Pouczenie o prawach i obowiązkach świadka

Załącznik nr 6 WZÓR

Wyjaśnienia co do zakresu uprawnień i obowiązków oraz sposobu i warunków przesłuchania dla świadka nieporadnego ze względu na wiek lub stan zdrowia

Komenda Wojewódzka Policji w Krakowie wydał rozporządzenia. Załącznik nazywa się Pouczenie o uprawnieniach i obowiązkach świadka.

To jest tekst łatwy do czytania i zrozumienia Pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach świadka.

To opracowanie pomoże Ci zrozumieć jakie prawa i obowiązki ma świadek w postępowaniu karnym.

Rozporządzenie znajdziesz w Dz.U. 2023 poz. 1234. Poproś o pomoc osobę wspierającą.

Strona 1 z 24

Świadek to osoba, która widziała przestępstwo lub coś o nim wie. Świadkiem może być każdy człowiek. Jan, Anna, Piotr.

Postępowanie karne to praca Policji, Prokuratury, innych uprawnionych służb na przykład Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. To także praca sądu. Wszyscy oni sprawdzają czy ktoś popełnił przestępstwo. Przestępstwo to na przykład kradzież, pobicie, oszustwo.

Świadek w postępowaniu karnym ma prawa i obowiązki.

1. Wezwania i sposób przesłuchania

Policja, Prokuratura, sąd lub inne organy zajmujące się sprawami karnymi mogą wezwać świadka, żeby złożył zeznania. To znaczy powiedział co wie na temat przestępstwa. To jest właśnie przesłuchanie.

Strona 2 z 24

Świadek może zostać przesłuchany: • w Komendzie Policji, to posterunek lub komisariat • przed sądem.

Podczas przesłuchania świadek mówi to co wie o przestępstwie. Musi też odpowiedzieć na pytania dotyczące przestępstwa.

Świadek ma obowiązek przyjść na przesłuchanie jeśli dostał wezwanie. Przeczytaj dokładnie wezwanie. Jest tam napisane gdzie masz się stawić. Jest też data i godzina przesłuchania.

2. Usprawiedliwienie nieobecności

Jeśli jesteś chory i nie możesz przyjść na wezwanie musisz przesłać zwolnienie lekarskie. Ważne! Takie zaświadczenie może napisać tylko lekarz. Możesz też usprawiedliwić nieobecność w innych sytuacjach. Na przykład gdy zdarzy się wypadek i nie możesz przyjść.

Jeśli bez ważnego powodu nie przyjdziesz na wezwanie, na przykład do sądu na rozprawę dostaniesz karę. Na przykład: • będziesz musiał zapłacić grzywnę • Policja przyjedzie po Ciebie i zawiezie Cię do sądu • trafisz do aresztu. Areszt to więzienie. Możesz być w areszcie najwięcej 30 dni.

Strona 3 z 24

3. Zwrot kosztów

Świadek może złożyć wniosek o zwrot kosztów. Koszty to pieniądze które musiałeś wydać na udział w postępowaniu. Na przykład pieniądze za dojazdy do sądu na przesłuchania i rozprawy.

Wniosek musisz złożyć w ciągu 7 dni od czynności, na którą przyjechałeś. Na przykład 3 dni od przesłuchania. Możesz napisać wniosek lub powiedzieć o tym osobie, która Cię przesłuchuje. Ta osoba, na przykład sędzia wpisze Twoją prośbę do protokołu.

4. Sposób przesłuchania

Zwykłe przesłuchanie odbywa się na Komisariacie, w Prokuraturze, w sądzie lub w siedzibie innego organu zajmującego się sprawami karnymi. Na przykład w siedzibie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Są wyjątki. Masz prawo do przesłuchania w miejscu zamieszkania lub pobytu. Na przykład w ul. Kwiatowa 12, 34-567 Kraków. Policja, Prokuratura lub sędzia przyjadą do Ciebie jeśli nie możesz przyjechać na przesłuchanie. Na przykład kiedy: • jesteś chory w domu

Strona 4 z 24

• poruszasz się na wózku inwalidzkim i nie masz jak przyjechać na przesłuchanie.

Masz prawo prosić, żeby przesłuchać Cię przez wideokonferencję. Jest to połączenie wideo.

Gdy sprawa jest w sądzie a Ty nie chcesz zeznawać przy oskarżonym, możesz: • wziąć udział w przesłuchaniu przez wideokonferencję • zeznawać gdy oskarżony nie ma na sali rozpraw. Oskarżony to osoba, która mogła popełnić przestępstwo. Tak uważa Policja. Sąd ustala czy są na to dowody.

5. Przesłuchanie przez konsula

Jeśli w czasie postępowania jesteś za granicą w Niemczech, również możesz wziąć udział w przesłuchaniu. W takiej sytuacji przesłucha Cię konsul. Konsul to urzędnik. Jest przedstawicielem Polski w innym kraju.

Strona 5 z 24

Ważne!

Konsul może Cię przesłuchać tylko wtedy, kiedy się na to zgodzisz. Możesz odmówić udziału w przesłuchaniu.

Jeśli nie rozumiesz swoich praw i obowiązków, poproś prowadzącego postępowanie żeby Ci wszystko wyjaśnił. Musisz podpisać oświadczenie że zostałeś pouczony. To znaczy że wszystko zrozumiałeś.

6. Przesłuchanie z udziałem biegłego i badania

Czasami w czasie przesłuchania świadka, w pomieszczeniu będzie biegły. Biegły to specjalista. Na przykład psycholog lub psychiatra. Biegły będzie obserwował jak się zachowujesz. Jak reagujesz na pytania Policji lub sędziego. Policja lub sąd zaprosi biegłego jeśli stwierdzi, że możesz: • być osobą z niepełnosprawnością intelektualną • mieć problemy z pamięcią Na przykład chorujesz na Alzheimera i demencję • mieć problemy ze zrozumieniem tego co się wydarzyło.

Strona 6 z 24

Nie musisz zeznawać jeśli na przykład oskarżony jest Twoim mężem, żoną lub dzieckiem. Czyli oskarżony jest osobą najbliższą. Wtedy możesz odmówić składania zeznań. Wtedy nie weźmiesz udziału w przesłuchaniu z biegłym.

Może zbadać Cię lekarz lub psycholog. Zrobi to jeśli zgodzisz się na badanie.

Policja lub sąd ustala kto jest sprawcą przestępstwa. Czasami chce sprawdzić czy świadek mógł popełnić przestępstwo. Dlatego może bez Twojej zgody: • sprawdzić Twoje odciski palców • wziąć do badania Twoje włosy lub ślinę • wziąć krew z Twoim DNA • poprosić Cię żebyś coś napisał.

Policja lub sąd może też zrobić Ci zdjęcie lub nagrać Twój głos. Jeśli zgodzisz się biegły zbada Cię wykrywaczem kłamstw o nazwie wariograf. Dzięki wariografowi sprawdzi czy mówisz prawdę.

Strona 7 z 24

7. Pouczenia

Przed przesłuchaniem prokurator, Policja lub sędzia powie Ci o obowiązku mówienia prawdy. To znaczy że w czasie składania zeznań musisz powiedzieć prawdę. Jeśli skłamiesz lub nie powiesz co wiesz o przestępstwie, możesz zostać ukarany.

W czasie przesłuchania w Policji dostaniesz do podpisu protokół pouczenia. W protokole pouczenia jest informacja, że prokurator lub Policjant powiedział Ci o obowiązku mówienia prawdy. Jeśli podpiszesz protokół pouczenia, to potwierdzisz, że prokurator lub Policjant powiedział Ci o obowiązku mówienia prawdy.

W sądzie musisz powiedzieć przyrzeczenie, że będziesz zeznawać prawdę. Osoby głuche lub nieme muszą podpisać oświadczenie. Czasem sędzia nie chce od Ciebie przyrzeczenia.

Możesz poprosić sąd żeby rozprawa była niejawna. Na przykład gdy w czasie przesłuchania w sądzie musisz powiedzieć o przemocy. Albo o czymś złym o Tobie lub osobie bliskiej. Nazywa się to tajemnica osobista.

Strona 8 z 24

Na rozprawie niejawnej oprócz sędziego będziesz tylko Ty, oskarżony i jego obrońca oraz prokurator i jego protokolant. Na rozprawie niejawnej nie będzie publiczności.

8. Odmowa składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie

Jako świadek masz prawo odmówić składania zeznań jeśli: • oskarżony jest Twój mąż, żona, dziecko, rodzic. • oskarżony jest dziadkiem lub babcią. • Policja oskarżył Cię o udział w przestępstwie, o którym masz zeznawać. Twoje postępowanie toczy się oddzielnie.

W czasie przesłuchania możesz odmówić odpowiedzi na pytanie. Na przykład jeśli przez swoją odpowiedź Ty lub Twoi bliscy możecie być oskarżeni o przestępstwo.

Ważne!

W niektórych sytuacjach świadek ma prawo odmówić składania zeznań w całości. Musisz to zrobić przed pierwszym przesłuchaniem w sądzie.

Strona 9 z 24

W takiej sytuacji Twoje zeznania z Policji nie będą wykorzystane. Sąd może tylko wykorzystać informacje z protokołu zatrzymania.

9. Zwolnienie od złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytanie

Świadek ma prawo odmówić składania zeznań lub odmówić odpowiedzi na pytanie jeśli oskarżony jest bliska osoba. Na przykład mąż lub żona.

W takiej sytuacji możesz złożyć wniosek. Nazywa się to wniosek o zwolnienie od złożenia zeznania. Musisz go złożyć w sądzie przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w całości. Po uwzględnieniu wniosku, nikt w sądzie nie może wykorzystać Twoich wcześniejszych zeznań.

Strona 10 z 24

Szczególne tryby przesłuchania pokrzywdzonego i świadka

10. Przesłuchanie pokrzywdzonego, który nie ukończył 18 lat

To przesłuchanie jest dla pokrzywdzonego i jednocześnie świadka przestępstwa, który ma mniej niż 18 lat. Jest stosowane wtedy gdy jesteś pokrzywdzonym bo na przykład: • doświadczyłeś przemocy. Na przykład ktoś Cię pobił. • ktoś Ci groził że Cię zabije. Na przykład że Cię pobije lub zabije.

• ktoś Cię zamknął w mieszkaniu na tydzień bez jedzenia i picia. I nie pozwolił wyjść. To jest przestępstwo przeciwko wolności.

• doświadczyłeś wykorzystywania seksualnego. Na przykład ktoś zmusił Cię do seksu lub dotykania Twoich narządów płciowych bez Twojej zgody. To jest przestępstwo przeciwko wolności seksualnej.

Strona 11 z 24

Gdy doświadczyłeś przemocy przeciwko wolności i zdrowiu. Na przykład kiedy Twój ojciec bił Cię, krzyczał na Ciebie lub zmuszał Cię do picia alkoholu.

W tych sytuacjach sąd przesłucha Cię tylko gdy może to być bardzo ważne dla sprawy. Tylko raz. Przesłuchanie będzie w odpowiednio przygotowanym, niebieskim pokoju. W czasie przesłuchania sąd będzie Cię nagradzał.

W niebieskim pokoju jest też psycholog sądowy. Psycholog sprawdza jak się czujesz, czy rozumiesz pytania. Jeśli jesteś osobą niepełnosprawną możesz poprosić sąd żeby psycholog była obecna.

W czasie przesłuchania możesz być z zaufaną, bliską osobą. Wybierz osobę przy której będziesz się dobrze czuć. Będziesz mógł swobodnie odpowiadać na pytania.

Strona 12 z 24

Ważne!

Tylko w niebieskim pokoju sąd może przesłuchać Cię raz.

11. Przesłuchanie pokrzywdzonego świadka, który nie ukończył 18 lat

To przesłuchanie jest dla świadka przemocy, który ma mniej niż 18 lat. Jest stosowane wtedy gdy świadek wie, że oskarżony na przykład: • stosował przemoc. Na przykład kogoś pobił. • groził że kogoś zabije. Na przykład groził swojej żonie że ją zabije lub pobije.

• stosował wykorzystywanie seksualne. Na przykład wiesz od swojej siostry że jej mąż zmuszał ją do seksu. Dotykał jej piersi bez jej zgody.

• stosował przemoc przeciwko wolności i zdrowiu. Na przykład widziałeś jak ojciec bił matkę, krzyczał na nie lub zmuszał do picia alkoholu.

Strona 13 z 24

W tych sytuacjach sąd przesłucha Cię tylko wtedy gdy może to być bardzo ważne dla sprawy. Tylko raz. Przesłuchanie będzie w odpowiednio przygotowanym, niebieskim pokoju. W czasie przesłuchania sąd będzie Cię nagradzał.

W czasie przesłuchania możesz być z zaufaną, bliską osobą. Możesz wybrać osobę przy której będziesz się dobrze czuć. Będziesz mógł swobodnie odpowiadać na pytania.

Ważne!

Tylko w niebieskim pokoju sąd może przesłuchać Cię raz. Jeśli uczestniczyłeś w jakimś innym postępowaniu sąd przesłucha Cię w inny sposób.

Strona 14 z 24

12. Przesłuchanie pokrzywdzonego handlem ludźmi

To przesłuchanie jest dla pokrzywdzonego handlem ludźmi i jednocześnie świadka, który ma 18 lat. Będziesz tak przesłuchany jeśli ktoś Cię wykorzystał lub zmuszał do prostytucji.

Handel ludźmi to zmuszanie kogoś do pracy. Wyzysk to na przykład zmuszanie kogoś żeby sprzedawał swoje ciało albo zmuszanie do pracy kogoś kto ma niepełnosprawność i nie może odmówić.

Sąd przesłucha Cię tylko gdy może to być bardzo ważne dla sprawy. Tylko raz. Przesłuchanie będzie w przygotowanym, niebieskim pokoju. W czasie przesłuchania sąd będzie Cię nagradzał.

W czasie przesłuchania możesz być z zaufaną, bliską osobą. Wybierz osobę przy której będziesz się dobrze czuć. Będziesz mógł swobodnie odpowiadać na pytania.

Strona 15 z 24

Ważne!

W czasie przesłuchania będzie z Tobą psycholog sądowy. Jeśli jesteś osobą niepełnosprawną możesz poprosić sąd żeby psycholog również była obecna.

13. Przesłuchanie pokrzywdzonego małoletniego, który ukończył 15 lat

Jeśli świadek, który jest też pokrzywdzonym ma więcej niż 15 lat ale nie skończył 18 lat to sąd też może go przesłuchać w niebieskim pokoju. Wtedy gdy zwykłe przesłuchanie będzie trudne i stresujące dla świadka. Możesz być tak przesłuchany gdy: • doświadczyłeś przemocy. Na przykład ktoś Cię pobił. • ktoś Ci groził że Cię zabije. Na przykład że Cię pobije lub zrani.

• ktoś Cię zamknął w mieszkaniu na tydzień bez jedzenia i picia. I nie pozwolił wyjść. To jest przestępstwo przeciwko wolności.

Strona 16 z 24

• doświadczyłaś wykorzystywania seksualnego. Na przykład ktoś zmusił Cię do seksu lub dotykania Twoich narządów płciowych bez Twojej zgody. To jest przestępstwo przeciwko wolności seksualnej.

• doświadczyłeś przemocy przeciwko wolności i zdrowiu. Na przykład Twój ojciec bił Cię, krzyczał na Ciebie lub zmuszał Cię do picia alkoholu.

W tych sytuacjach jesteś pokrzywdzonym i świadkiem przestępstwa. Sąd przesłucha Cię tylko gdy jest to bardzo ważne dla sprawy. Tylko raz. Przesłuchanie będzie w odpowiednio przygotowanym, niebieskim pokoju. W czasie przesłuchania sąd będzie Cię nagradzał.

W czasie przesłuchania możesz być z zaufaną, bliską osobą. Możesz wybrać osobę przy której będziesz dobrze się czuć. Będziesz mógł swobodnie odpowiadać na pytania.

Strona 17 z 24

Ważne!

Tylko w niebieskim pokoju sąd może przesłuchać Cię raz.

14. Przesłuchanie pokrzywdzonego świadka, który ukończył 15 lat

Sąd przesłucha świadka, który ma więcej niż 15 lat ale nie skończył 18 lat kiedy świadek wie że oskarżony: • stosował przemoc. Na przykład kogoś pobił. • groził że kogoś zabije. Na przykład groził swojej żonie że ją zabije lub pobije. • stosował wykorzystywanie seksualne. Na przykład wiesz od swojej siostry, że jej mąż zmuszał ją do seksu i dotykania jej piersi bez jej zgody.

Strona 18 z 24

• stosował przemoc przeciwko wolności i zdrowiu. Na przykład widziałeś jak ojciec bił matkę, krzyczał na nie lub zmuszał do picia alkoholu.

W tych sytuacjach sąd przesłucha Cię raz. Przesłuchanie odbędzie się przez wideokonferencję w czasie rozprawy W czasie przesłuchania sąd będzie Cię nagradzał.

Ważne!

Jeśli uczestniczyłeś w jakimś innym postępowaniu sąd przesłucha Cię w inny sposób.

15. Przesłuchanie świadka ze szczególnymi potrzebami

To przesłuchanie jest dla pokrzywdzonego oraz dla świadka przestępstwa gdy: • ich zeznania są bardzo ważne dla sprawy • zwykłe przesłuchanie będzie dla nich trudne i stresujące dla ich zdrowia.

Strona 19 z 24

To przesłuchanie dla osób, które mają: • problemy z pamięcią • autyzm • zespół stresu pourazowego albo trudności żeby przypomnieć sobie co się wydarzyło.

Gdy jesteś taką osobą, sąd przesłucha Cię raz. Przesłuchanie będzie w odpowiednio przygotowanym, niebieskim pokoju. Przesłuchanie może być też w innym miejscu gdzie będzie Ci wygodnie. Przy przesłuchaniu będzie psycholog. Jeśli jesteś osobą niepełnosprawną możesz poprosić sąd żeby psycholog również była obecna. W czasie przesłuchania sąd będzie Cię nagradzał.

W czasie przesłuchania możesz być z Twoim rodzicem albo inną osobą zaufaną.

Jeśli tego potrzebujesz będzie: • tłumacz • tłumacz języka migowego i gestów. To surdopedagog.

Strona 20 z 24

Ważne!

Tylko w niebieskim pokoju sąd może przesłuchać Cię raz.

16. Ochrona danych świadka

Twoje dane osobowe nie będą ujawnione w czasie rozprawy. To znaczy że oskarżony lub publiczność nie zobaczy: • Twojego adresu zamieszkania • imienia i nazwiska Twojego pracodawcy • Twojego numeru telefonu i adresu e-mail.

Twoje dane będą w oddzielnym dokumencie. Ten dokument zobaczy tylko Policja lub sąd. Tylko w wyjątkowych sytuacjach można ujawnić Twoje dane.

W czasie przesłuchania sędzia ani biegły sądowy nie mogą pytać Cię: • gdzie mieszkasz • gdzie pracujesz. Muszą tak zadać pytanie żebyś nie musiał o tym mówić.

Strona 21 z 24

Jeśli Ty i Twoi najbliżsi boicie się oskarżonego, możesz poprosić Policję lub sąd żeby nie podawał żadnych informacji na Twój temat. Nawet Twojego imienia i nazwiska. Będziesz wtedy anonimowym świadkiem. Tylko sędzia albo Policja będzie wiedział kim jesteś.

17. Ochrona i pomoc dla świadka

Świadek ma prawo do ochrony i wsparcia. Jeśli Ty lub Twoi najbliżsi boicie się że oskarżony lub jego rodzina może zrobić Wam krzywdę, poproś o pomoc Policję. Musisz złożyć wniosek o ochronę Policji w czasie postępowania.

Wniosek o ochronę piszesz do Komendanta Policji. W Krakowie – do Komendanta Miejskiego Policji. Ale składasz ten wniosek do Policji lub sądu. Komendant jest szefem wszystkich policjantów w mieście.

Jeśli bardzo boicie się o Wasze bezpieczeństwo, napisz wniosek o policyjną eskortę lub pomoc w zmianie miejsca zamieszkania. Wtedy dostaniecie policyjną ochronę. Policja pomoże Wam znaleźć inne miejsce zamieszkania na czas postępowania.

Strona 22 z 24

Świadek i jego najbliżsi mają prawo do bezpłatnej pomocy z różnych organizacji i instytucji. To organizacje pozarządowe dla ofiar przemocy.

W organizacjach pozarządowych są: • psychologowie • prawnicy • terapeuci • pracownicy socjalni. Ty możesz dostać tam pomoc psychologiczną. Nie płacisz za nią.

Więcej informacji znajdziesz na stronie internetowej Policji. Możesz też zadzwonić pod numer 112.

18. Pełnomocnik

Świadek ma prawo do pomocy pełnomocnika. Pełnomocnik może być adwokatem lub radcą prawnym.

Strona 23 z 24

Pełnomocnik pomoże Ci przygotować się do postępowania. Pomoże napisać wniosek lub wypełnić formularz. Będzie reprezentować Cię w czasie rozprawy.

Jeśli nie masz pieniędzy, sąd może wybrać dla Ciebie pełnomocnika z urzędu. Za pełnomocnika z urzędu nie musisz płacić. Żeby dostać pełnomocnika z urzędu musisz napisać wniosek i wysłać go do sądu.

Policja lub sąd mogą odmówić Ci pomocy pełnomocnika z urzędu. Zrobią to jeśli stwierdzą, że nie potrzebujesz pełnomocnika.

Strona 24 z 24