Postanowienie w przedmiocie wyłączenia sędziego

Dnia 24 maja 2023 r.

I C 1234/23

POSTANOWIENIE

Sąd Rejonowy w Warszawie Wydział I Cywilny

*w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Anna Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2023 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Jan Nowak przeciwko Adamowi Wiśniewskiemu

o zapłatę

w przedmiocie wniosku o wyłączenie sędziego Anny Kowalskiej

postanawia:

oddalić wniosek.

(podpis własnoręczny)

Uzasadnienie

Powód Jan Nowak złożył wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy SSR w Warszawie Anny Kowalskiej. Podniósł, że sędzia jego sprawę prowadzi przewlekle, „nie zmierza do końca”, zachowuje się „jakby sprzyjał pozwanemu”, a ponadto jest młodym sędzią i w jego ocenie popełnia błędy proceduralne. Jedynie ten ostatni zarzut powód sprecyzował i szerzej uzasadnił, stwierdzając, że jego świadków sąd, któremu przewodniczy sędzia Anna Kowalska, przesłuchuje „krótko i źle”, zaś świadkom pozwanego poświęca więcej czasu. Powód dodał, że ta ostatnia okoliczność, która w sposób szczególny ujawniła się na ostatniej rozprawie, podważyła jego zaufanie do bezstronności sędziego. Jako podstawę prawną wniosku powód wskazał art. 49 KPC, przytaczając jego treść w całości, wraz z komentarzem, iż: „przepis ten odpowiada jego przekonaniu o sytuacji w sporze z Adamem Wiśniewskim”.

Pozwany wniósł o oddalenie wniosku.

Sędzia Anna Kowalska zgodnie z art. 52 § 2 KPC złożył pisemne oświadczenie, z którego wynika, że nie znajduje żadnych podstaw do przyjęcia, że jego bezstronność w sprawie z powództwa Jana Nowaka mogłaby być zagrożona. Przede wszystkim powoda i pozwanego zna tylko ze sprawy, którą ten sędzia aktualnie rozpoznaje. W szczególności zaprzeczył, aby faworyzował pozwanego. Zwrócił również uwagę, że pozostałe okoliczności podnoszone przez powoda pozostają poza zakresem choćby najszerzej ujętych podstaw wyłączania sędziego.

Sąd zważył, co następuje:

Instytucja wyłączenia sędziego ma na celu zapewnienie bezstronnego rozpoznawania spraw. Jej zadaniem jest również umacnianie autorytetu wymiaru sprawiedliwości, który mógłby być zagrożony, w sytuacjach związanych z potencjalnym zainteresowaniem sędziego wynikiem sprawy, czy m.in. jego związkami, zwłaszcza rodzinnymi ze stronami lub ich pełnomocnikami. Bezstronność – podstawowa cecha oczekiwana od „dobrego sędziego”, służy wydaniu sprawiedliwego rozstrzygnięcia w warunkach rzetelnego procesu. Rozstrzygnięcie to nie może budzić wątpliwości z powodu właściwości osoby sędziego. Trzeba podkreślić, że ewentualne naruszenie przepisów normujących wyłączenie sędziego – przepisów o charakterze gwarancyjnym – skutkuje daleko idącymi konsekwencjami dla postępowania, od naruszenia prawa procesowego, które może mieć wpływ na treść orzeczenia, aż do jego nieważności (art. 379 pkt 4 KPC). Gwarancję rzetelnego procesu daje tylko sąd bezstronny. Jednocześnie należy podkreślić, że bezstronność sądu – a w sensie personalnym sędziego – należy domniemywać, aż do momentu, w którym zgłoszone zostaną wobec niej poważne wątpliwości, znajdujące oparcie w art. 48 § 1 KPC (w zakresie bezwzględnych podstaw wyłączenia) czy w art. 49 § 1 KPC wskazującego na cały szereg trudnych do sprecyzowania „sytuacji zagrożenia bezstronności” określonych jako okoliczności, które mogą wywoływać wątpliwości co do bezstronności sędziego w danej sprawie. Wniosek o wyłączenie sędziego, wbrew intencji powoda, nie służy natomiast kontroli ewentualnych uchybień procesowych i nawet ich stwierdzenie nie stanowi podstawy wyłączenia sędziego (por. post. SN z 15 marca 2018 r., II CZ 12/18, Legalis; post. SN z 20 kwietnia 2017 r., V CZ 15/17, Legalis; post. SN z 10 maja 2016 r., I CZ 35/16, Legalis; post. SA w Krakowie z 12 czerwca 2019 r., I ACz 123/19, niepubl.). W tego rodzaju przypadkach wystarczającym środkiem naprawczym jest bowiem zaskarżenie poszczególnych decyzji procesowych w drodze zażalenia, wówczas gdy ustawa na to pozwala, względnie zaskarżenie orzeczenia apelacją (ewentualnie wraz z żądaniem dokonania, w trybie art. 380 KPC, kontroli postanowień, od których nie przysługiwało zażalenie, a które miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy). Już w orzeczeniu z 2005 r. ( II CZ 125/05, Legalis) Sąd Najwyższy uznał, że w przypadku stwierdzenia uchybień procesowych jedyną właściwą drogą jest postępowanie odwoławcze, nie zaś wniosek o wyłączenie sędziego. Instytucja wyłączenia sędziego nie ma bowiem przeciwdziałać naruszeniom prawa materialnego, procesowego, czy przewlekłości postępowania prowadzonego przez opieszałego sędziego, ale zapewniać bezstronność orzekania (por. uzasadnienie post. SA w Poznaniu z 22 stycznia 2018 r., I ACz 1545/17, niepubl.). Błędy w toku postępowania, czy nawet jego rzeczywista przewlekłość zasadniczo trudno przecież połączyć ze strukturalnymi zagrożeniami sędziowskiej bezstronności czy z jakimkolwiek osobistym, emocjonalnym stosunkiem sędziego do stron czy sprawy – w istocie nacechowanym stronniczością. Stąd zarówno w orzecznictwie powstałym na tle art. 49 KPC (aktualne brzmienie art. 49 § 1 KPC odpowiada art. 49 KPC sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw oraz tym sprzed nowelizacji ustawą z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2015.1311), jak i jego poprzednika – art. 55 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 r. – Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz.U. 1932.111), wniosek o wyłączenie sędziego oparty o zarzut „błędów proceduralnych” czy opieszałość uznawany był za bezskuteczny (z dawniejszego orzecznictwa por. orz. SN z 25 lutego 1964 r., II CZ 15/64, PS 1964, poz. 135 oraz aktualne – post. SN z 20 lutego 2002 r., I CZ 6/02, OSNP 2003, Nr 16, poz. 385). Obok powyższych uwag Sąd stwierdził, że wbrew sugestiom powoda brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że sędzia Anna Kowalska faworyzował pozwanego. Analiza protokołów z kilku zaledwie rozpraw w przedmiotowej sprawie pozwala ustalić, że wszyscy świadkowie byli przesłuchiwani równie wnikliwie – stosownie do okoliczności, do których się odnosili. Nie odnotowano uchylania pytań, które wielokrotnie zadawał powód, ponadto pytania świadkom, o których przesłuchanie wnosił powód, zadawał również sędzia przewodniczący.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekając na podstawie art. 49 § 1 KPC, nie znalazł jakichkolwiek podstaw do wyłączenia sędziego Anny Kowalskiej od rozpoznawania sprawy. Jedynie na marginesie warto dodać, że potrzeba wyłączenia sędziego musi wiązać się z rzeczywistym „istnieniem wątpliwości” co do bezstronności sędziego, a nie zaś samych ich sformułowaniem bez dostatecznego uprawdopodobnienia ich istnienia (por. uzasadnienie post. SN z 17 maja 2018 r., III CZP 111/17, Legalis; uzasadnienie post. SA we Wrocławiu z 14 lutego 2019 r., I ACz 1875/18, Legalis). Nie jest zatem wystarczające samo subiektywne odczucie strony, że sędzia nie jest bezstronny. Badanie bezstronności sędziego wymaga bowiem konfrontacji takiej oceny (odczucia) strony z zespołem faktów, pozwalających na określenie, czy w istocie w postawie sędziego doszło do zamanifestowania zachowań, które jego bezstronność podważają.

W postanowieniu z 14 grudnia 2017 r. (I CZ 105/17, Legalis) Sąd Najwyższy trafnie przyjął ponadto, że na tle wniosku o wyłączenie sędziego złożonego w trybie art. 49 KPC, istotna jest nie tyle możliwość postawienia sędziemu zarzutu braku bezstronności, ile możność wskazania, z punktu widzenia strony, wystarczających okoliczności usprawiedliwiających taki wniosek. Przy czym za wystarczające należy uznać takie okoliczności, które w ocenie rozsądnego obserwatora sprawy powodują, że wątpliwości wobec bezstronności sędziego nie da się usunąć. Rozpoznając wniosek powoda o wyłączenie sędziego w niniejszej sprawie, Sąd takich okoliczności nie stwierdził.

(podpis własnoręczny)