Odpowiedź na akt oskarżenia

Warszawa, 15 marca 2024

Jan Kowalski

Kancelaria Adwokacka "Lex"

ul. Marszałkowska 15

00-001 Warszawa

555-123-456, e-mail: [email protected]

obrońca Anny Nowak

oskarżonego o czyn z art. 300 § 2 k.k.

II K 123/23

Sąd Rejonowy

w Warszawie

II Wydział Karny

Odpowiedź

na akt oskarżenia

Na podstawie art. 338 § 2 k.p.k.

składam odpowiedź

na akt oskarżenia z 10 stycznia 2024 skierowany przez Prokuraturę Rejonową Warszawa-Śródmieście w Warszawie do Sądu Rejonowego w Warszawie przeciwko Annie Nowak, oskarżonej o czyn z art. 300 § 2 k.k.

Uzasadnienie

Anna Nowak została oskarżona o to, że w okresie od stycznia 2023 do marca 2023 roku w Warszawie w celu udaremnienia wykonania orzeczenia z 15 grudnia 2022 (I C 456/22) Sądu Okręgowego w Warszawie, zasądzającego na rzecz wierzyciela Piotra Wiśniewskiego kwotę 50 000 zł, udaremniła zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że dokonała na rzecz swojego syna Adama Nowaka przeniesienia prawa wieczystego użytkowania działki gruntu i umieszczonego na nim budynku, stanowiącego przedmiot odrębnej własności, położonego w Warszawie przy ul. Polnej 10, dla której prowadzona jest księga wieczysta WA1M/00001234/5, które to mienie było zagrożone zajęciem, tj. o czyn z art. 300 § 2 k.k.

Z treścią aktu oskarżenia nie sposób się zgodzić, albowiem zachowanie, którego dopuściła się Anna Nowak, nie wyczerpuje żadnych znamion czynu zabronionego.

Bezsporne jest w przedmiotowej sprawie, iż oskarżona była zobowiązana do spełnienia świadczenia na rzecz Piotra Wiśniewskiego na podstawie nieprawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 15 grudnia 2022. Następnie oskarżona wniosła apelację od tego orzeczenia, a w lutym 2023 zbyła nieruchomość położoną przy ul. Polnej 10 w Warszawie na rzecz syna Adama Nowaka. W kwietniu 2023 zapadł prawomocny wyrok sądu cywilnego oddalający apelację oskarżonych i w tym dniu wszczęto postępowanie egzekucyjne. Wskazane okoliczności wynikają z materiału dowodowego, zarówno z dokumentów, jak i z osobowych źródeł dowodowych niekwestionowanych w toku procesu i zasługujących na uznanie ich za prawdziwe.

Przedmiotem sporu jest to, czy po stronie oskarżonej istniało zobowiązanie do spełnienia świadczenia na rzecz Piotra Wiśniewskiego. Zdaniem skarżącego okoliczność ta nie budzi wątpliwości, co jednak jeszcze nie przesądza odpowiedzialności karnej oskarżonej.

Istotne jest rozważenie, czy oskarżona swoim zachowaniem, opisanym powyżej, wypełniła dyspozycję art. 300 § 2 k.k. w zakresie strony przedmiotowej, a jeżeli tak, to czy także ewentualnie jej zachowanie było umyślne, jako że przestępstwo z art. 300 § 2 k.k. można popełnić wyłącznie umyślnie.

Oskarżonej nie sposób przypisać wypełnienia znamion art. 300 § 2 k.k., po pierwsze dlatego iż stosunek zobowiązaniowy łączący oskarżoną z Piotrem Wiśniewskim łączył po obu stronach osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Wprawdzie wskazywany do niedawna argument wiążący się z umiejscowieniem komentowanego przepisu w rozdziale obejmującym przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu traci aktualnie na znaczenie wobec dokonanej ustawą z 1 stycznia 2020 o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy - Kodeks karny (Dz.U. 2020 poz. 120) zmiany tytułu rozdziału, co miało uzasadniać to, że co najmniej jeden z podmiotów powinien prowadzić działalność gospodarczą, to jednak wprowadzone pojęcie "interesów majątkowych w obrocie cywilnoprawnym" zbliża typy określone w rozdziale XXXVI Kodeksu karnego do przestępstw przeciwko mieniu. Za uznaniem, że podmiotem omawianego czynu zabronionego może być tylko ten, kto prowadzi działalność gospodarczą, przemawia wzgląd na zasadę subsydiarności prawa karnego oraz to, iż wykładnia odmienna uprzywilejowywałaby kontrahenta silniejszego. Przepisy te nie udzielają zatem ochrony roszczeniom wierzycieli niezwiązanych z obrotem gospodarczym, czyli rolą tych przepisów nie jest ochrona całego obrotu cywilnoprawnego. Przestępstwa zawarte w art. 300 k.k. godzą w coś więcej aniżeli w indywidualne interesy majątkowe poszczególnych wierzycieli, nie są to więc "zwykłe" przestępstwa przeciwko mieniu, lecz godzące wręcz w interes gospodarczy społeczeństwa. W realiach niniejszej sprawy źródłem powstania obowiązku świadczenia w żadnym razie nie było prowadzenie przez któregokolwiek z uczestników postępowania jakiejkolwiek działalności gospodarczej.

Zdaniem obrony nie można w pełni zgodzić się z poglądem wyrażanym w doktrynie, iż sprawcą tzw. przestępstw dłużniczych, a więc przestępstw określonych w art. 300 § 1-3 k.k., może być jedynie dłużnik prowadzący działalność gospodarczą, choć najczęściej istotnie tak będzie (por. Andrzej Marek [w:] Kodeks karny. Część szczególna, red. Ryszard Stefański, Warszawa 2019, s. 123; Jan Nowak, Glosa do uchwały SN z 15 stycznia 2018, I KZP 15/17, OSNKW 2018, poz. 123). Jednak z uwagi na rodzajowy przedmiot ochrony choć jeden z podmiotów stosunku zobowiązaniowego musi prowadzić działalność gospodarczą, a przynajmniej musiał taką działalność prowadzić w chwili powstania stosunku zobowiązaniowego (por. uchwała SN z 15 stycznia 2018, I KZP 15/17, OSNKW 2018, poz. 123; Jan Nowak, Glosa do uchwały SN z 15 stycznia 2018, I KZP 15/17, OSNKW 2018, poz. 123; postanowienie SN z 10 marca 2017, III KK 45/17, LEX nr 2251234; Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz do artykułów 282-316, red. Andrzej Zoll, Warszawa 2018, s. 456; Maria Kowalska, Prawnokarna ochrona wierzytelności majątkowych uczestników obrotu gospodarczego, Warszawa 2017, s. 789). Taki rodzaj wykładni w pełni koresponduje z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, z których wynika, że najbardziej karygodne zamachy przeciwko obrotowi gospodarczemu pochodzą w zdecydowanej większości ze strony profesjonalnych uczestników obrotu.

Po drugie, nawet stojąc na gruncie interpretacji, że podmiotem przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. może być osoba fizyczna, którą łączy z wierzycielem stosunek zobowiązaniowy niemający charakteru gospodarczego, za brakiem wyczerpania znamion czynu z art. 300 § 2 k.k. przez Annę Nowak przemawia inny ważki argument. Do wypełnienia znamion czynu opisanego w art. 300 § 2 k.k. jest konieczne, aby zbycie lub darowanie składników swojego majątku dotyczyło tych składników, które były zajęte lub zagrożone zajęciem.

Przez zajęcie należy rozumieć każdy akt procesowy właściwego organu odbierający jakiemuś podmiotowi swobodę rozporządzania określonym prawem majątkowym, które mu przysługuje. Bezspornie w przedmiotowej sprawie oskarżona nie zbyła i nie darowała mienia, które było zajęte. Istotne jest więc rozważenie, czy mienie będące przedmiotem czynności prawnych, których stroną byli oskarżeni, było zagrożone zajęciem.

Składniki majątku dłużnika są zagrożone zajęciem, jeżeli istnieje konkretne, realne niebezpieczeństwo ich zajęcia, a więc takie niebezpieczeństwo, z którym należy się liczyć. Stan zagrożenia egzekucją powinien mieć charakter obiektywny i bezsporny (por. wyrok SN z 20 stycznia 2015, II KK 345/14, OSNKW 2015, poz. 456; Piotr Zieliński, Wybrane problemy wykładni art. 300 § 2 k.k., "Państwo i Prawo" 2014, s. 123 i n.).

"Zagrożenie zajęciem" wiąże się z czynnościami bezpośrednio związanymi z przymusowym zaspokojeniem roszczenia wierzyciela, tj. postępowaniem egzekucyjnym, upadłościowym lub układowym. Przyjmuje się w doktrynie, że nawet prawomocne zasądzenie powództwa wierzyciela nie wydaje się okolicznością wystarczającą do uznania, iż majątek dłużnika jest zagrożony egzekucją. Mienie jest zagrożone zajęciem, gdy zapadło orzeczenie uprawnionego organu co do dokonania zajęcia, które jednak jeszcze nie zostało wykonane, albo zwrócono się do organu o wydanie orzeczenia nakazującego zajęcie, zostało wydane tzw. zarządzenie tymczasowe, zabezpieczające dochodzone roszczenie przez czas trwania postępowania, wydane w trybie art. 730 k.p.c., w tym także zabezpieczenie dokonane na podstawie art. 747 k.p.c. przed wniesieniem pozwu przez wierzyciela (por. Anna Wiśniewska, Ochrona obrotu gospodarczego. Praktyczny komentarz, Warszawa 2016, s. 456; Tomasz Nowak, Przepisy karne materialne pomocne w postępowaniu windykacyjnym, M. Praw. 2015, s. 123 i n.; Katarzyna Kowalska, Przestępstwa na szkodę wierzycieli, M. Praw. 2014, s. 456 i n.).

W przedmiotowej sprawie stan faktyczny wskazuje jednoznacznie, że mienie należące do oskarżonej zostało zbyte w sytuacji, gdy w ogóle o stanie jakiegokolwiek zagrożenia zajęciem nie mogło być mowy. Oskarżona przeniósł prawo wieczystego użytkowania nieruchomości położonej przy ul. Polnej 10 w Warszawie na rzecz Adama Nowaka w lutym 2023. Postępowanie karne przeciwko oskarżonej zostało natomiast wszczęte dopiero w maju 2023, a nawet postępowanie "w sprawie" zostało wszczęte w marcu 2023, czyli niemal 2 miesiące po dokonaniu czynności przeniesienia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości.

W świetle powyższego należy dojść do wniosku, że oskarżona Anna Nowak nie wyczerpała swoim zachowaniem znamion z art. 300 § 2 k.k.

Jan Kowalski