Prawa i obowiązki strony w postępowaniu administracyjnym

Prawo

administracyjne

Kategoria

informacja

Klucze

czynności urzędowe, decyzja administracyjna, dowody w postępowaniu, grzywna za nieudział w dowodzie, obowiązki strony, organy administracji publicznej, postępowanie administracyjne, prawa strony, udział w postępowaniu, wezwanie, zmiana adresu

Dokument dotyczy określenia praw i obowiązków strony w postępowaniu administracyjnym. Zawiera zbiór przepisów regulujących relacje pomiędzy organem administracyjnym a stroną postępowania, określając m.in. prawa do wysłuchania, dostępu do akt oraz obowiązki informacyjne i współpracy.

Podstawowe prawa strony:

1. Strona w postępowaniu ma prawo do rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej przez organ administracji publicznej i otrzymania decyzji administracyjnej zgodnej z prawem ( Dz.U. 2022 poz. 1234 ).

2. W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Jeżeli przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść strony, chyba że sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. Zasad tych nie stosuje się:

a) jeżeli wymaga tego ważny interes publiczny, w tym istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwa, obronności lub porządku publicznego;

b) w sprawach osobowych funkcjonariuszy oraz żołnierzy zawodowych ( Dz.U. 2023 poz. 5678 ).

3. Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań ( Dz.U. 2024 poz. 9012 ).

4. Organy administracji publicznej w sprawach, których charakter na to pozwala, dążą do polubownego rozstrzygania kwestii spornych oraz ustalania praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania w należących do ich właściwości sprawach, w szczególności przez podejmowanie czynności: a) skłaniających strony do zawarcia ugody, w sprawach, w których uczestniczą strony o spornych interesach; b) niezbędnych do przeprowadzenia mediacji ( Dz.U. 2021 poz. 3456 ).

5. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem ( Dz.U. 2019 poz. 7890 ).

6. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia ( Dz.U. 2018 poz. 123 ).

7. O prawie zadawania pytań i zgłaszania dowodów strona powinna zostać pouczona przez organ. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek ( Dz.U. 2017 poz. 456 ).

8. Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy ( Dz.U. 2016 poz. 789 ).

9. Strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania ( Dz.U. 2015 poz. 123 ).

10. Strona może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony ( Dz.U. 2014 poz. 456 ).

11. Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania ( Dz.U. 2013 poz. 789 ).

12. Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki ( Dz.U. 2012 poz. 123 ).

13. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ ( Dz.U. 2011 poz. 456 ).

14. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania ( Dz.U. 2010 poz. 789 ).

15. Od decyzji wydanej w I instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi co do treści odwołania. Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie.

16. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony ( Dz.U. 2009 poz. 123 ).

Podstawowe obowiązki strony:

1. W toku postępowania strony oraz ich przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie swojego adresu, w tym adresu elektronicznego ( Dz.U. 2008 poz. 456 ).

2. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przesłanego mu przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe lub inny organ albo w inny sposób, pismo zwraca się nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy ( Dz.U. 2007 poz. 789 ).

3. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych. Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe ( Dz.U. 2006 poz. 123 ).

4. Kto, będąc obowiązany do osobistego stawienia się ( Dz.U. 2005 poz. 456 ), mimo prawidłowego wezwania nie stawił się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły albo bezzasadnie odmówił złożenia zeznania, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynności urzędowej, może być ukarany przez organ przeprowadzający dowód grzywną do 1000 zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania – grzywną do 2000 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie ( Dz.U. 2004 poz. 789 ).

Podsumowanie dokumentu zawiera kluczowe informacje dotyczące uregulowania relacji z organem administracyjnym. Określa prawa stron w postępowaniu administracyjnym oraz ich obowiązki, które mają zapewnić rzetelne i zgodne z przepisami działanie w ramach postępowania.