebie na przykład oświadczenia czy wnioski, a ponadto może wnieść odwołanie od orzeczenia.

Jeżeli żaden z Twoich rodziców nie będzie mógł działać za Ciebie w postępowaniu karnym, sąd opiekuńczy ustanowi dla Ciebie reprezentanta dziecka. To adwokat lub radca prawny, który wie, jak rozmawiać z dzieckiem, i zna jego potrzeby.

Jeżeli masz jakieś wątpliwości co do swoich praw i obowiązków, coś zostało napisane w sposób niezrozumiały albo jest niejasne, masz prawo pytać i prosić o podanie dodatkowych i szczegółowych informacji.

Strona 1 z 14

1. POSTĘPOWANIE 2. POSTĘPOWANIE 3. POSTĘPOWANIE

PRZYGOTOWAWCZE SĄDOWE WYKONAWCZE

To pierwszy etap. To drugi etap. To trzeci etap.

Rozpoczyna go złożenie Postępowanie toczy się Jest prowadzony, jeśli

zawiadomienia przed sądem pierwszej orzeczenie sądu trzeba

o przestępstwie instancji. Kończy się wykonać. Na przykład

lub ujawnienie wydaniem orzeczenia. trzeba zapłacić grzywnę

przestępstwa przez Może to być: lub przeprosić

Policję, prokuraturę lub 1) wyrok albo pokrzywdzonego.

inne organy prowadzące 2) postanowienie.

postępowanie

przygotowawcze.

Są dwa rodzaje

postępowania

przygotowawczego:

1) śledztwo,

2) dochodzenie.

Etap drugi może mieć dwie części. Ta druga część

to postępowanie odwoławcze. W tym

postępowaniu sprawą zajmuje się sąd drugiej

instancji. Jeśli strona (oskarżony, prokurator, POSTĘPOWANIE

oskarżyciel posiłkowy, którym może być ODWOŁAWCZE

pokrzywdzony/pokrzywdzona) nie zgadza się z

orzeczeniem sądu pierwszej instancji, może odwołać

się do sądu drugiej instancji.

Pokrzywdzony jest stroną (czynnym uczestnikiem) w postępowaniu przygotowawczym – czyli na etapie prowadzonym przez Policję, prokuratora lub inne organy prowadzące postępowanie przygotowawcze.

Gdy sprawa przechodzi do sądu, możesz złożyć oświadczenie na piśmie albo ustnie w sądzie (na przykład na rozprawie), że chcesz działać w sprawie jako oskarżyciel posiłkowy. Wtedy będziesz stroną w postępowaniu przed sądem.

Strona 2 z 14

Oskarżyciel posiłkowy to ktoś, kto w postępowaniu sądowym występuje obok prokuratora. Bierze on czynny udział w sprawie, na przykład składa wnioski dowodowe, może wnieść apelację. Jeśli nie złożysz takiego oświadczenia, będziesz tylko biernym uczestnikiem postępowania (na przykład nie będziesz mógł wnieść apelacji).

Oświadczenie o tym, że chcesz być oskarżycielem posiłkowym, musisz złożyć (w Twoim przypadku Twój rodzic, opiekun albo pełnomocnik) najpóźniej do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego (jest to moment przed odczytaniem aktu oskarżenia).

Po odczytaniu aktu oskarżenia nie będziesz już mógł/mogła złożyć oświadczenia o tym, że chcesz być oskarżycielem posiłkowym.

PEŁNOMOCNIK

Możesz skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika: adwokata lub radcy prawnego.

Są dwa rodzaje pełnomocników:

pełnomocnik z wyboru – to pełnomocnik, którego wybiera i któremu wynagrodzenie płaci pokrzywdzony (w Twoim przypadku Twój rodzic albo opiekun).

pełnomocnik z urzędu – to pełnomocnik wyznaczony przez sąd, któremu wynagrodzenie wypłaca państwo. Jeśli nie stać Cię na opłacenie pełnomocnika z wyboru, Twój rodzic albo opiekun ma prawo złożyć wniosek o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu. Wniosek trzeba złożyć do sądu lub do prokuratora, który przekaże wniosek do sądu. Sąd zapozna się z wnioskiem i podejmie decyzję – może ustanowić pełnomocnika albo go nie ustanowić.

Jako pokrzywdzony nie możesz mieć więcej niż trzech pełnomocników z wyboru w jednym czasie.

Strona 3 z 14

Możliwe jest wyznaczenie pełnomocnika tylko do udziału w konkretnej czynności. Może on na przykład być obecny przy oględzinach, w których pokrzywdzony nie uczestniczyć bezpośrednio albo które są dla tej osoby szczególnie trudne.

TŁUMACZ

Osobie, która nie mówi wystarczająco dobrze po polsku, pomaga tłumacz. Może on uczestniczyć w przesłuchaniu albo przy zapoznaniu z treścią dowodu.

Tłumacz przysługuje wtedy, gdy nie mówisz po polsku lub jeśli jest to potrzebne, bo jesteś osobą głuchą lub nie mówisz.

PRAWO DO UCZESTNICTWA W CZYNNOŚCI

Zostaniesz powiadomiony/powiadomiona o każdej czynności, w której masz prawo wziąć udział.

Co zrobić, gdy nie możesz stawić się osobiście w tym dniu?

Gdy jesteś chory/chora, musisz uzyskać i przedstawić zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego. Wykaz lekarzy sądowych prowadzi prezes każdego sądu okręgowego. Wykaz ten znajdziesz na stronie internetowej każdego sądu w zakładce „biegli sądowi”.

Inne zwolnienie (od lekarza, który nie jest lekarzem sądowym) albo inne zaświadczenie nie jest wystarczające.

Gdy usprawiedliwisz swoje niestawiennictwo, możesz złożyć wniosek, w którym zwrócisz się, aby nie przeprowadzać czynności bez Ciebie.

Czynności nie przeprowadza się, gdy Cię nie ma, a brakuje dowodu, że zostałeś zawiadomiony/zostałaś zawiadomiona o czynności, oraz gdy jest uzasadnione przypuszczenie, że twoja nieobecność jest wynikiem siły wyższej (przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn).

Strona 4 z 14

OBECNOŚĆ OSOBY Z UFANIA

W postępowaniu przygotowawczym podczas czynności z Twoim udziałem może być obecna osoba, którą wskażesz. Dobrze, aby była to osoba, która Cię wesprze – aby był to ktoś, komu ufasz.

Osoba ta może Ci jednak towarzyszyć tylko wówczas, gdy jej obecność nie uniemożliwi albo nie utrudni przeprowadzenia tej czynności.

OCHRONA DANYCH

Niektóre Twoje dane nie są ujawniane w aktach sprawy.

Chodzi o dane takie jak ul. Kwiatowa 1, 00-000 Warszawa, ul. Polna 2, 01-001 Warszawa, 123-456-789 lub 987-654-321, ul. Słoneczna 3, 02-002 Warszawa. Dane te są zamieszczane w załączniku dostępnym tylko organom postępowania. Ujawnia się go tylko w szczególnych przypadkach.

DOSTĘP DO SPRAWY

Instytucje i organy, które prowadzą postępowanie (Policja, prokuratura, inne organy prowadzące postępowanie przygotowawcze), prowadzą dokumentację sprawy (akta sprawy). Akta zawsze mają oznaczenie – XII K 1234/23.

Masz prawo do dostępu do akt sprawy, otrzymania odpisów i kopii.

Kopie i odpisy możesz również sporządzić samodzielnie (na przykład fotografując je). Masz do tego prawo w postępowaniu przygotowawczym oraz w postępowaniu sądowym (również po ich zakończeniu).

Strona 5 z 14

W postępowaniu przygotowawczym można odmówić Ci dostępu do akt sprawy (zapoznania się z aktami sprawy) ze względu na dobro postępowania albo ważny interes państwa. Zostaniesz o tym powiadomiony/powiadomiona. Jeśli otrzymasz takie powiadomienie, możesz złożyć wniosek i poprosić w nim o udostępnienie Ci akt, gdy to będzie możliwe. Wtedy zostaniesz powiadomiony/powiadomiona o innym terminie udostępnienia akt.

W postępowaniu przygotowawczym wyznacza się termin końcowego zaznajomienia z materiałami sprawy przez podejrzanego. Ma to miejsce na koniec postępowania, przed skierowaniem sprawy do sądu.

Wtedy prokurator nie może Ci odmówić dostępu do akt.

Prokurator może Ci udostępnić akta w postaci elektronicznej.

MEDIACJA

Mediacja jest metodą rozwiązywania konfliktów, w której osoba zaufana (mediator) pomaga w znalezieniu rozwiązania korzystnego dla obu stron postępowania (pokrzywdzonego i oskarżonego).

Jakie są korzyści mediacji?

Mediacja stwarza warunki wzajemnego zrozumienia.

Mediacja pomaga w zawarciu porozumienia.

Mediacja umożliwia uzyskanie przeprosin od oskarżonego.

Zawarcie porozumienia jest brane przez sąd pod uwagę przy wydawaniu orzeczenia w sprawie.

Mediator, który prowadzi mediację, musi zachować w tajemnicy jej przebieg. Mediacja ma poufny charakter.

Strona 6 z 14

Osoba, która działa w Twoim imieniu, może zażądać skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego.

Wniosek taki ma prawo złożyć także oskarżony. Może to również zaproponować organ prowadzący postępowanie.

Pamiętaj, że nie musisz się zgodzić na mediację, jeśli tego nie chcesz. Udział w mediacji jest dobrowolny.

Osoba, która działa w Twoim imieniu, może żądać przeprowadzenia mediacji. Dzięki temu może ona uzyskać dla Ciebie zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, uzyskać przeprosiny od oskarżonego czy uzgodnić, jak naprawić wyrządzoną Ci szkodę.

PRAWO DO INFORMACJI

O czym musisz zostać poinformowany, gdy sprawa się toczy?

Jeżeli wobec oskarżonego jest stosowany środek zapobiegawczy nazywany tymczasowym aresztowaniem (oznacza to, że oskarżony jest w areszcie, bo toczy się sprawa karna, ale nie został wydany prawomocny wyrok), sąd poinformuje Cię o uchyleniu wobec niego tego środka lub zamianie tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, na przykład poręczenie majątkowe. Zostaniesz też powiadomiony/powiadomiona o ucieczce oskarżonego z aresztu, w którym przebywał. Możesz jednak zrezygnować z prawa do pozyskania tej informacji.

Na Twój wniosek sąd poinformuje Cię o tym, jakie zarzuty są przedstawione oskarżonemu i jaka jest ich kwalifikacja prawna (w informacji tej będzie wskazany artykuł z Kodeksu Karnego, na przykład art. 278 § 1 Kodeksu karnego to kradzież).

Gdy w sprawie jest wielu pokrzywdzonych i wielu z nich złoży wnioski o informację, jakie przestępstwa są zarzucane oskarżonemu, informacja o treści zarzutów może być zamieszczona na stronie internetowej sądu.

Sąd powiadomi Cię o tym, gdzie i kiedy odbędzie się rozprawa, w której możesz uczestniczyć.

Strona 7 z 14

Sąd poinformuje Cię również o tym, gdzie i kiedy odbędzie się posiedzenie dotyczące:

• umorzenia postępowania (orzeczenie o umorzeniu postępowania zakończy sprawę karną),

• warunkowego umorzenia postępowania (orzeczenie o warunkowym umorzeniu postępowania zakończy sprawę karną, ale na pewnych warunkach, których musi przestrzegać oskarżony),

• wydania wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy.

Możesz złożyć wniosek w postępowaniu przygotowawczym o to, żeby w przyszłości sąd poinformował Cię o tym jak sprawa się zakończyła.

Sąd może Cię o tym poinformować zwykłym listem, telefaks