Postanowienie o przedstawieniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu i zawieszeniu postępowania

II SA/Wa 1234/23

Postanowienie

Dnia 15 marca 2024 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia WSA Anna Kowalska (spr.)

Sędziowie: Sędzia WSA Jan Nowak,

Sędzia WSA Maria Wiśniewska

Protokolant: Starszy Sekretarz Sądowy Piotr Zieliński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 marca 2024 r.

sprawy ze skargi Jana Malinowskiego

na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie

z 20 stycznia 2024 r., ZUS-II-123/24,

w przedmiocie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego

postanawia:

1) przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne: czy art. 17 ust. 1 pkt 2

ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych

(Dz.U. z 2022 r. poz. 615), w zakresie, w jakim uzależnia prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od spełnienia warunków określonych w art. 16 ust. 1 ustawy

z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615), jest zgodny

z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP;

2) zawiesić postępowanie w sprawie.

Anna Kowalska Jan Nowak Maria Wiśniewska

(podpis) (podpis) (podpis)

Uzasadnienie

Przedmiotem zaskarżenia przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie jest

decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z 20 stycznia 2024 r., którą

utrzymano w mocy decyzją z 10 lutego 2024 r., ZUS-III-456/24, wydaną przez Oddział ZUS

Warszawa-Praga w przedmiocie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,

w związku ze sprawowaną przez Jana Malinowskiego opieką nad Anną Malinowską.

Do wydania powyższej decyzji doszło w następującym stanie faktycznym sprawy:

W dniu 5 stycznia 2024 r. działający z upoważnienia Kierownika Oddziału ZUS Warszawa-Praga Inspektor

ZUS wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w

sprawie przyznania Janowi Malinowskiemu świadczenia pielęgnacyjnego

2450,00 zł, na okres od 1 marca 2024 r. do 29 lutego 2028 r.

Decyzją z 10 stycznia 2024 r. Kierownik Oddziału ZUS Warszawa-Praga, na podstawie art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych

(Dz.U. z 2022 r. poz. 615), odmówił Janowi Malinowskiemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,

motywując to tym, że w stosunku do Anny Malinowskiej, sprawującej opiekę nad

Anną Malinowską (córką), nie została spełniona przewidziana w art. 16 ust. 1

ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615,

zwanej dalej: u.ś.r.), przesłanka, gdyż nie ma orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Rozpoznając odwołanie Jana Malinowskiego, ZUS utrzymało

zaskarżone orzeczenie w mocy.

Skargę na decyzję ZUS do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Warszawie wniosła Anna Kowalska, zarzucając, że zostały naruszone

jej prawa nabyte oraz podstawowe wartości konstytucyjne, w tym zasada równości wobec

prawa oraz zasada sprawiedliwości społecznej.

Przed przystąpieniem do merytorycznego uzasadnienia pytania prawnego zadanego

Trybunałowi Konstytucyjnemu stwierdzić należy, że na podstawie art. 188 Konstytucji RP Trybunał Konstytucyjny

orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;

2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;

3) zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami;

4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;

5) skargi konstytucyjnej.

Na podstawie art. 193 Konstytucji RP każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności ustawy, umowy międzynarodowej lub innego aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub z ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Wojewódzki Sąd Administracyjny upatruje naruszenia norm konstytucyjnych w treści art. 17 ust 1 pkt 2

ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z tym przepisem, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z dnia 1 stycznia 2024 r., oraz w przypadku rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ustawy o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu nadanym tą ustawą, w wysokości 2450,00 zł. Zgodnie z art. 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r., prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje. Z kolei art. 16 u.ś.r. stanowi: „Art 16. 1. Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu;

2) opiekunowi faktycznemu dziecka;

3) osobie innej niż wymieniona w pkt 1 i 2, będącej rodziną zastępczą spokrewnioną;

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2022 r. poz. 447, z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny,

– w związku z koniecznością osobistego sprawowania opieki nad:

a) dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji; orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności; orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, lub

b) osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna osoby w procesie jej leczenia, rehabilitacji i edukacji,

jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością osobistego sprawowania opieki.

2. Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej nie przysługuje, jeżeli:

1) osoba sprawująca opiekę:

a) ma ustalone prawo do emerytury lub renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 3a ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o publicznych służbach zatrudnienia (Dz.U. z 2023 r. poz. 383), lub

b) ma ustalone prawo do innego świadczenia pieniężnego przyznawanego na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że osoby te bezzwłocznie po przyznaniu im świadczenia pielęgnacyjnego powiadomią o tym fakcie organ właściwy i zwrócą nienależnie pobrane kwoty;

2) osoba, nad którą sprawowana jest opieka, przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;

3) na osobę, nad którą sprawowana jest opieka, inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury w związku z opieką nad nią.

3. Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wynosi 2450,00 zł miesięcznie.

4. Jeżeli osobie sprawującej opiekę przysługuje prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w art. 33a ust. 2, osobie tej przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, o ile kwota tego świadczenia jest wyższa od kwoty przysługującego zasiłku dla opiekuna.

5. Przepisy ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku sprawowania opieki nad:

a) osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna osoby w procesie jej leczenia, rehabilitacji i edukacji – przez rodzinę zastępczą niespokrewnioną;

b) małżonkiem, jeżeli nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością osobistego sprawowania opieki; w takim przypadku świadczenie pielęgnacyjne przysługuje pod warunkiem niepobierania zasiłku opiekuńczego, o którym mowa w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133, 1715 i 1981);

c) inną osobą, jeżeli nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością osobistego sprawowania opieki, pod warunkiem że osoba ta zamieszkuje wspólnie z osobą wymagającą opieki.

6. Przepis ust. 1 pkt 4 stosuje się odpowiednio w przypadku sprawowania opieki nad inną osobą wymagającą opieki”.

Wątpliwości sądu budzi treść przepisu art. 17 ust 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim uzależnia prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Sąd zważył przy tym, że przepis art. 193 Konstytucji RP upoważnia sąd do zadania pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu, ale wyłącznie w sytuacji, gdy od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. W niniejszej sprawie od odpowiedzi na zadane pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy.

Sąd uznał za konieczne zwrócenie się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego, z uwagi na wątpliwości, czy zakwestionowany przepis jest zgodny z Konstytucją RP, a w szczególności z zasadą równości wobec prawa. Zauważyć przy tym należy, iż problemem świadczeń pielęgnacyjnych Trybunał Konstytucyjny zajmował się między innymi w toku postępowań SK 12/15 (zob. wyr. Trybunału Konstytucyjnego: z 24 maja 2016 r., SK 12/15; z 15 grudnia 2017 r., SK 23/16; post. Trybunału Konstytucyjnego z 10 marca 2018 r., SK 34/17). Mimo iż ustawa o świadczeniach rodzinnych była nowelizowana, np. ustawą z dnia 1 stycznia 2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 15), to w dalszym ciągu przepis ten wzbudzał wątpliwości co do jego konstytucyjności, a orzekające na jego podstawie sądy administracyjne zmuszone były stosować jego prokonstytucyjną wykładnię. Zdaniem sądu w niniejszej sprawie ewentualna wypowiedź Trybunału Konstytucyjnego pozwoli rozstrzygnąć sprawę.

Ewentualne stwierdzenie niekonstytucyjności zakwestionowanego przepisu spowoduje konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. W takiej bowiem sytuacji organ będzie zobowiązany stosować przepis art. 16 ust 1 u.ś.r., który to przepis przewiduje, że „świadczenie pielęgnacyjne przysługuje”. Niewątpliwie skarżąca jest osobą uprawnioną do świadczenia pielęgnacyjnego.

W przeciwnym przypadku, gdyby okazało się, że zakwestionowany przepis jest zgodny z Konstytucją RP, sąd oddali skargę i utrzyma zaskarżoną decyzję w mocy, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 1 stycznia 2024 r. Przy założeniu, że orzekające organy trafnie określiły, iż skarżąca kryterium nie spełnia, należy oddalić skargę.

Jednoznacznie przy tym należy zastrzec, że w przedmiotowym przypadku nie zachodzi problem interpretacyjny kwestionowanego przepisu. Jest on skonstruowany w sposób jasny, a wykładnia literalna nie pozostawia żadnych wątpliwości co do rozumienia jego treści. Zatem przedmiotem rozważań sądu nie jest interpretacja przepisu, lecz wyłącznie kwestia jego zgodności lub niezgodności z ustawą zasadniczą.

W uzasadnieniu projektu (druk nr 1234) ustawy zmieniającej z dnia 1 stycznia 2024 r. wskazano: „Świadczenie pielęgnacyjne wynosi 2450,00 zł miesięcznie. Celem nowelizacji jest uszczelnienie systemu. Konieczność wprowadzenia zmian wynika z faktu, że wiele osób nadużywa prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i pobiera je nienależnie w kwocie 2450,00 zł miesięcznie. Zasadnym jest wprowadzenie warunku otrzymania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, ponieważ są to osoby rzeczywiście wymagające opieki. Zmiany te mają na celu usprawnienie systemu. Organami właściwymi w zakresie realizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych są organy właściwe w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej. W sprawach nieuregulowanych ustawą o świadczeniach rodzinnych, stosuje się przepisy ustawy o pomocy społecznej, w tym do jego finansowania i ustalania kosztów jego obsługi, stosuje się przepisy ustawy o finansach publicznych”.

Kwestia zgodności kwestionowanego przepisu z art. 32 Konstytucji RP. Zgodnie z art. 32 Konstytucji RP: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.” (pojęcie i zakres zasady równości).

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ukształtował się pogląd, że zasada równości nie oznacza bezwzględnego zakazu zróżnicowanego traktowania adresatów norm prawnych. Różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych może więc być uznane za zgodne z Konstytucją RP, jeżeli jest ono obiektywnie uzasadnione. Zostaje ono natomiast uznane za niekonstytucyjną dyskryminację (uprzywilejowanie), jeżeli narusza zasadę sprawiedliwości społecznej. W tym sensie zasady równości wobec prawa i sprawiedliwości społecznej w znacznym stopniu nakładają się na siebie (por. np. wyr. Trybunału Konstytucyjnego: z 10 marca 2016 r., K 12/15; z 15 grudnia 2017 r., K 23/16, oraz z 10 marca 2018 r., K 34/17).

„Oceniając dopuszczalność różnicowania sytuacji prawnej adresatów normy, należy zbadać, czy waga interesu, któremu różnicowanie ma służyć, pozostaje w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone w wyniku wprowadzonego różnicowania, oraz czy kryterium różnicowania pozostaje w związku z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych” (por. wyr. z 10 marca 2018 r., K 34/17). Trybunał Konstytucyjny w swych licznych orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że zakazane jest nierówne traktowanie podmiotów podobnych, co jednak nie wyklucza nierównego traktowania podmiotów, które podobne nie są ze względu na daną cechę istotną, relewantną. Innymi słowy – zasada niedyskryminacji i równości nie oznacza nakazu jednakowego traktowania wszystkich podmiotów, gdyż ich sytuacja faktyczna i prawna może być różna. Zatem odstępstwa od zasady równości wobec prawa są dopuszczalne, jeśli spełniają trzy warunki: po pierwsze – są relewantne, tj. racjonalnie uzasadnione; po drugie – są proporcjonalne, a więc waga interesu, jakiemu służy zróżnicowanie, musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów podmiotów, które zostaną naruszone; po trzecie – pozostają w związku z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi różne traktowanie podmiotów podobnych (zob. wyr. Trybunału Konstytucyjnego z 10 marca 2018 r., K 34/17).

Ustalenie, czy zasada równości została w konkretnym przypadku naruszona, wymaga zatem ustalenia kręgu adresatów, do których odnosi się budząca wątpliwości norma prawna, oraz wskazania tych elementów, które są prawnie relewantne. Przepis art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, określając krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego, wskazuje w sposób niebudzący wątpliwości, że świadczenie to przysługuje matce, ojcu, następnie opiekunowi faktycznemu dziecka lub osobie innej będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 447), a w końcu – innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób pobierających inne świadczenia. Niewątpliwie jednak przy ziszczeniu się przesłanki wskazanej w art. 17 ust. 1 pkt 2 prawo do świadczenia pielęgnacyjnego nie przysługuje.

Z treści art. 16 u.ś.r. wynika, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobom, które zrezygnowały z pracy zarobkowej. Osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem lub inną osobą niepełnosprawną, a więc co do zasady jest uprawniony do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. Wynika to z treści art. 16 u.ś.r., według reguły a maiori ad minus. Skoro świadczenie pielęgnacyjne przysługuje matce, to tym bardziej jest on pierwszym zobowiązanym do sprawowania opieki nad dzieckiem lub inną osobą niepełnosprawną (por. wyr. WSA w Warszawie z 15 marca 2023 r., II SA/Wa 123/23).

Stwierdzając powyższe, należy również podzielić stanowisko wyrażone w wyr. WSA w Warszawie z 15 marca 2023 r. (II SA/Wa 123/23), że „świadczenie pielęgnacyjne jest świadczeniem socjalnym”. Odmienna interpretacja warunków wymienionych w art. 16 u.ś.r. wykluczyłaby w każdej sytuacji możliwość uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego przez osobę sprawującą opiekę. Takie rozstrzygnięcie powodowałoby wątpliwości co do zgodności art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych z art. 32 Konstytucji RP. Art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, stawiając warunek uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w postaci konieczności spełnienia warunków wymienionych w art. 16 u.ś.r., a w szczególności przesłanki wymienionej w ust. 1 pkt 2 tego przepisu, przesądza, że w zdecydowanej większości przypadków osoby sprawujące opiekę nie uzyskają prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. W świetle brzmienia art. 16 u.ś.r. możliwe i nierzadkie są sytuacje, gdy opiekun nie posiada orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Również nierzadkie są sytuacje, gdy opiekun pobiera inne świadczenia. Z pewnością mogą zaistnieć sytuacje, gdy opiekun nie zrezygnował z pracy zarobkowej.

W świetle brzmienia przepisu art. 16 u.ś.r. możliwe jest uzyskanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, jednak tylko w sytuacji wymienionej w art. 16 ust. 1 u.ś.r. Zatem, gdy osoba sprawująca opiekę spełnia wszystkie warunki, uzyskuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. W wyr. z 24 maja 2016 r. (SK 12/15) Trybunał Konstytucyjny zauważył, że „świadczenie pielęgnacyjne jest świadczeniem socjalnym. Przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego tylko niektórym osobom narusza konstytucyjną zasadę równości, a także zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP – zasada sprawiedliwości społecznej). Trybunał Konstytucyjny uznał, że ograniczenie kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego (art. 17 u.ś.r.) oraz uzależnienie prawa do świadczenia od spełnienia określonych warunków (art. 16 u.ś.r.)”.

u.ś.r. zasadniczo nie zabrania również sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną przez osobę bliską albo osobę spoza rodziny. Sytuacje takie niewątpliwie nie są częste, ale z pewnością nie są wyłącznie hipotetyczne, a więc należy je również rozważyć. W takim przypadku bez wątpienia osoba sprawująca opiekę może ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne. Również on – z przyczyn wskazanych powyżej, o ile np. nie posiada orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – zostanie pozbawiony możliwości uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. I w tym wypadku jawi się dodatkowo wątpliwość co do zgodności kwestionowanego przepisu z art. 32 Konstytucji RP.

Inna wątpliwość co do zgodności kwestionowanego przepisu powstanie w kolejnej możliwej do zaistnienia sytuacji, mianowicie gdy osoba sprawująca opiekę spełnia wszystkie warunki określone w ustawie, a nie będzie już osób wymienionych w art. 16 u.ś.r. Tak więc niewątpliwie możliwa będzie sytuacja, gdy osoba sprawująca opiekę uzyska prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, oczywiście pod warunkiem że spełnia następujące warunki: 1) zrezygnowała z pracy zarobkowej lub 2) nie pobiera innych świadczeń (art. 16 u.ś.r.).

Powyższe kryterium – niezwiązane z posiadaniem orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – spowoduje, że z punktu widzenia świadczenia przewidzianego w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych powstaną dwie grupy podmiotów (osób sprawujących opiekę), z których jednej grupie przysługuje uprawnienie do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, a drugiej – gdy nie spełniają warunków określonych w ustawie – prawo do świadczenia nie przysługuje. Doszło więc do sytuacji, gdy dwie wyżej opisane grupy podmiotów posiadające wspólną cechę w postaci sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną zostały przez ustawodawcę potraktowane odrębnie w zakresie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, z uwagi na zaistnienie okoliczności (art. 16 u.ś.r.), która tych podmiotów nie dotyczyła i na którą nie miały one żadnego wpływu.

Również w tej sytuacji pojawia się wątpliwość, czy przepis art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, uzależniający prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od spełnienia warunków określonych w ustawie, jest zgodny z art. 32 Konstytucji RP. W ww. wyr. z 24 maja 2016 r. (SK 12/15) Trybunał Konstytucyjny stwierdził m.in.: „Ustawodawca, ograniczając krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego (świadczenie socjalne) jedynie do matek i ojców i przyznanie wyłącznie im prawa do świadczenia pielęgnacyjnego narusza konstytucyjną zasadę równości, a także zasadę sprawiedliwości społecznej, narusza również zasadę ochrony rodziny (art. 18 Konstytucji RP), godzi też w konstytucyjne nakazy ochrony zdrowia (art. 68 Konstytucji RP) oraz pomocy osobom niepełnosprawnym (art. 69 Konstytucji RP)”.

Warto również zwrócić uwagę na ugruntowane w tej kwestii orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. W wyr. z 24 maja 2016 r. (SK 12/15) sformułowano tezę, zgodnie z którą: „Świadczenie pielęgnacyjne jest świadczeniem socjalnym, a ograniczenie kręgu osób uprawnionych do niego narusza zasadę równości” (analogicznie wyr. Trybunału Konstytucyjnego: z 15 grudnia 2017 r., SK 23/16; z 10 marca 2018 r., SK 34/17; z 24 maja 2019 r., SK 15/18).

Kwestia zgodności kwestionowanego przepisu z art. 2 Konstytucji RP. W uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej z dnia 1 stycznia 2024 r. wskazano, że celem nowelizacji jest uszczelnienie systemu, a w wyniku wprowadzenia warunku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności zmniejszy się liczba osób pobierających nienależnie świadczenie pielęgnacyjne to oszczędności dla budżetu państwa, w tym znaczną część stanowią „osoby, które pobierają świadczenie pielęgnacyjne nienależnie”. Konieczne jest więc określenie warunków przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, aby środki z budżetu państwa były wydatkowane racjonalnie. Dlatego ustawa przewiduje możliwość ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne przez osoby, których sytuacja materialna jest trudna.

W uzasadnieniu tym wskazano również, że katalog osób uprawnionych do świadczenia, wymieniony w