Wyrok w sprawie ustanowienia rozdzielności majątkowej

III RC 1234/23

 

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

 

Warszawa, dnia 15 marca 2024 r.

 

Sąd Rejonowy w Warszawie Wydział VI Cywilny

w składzie:

przewodniczący: Anna Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

z powództwa Janiny Nowak

przeciwko Adamowi Nowakowi

o ustanowienie ustroju rozdzielności majątkowej z datą wsteczną

 

orzeka:

oddala powództwo.

Anna Kowalska

 

Uzasadnienie

 

Pozwem z 10 stycznia 2024 r. powódka Janina Nowak wniosła o ustanowienie z dniem 1 stycznia 2023 r. ustroju rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami Janiną Nowak a Adamem Nowak.

Pozwany Adam Nowak uznał powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka Janina Nowak pozostaje w związku małżeńskim z pozwanym Adamem Nowak.

Związek został zawarty w Krakowie w Urzędzie Stanu Cywilnego w dniu 5 maja 2000 r.

Dnia 5 lutego 2024 r. małżonkowie zawarli przed notariuszem w Warszawie umowę majątkową małżeńską, na mocy której wyłączyli wspólność ustawową obowiązującą w ich stosunkach majątkowych i ustanowili rozdzielność majątkową, w wyniku czego każde z nich zachowało zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później, zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem samodzielnie.

W dwa dni po zawarciu tej umowy, tj. 7 lutego 2024 r., do powódki zgłosił się nieznany jej mężczyzna, oświadczając, że jest wierzycielem jej męża, który zaciągnął u niego przed rokiem – w styczniu 2023 r. – prywatną pożyczkę na cele konsumpcyjne w wysokości 50 000 zł, a której w terminie nie spłacił. Natomiast kapitał wraz z odsetkami wynosi obecnie 60 000 zł.

Mężczyzna ten powiedział, że mąż powódki odmawia spłaty pożyczki, twierdząc, że jest niewypłacalny.

Mężczyzna ten przyszedł więc do powódki jako do małżonki dłużnika z żądaniem spłaty długu.

Powiedział powódce, że jak nie zapłaci dobrowolnie, to i tak znajdzie sposób, żeby odzyskać swoje pieniądze.

Powódka nie dysponuje taką sumą, a niezależnie od tego uważa, że nie ma obowiązku spłacać tego długu, bo nie ona go zaciągała.

Powódka ma dom w miejscowości Konstancin-Jeziorna, stanowiący współwłasność stron, w którym mieszka z dwójką niepełnoletnich dzieci, i boi się, że go straci.

Powódka rozmawiała z mężem o zaistniałej sytuacji i mąż przyznał, że rzeczywiście pożyczył te pieniądze na wysoki procent, bo chciał zainwestować te pieniądze w bardzo okazyjny biznes – zresztą biznes ten prowadził krewny wierzyciela. Biznes okazał się fiaskiem, pieniądze przepadły i teraz pozwany nie wie, co robić.

Pozwany jest łatwowierny i nie zna się na prowadzeniu działalności gospodarczej.

Nie mówił żonie o niespłaconej pożyczce, żeby jej nie denerwować.

Natomiast doszedł do wniosku, że należy notarialnie znieść wspólność ustawową, i sądził, że w ten sposób uchroni powódkę przed ewentualnymi monitami ze strony swojego wierzyciela.

Powódka była zaskoczona, że mąż wystąpił z propozycją rozdzielności majątkowej.

Wprawdzie strony mieszkają oddzielnie, ale pozwany przeprowadził się niedaleko – do swojej matki, żeby się nią opiekować w chorobie i przeprowadzka ta jest tymczasowa. Teraz strony nie wiedzą, co robić dalej.

Powódce nie chodzi tylko o jej los, ale przede wszystkim o los dzieci stron.

Powódka boi się, że mogą stracić dach nad głową.

Dzieci stron są jeszcze małe: syn ma 10 lat, a córka 8 lat.

Powódka podjęła obecnie zatrudnienie w firmie "XYZ" w Warszawie jako kasjerka z wynagrodzeniem minimalnym.

Zapewnia, że nic nie wiedziała o pożyczce do chwili, kiedy zjawił się u niej wierzyciel męża.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na podstawie art. 52 § 1 k.r.o.

Sąd Rejonowy uznał, co następuje.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z orzecznictwem (por. wyr. SN z dnia 17 kwietnia 2003 r., sygn. akt. I CKN 349/01, LEX nr 79051) umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza powództwo przewidziane w art. 52 § 1 k.r.o., niezależne od tego, jakiego okresu lub oznaczenia daty dotyczy późniejsze żądanie zniesienia wspólności majątkowej.

Sąd zważył, co następuje:

Oczywiste jest, że małżonkowie mogą w drodze umowy wspólność ustawową rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć oraz – w myśl przepisu art. 47¹ k.r.o. – ustalić udziały w majątku wspólnym w częściach nierównych na wypadek ustania wspólności. W wypadku umownego wyłączenia wspólności ustawowej art. 47 k.r.o. nie wymaga istnienia ważnych powodów (art. 47 § 2 k.r.o.). Rozstrzygające znaczenie ustawa przywiązuje do zgodnej woli stron, w niczym przez ustawodawcę nieograniczonej. Istota umowy majątkowej małżeńskiej polega na uregulowaniu majątkowych stosunków małżeńskich w drodze umowy w sposób odmienny od przyjętego w ustawie majątkowego ustroju małżeńskiego. W następstwie umowy wyłączającej wspólność majątkową małżeńską następuje eliminacja ustroju wspólności ustawowej.

Poza umownym wyłączeniem wspólności majątkowej art. 52 k.r.o. przewiduje ustanie tej wspólności w wypadkach śmierci, unieważnienia małżeństwa (art. 56 § 1 k.r.o.), zniesienia jej wyrokiem (art. 52 § 1 k.r.o.), ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków (art. 52 § 2 k.r.o.), rozwodu (art. 56 § 1 k.r.o.) oraz separacji (art. 61⁴ k.r.o.).

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2019 r., poz. 498 ze zm.) wprowadziła doniosłe zmiany w zakresie wpływu ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe zachodzące między upadłym a jego małżonkiem. Stosownie do art. 126 ust. 1 tej ustawy, w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków wspólność ustawowa między małżonkami ustaje z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Przepis ten stosuje się odpowiednio, gdy na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej wspólność została ograniczona lub rozszerzona.

Z wyjątkiem przewidzianym w art. 126 ust. 1 p.u.n., w pozostałych wypadkach dla osiągnięcia skutku w postaci ustania wspólności majątkowej niezbędne jest wszczęcie postępowania sądowego, w wyniku którego dochodzi do ukształtowania stosunków majątkowych między małżonkami jako ustroju rozdzielności majątkowej. Zróżnicowany jest natomiast sposób powstania rozdzielności majątkowej oraz – obszernie omówiony w doktrynie i judykaturze – różny zakres jej skuteczności względem osób trzecich, w tym będących wierzycielami jednego z małżonków, uprawnionych do uzyskania zaspokojenia z majątku wspólnego (art. 41 k.r.o.). Umowa wyłączająca wspólność majątkową małżeńską w pełni eliminuje ustrój wspólności ustawowej. Wspólność ta ustaje z chwilą zawarcia umowy lub z upływem późniejszego, oznaczonego przez strony terminu. Oczywiste jest, że strony nie mogą posłużyć się konstrukcją terminu końcowego, do którego następuje wyłączenie wspólności ustawowej. Niedopuszczalne jest także okresowe wyłączenie wspólności. Umowa wyłączająca wspólność ustawową nie jest skuteczna co do wierzytelności powstałych przed jej zawarciem. O jej skuteczności wobec osób trzecich rozstrzyga art. 58 k.r.o.

W ocenie Sądu Rejonowego, zawierając dnia 5 lutego 2024 r. umowę wyłączającą wspólność ustawową, strony niniejszego postępowania zrezygnowały z dalszych skutków zniesienia ustawowej wspólności majątkowej, przewidzianych w art. 52 § 1 k.r.o.

Trafnie wskazano w literaturze przedmiotu, że nie można znosić tego, co nie istnieje, chyba że zachodzi wyraźna ku temu podstawa prawna (J. Gajda, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2000, s. 261). Do umowy majątkowej stosuje się odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego o czynnościach prawnych, w tym przepisy o wadach oświadczenia woli.

W takim wypadku ocena ważności umowy majątkowej byłaby przesłanką rozstrzygnięcia o żądaniu zniesienia wspólności ustawowej (por. uzasadnienie uchw. SN z dnia 24 kwietnia 1992 r., sygn. akt. III CZP 38/92, OSNCP 1992, nr 10, poz. 180). Powódka nie podważa jednak ważności tej umowy, dlatego nie wymaga badania stan świadomości stron tej umowy co do skutków wynikających z art. 47 k.r.o. i obowiązków notariusza w odniesieniu do udzielenia stronom niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanej czynności notarialnej (art. 92 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, Dz.U. z 2017 r., poz. 2291 ze zm.).

Natomiast powoływanie się przez powódkę na art. 5 k.c., w szczególności zasadę sprawiedliwości i uczciwości w obrocie prawnym, które naruszył wierzyciel pozwanego, jest bezskuteczne. Bezsporny jest bowiem fakt, iż ewentualne naruszenie zasad współżycia społecznego miało miejsce podczas dokonywania innej czynności prawnej, tj. zawarcia umowy pożyczki przez pozwanego z osobą trzecią, co nie jest przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie niniejszej. W świetle powyższego orzeczono jak w sentencji, działając na podstawie art. 52 § 1 k.r.o.

 

Anna Kowalska