Program instruktażu stanowiskowego obsługa wytłaczarek

Program instruktażu stanowiskowego – obsługa wytłaczarek do tworzyw sztucznych

1. Podstawy prawne opracowania programu

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono następujące rozporządzenia i Polskie Normy regulujące bhp:

 rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2004 nr 180 poz. 1860)

 rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. 2002 nr 191 poz. 1596)

 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844)

 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 109 poz. 704)

 PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn -- Ogólne zasady projektowania -- Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka

2. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

 informacji o czynnikach środowiska pracy występujących przy przetwórstwie termoplastycznych tworzyw sztucznych,

 wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów zapobiegania urazom (w tym oparzeniom) przy przetwórstwie tworzyw sztucznych metodą wytłaczania, w warunkach normalnej i awaryjnej pracy wytłaczarek,

 wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznej eksploatacji wytłaczarek.

3. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie prowadzone jest w formie instruktażu – na stanowisku (stanowiskach), na którym(ch) będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie programu szczegółowego.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części należy dostosować do przygotowania zawodowego i dotczasowego stażu pracy instruowanego pracownika.

4. Plan instruktażu stanowiskowego pracownika obsługującego wytłaczarki do tworzyw sztucznych

Lp. Temat szkolenia Liczba godzin

1. Przygotowanie pracownika do wykonywania czynności związanych z eksploatacją 2

wytłaczarek, a w szczególności:

a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem elementów:

• pomieszczeń, w których eksploatowane są wytłaczarki, mających wpływ na warunki pracy,

• stanowiska roboczego, mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy;

b) omówienie:

• zagrożeń występujących przy eksploatacji wytłaczarek w Plastix Sp. z o.o. oraz,

• wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą;

c) omówienie:

• sposobów ochrony przed zagrożeniami występującymi w przetwórstwie tworzyw sztucznych metodą wytłaczania,

• przebiegu czynności eksploatacyjnych na stanowisku pracy przed, w trakcie i po zakończeniu pracy,

• zasad postępowania w razie wypadku lub awarii.

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z 0,5

przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności oraz ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne.

3. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora. 0,5

4. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora. 4

5. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika. 1

6. Razem: 8

1 godzina instruktażu = 45 minut

Program opracował: Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:

........................................... ………..……..……...................................................

(Jan Kowalski) (15.03.2024, Anna Nowak, Kierownik Działu Produkcji, .......)

5. Omówienie tematów szkolenia

Warunki środowiska pracy

Obsługa maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych charakteryzuje się nasilonym występowaniem zagrożeń urazowych. Wydarzenia najczęściej powodujące wypadki podczas przetwórstwa tworzyw sztucznych to:

 uderzenie,

 pochwycenie części ciała przez maszyny (ich części) lub oprzyrządowanie,

 zetknięcie się z ostrymi narzędziami będącymi w ruchu,

 zetknięcie się z gorącymi powierzchniami lub uplastycznionym tworzywem.

Czynniki niebezpieczne, które powodują najwięcej wypadków to:

 ruchome części maszyn i ich oprzyrządowanie,

 poruszające się narzędzia,

 ostre, wystające elementy, ostrza, ostre krawędzie, szorstkie powierzchnie,

 formy,

 wysoka temperatura elementów grzewczych form i cylindrów oraz uplastycznionego tworzywa.

Zagrożenia chorobowe przy obsłudze maszyn stosowanych w procesie przetwórstwa tworzyw sztucznych związane są z występowaniem szkodliwych czynników chemicznych – szkodliwe dla zdrowia gazy, pyły lub pary i fizycznych – głównie chodzi o hałas.

Zagrożenia występujące przy eksploatacji wytłaczarek

Urazy mechaniczne przy eksploatacji wytłaczarek są skutkiem występowania następujących zagrożeń:

 zgnieceniem, rozcięciem, przecięciem, odcięciem, wciągnięciem lub pochwyceniem,

 wyrzuceniem części maszyn,

 wypływem uplastycznionego materiału.

Zagrożenia te powodowane są głównie przez:

 wirujące części napędu i układu przenoszenia mocy maszyny,

 poruszające się części w cylindrze wytłaczarki,

 obracający się ślimak (lub ślimaki),

 poruszające się części układów zasilających,

 części ruchome w trakcie opróżniania, czyszczenia, nagrzewania,

 ruchome części wentylatorów chłodzących,

 nadmierny wzrost ciśnienia w cylindrze oraz przewodach,

 przesuwanie się wytłaczarki w czasie procesu wytłaczania,

 ruchy głowicy wytłaczarki i/lub jej części,

 upadek części.

Zagrożenia powodowane działaniem prądu elektrycznego:

 porażenia elektryczne,

 spalenia (zwęglenia).

Zagrożenia te powodowane są głównie przez dotknięcie części wytłaczarek będących pod napięciem, czy źle izolowanych przewodów.

Zagrożenia termiczne:

 spalenia,

 poparzenia

są powodowane głównie wskutek dotknięcia gorących części maszyny lub wytłaczanego materiału.

Skutkiem działania hałasu jest:

 uszkodzenie słuchu,

 trudności w porozumiewaniu się,

 trudności w percepcji sygnałów akustycznych.

Strefy niebezpieczne, ochrona przed zagrożeniami, zasady bezpiecznej pracy

Ochrona przed zagrożeniami w strefie napędu i zespołu przenoszenia mocy – wał napędzający, sprzęgła między silnikiem i przekładnią redukcyjną, paski przenoszące napęd, końcówka czopa ślimaka powinny być zabezpieczone osłonami stałymi.

Ochrona przed zagrożeniami w strefie głównego otworu zasypowego:

 powinien być uniemożliwiony dostęp do głównego otworu zasypowego poprzez:

 odpowiednią jego konstrukcję,

 zamontowany stały lub ruchomy układ zasilania;

 jeżeli konieczny jest dostęp do otworu zasypowego, to powinien on być możliwy poprzez zastosowanie ruchomego urządzenia zasilającego zblokowanego z napędem ślimaka;

 jeżeli ruchomy układ zasilania został odsunięty, dostęp do głównego otworu zasypowego powinien być uniemożliwiony przez siatkę wsuwaną automatycznie w taki sposób, aby otwór zasypowy w żadnym przypadku nie był otwarty podczas ruchu.

PRZYKŁAD

W przypadku wytłaczarki XYZ 123 otwór zasypowy zabezpieczony jest ruchomą klapą z blokadą mechaniczną.

Ochrona przed zagrożeniami w strefie układu zasilania:

 dostęp do miejsc niebezpiecznych – w szczególności wlotu – powinien być uniemożliwiony poprzez odpowiednią konstrukcję, lub zastosowanie osłony ruchomej z urządzeniem blokującym,

 otwarcie urządzenia zasilającego (jedno- lub dwuwalcowego) powinno powodować zatrzymanie ruchu obrotowego ślimaka (ślimaków),

 jeżeli do wykonania niektórych prac konieczne jest, aby ślimak lub walec zasilający wykonywał ruch obrotowy przy otwartym urządzeniu zasilającym przy braku ochrony przed dostępem do niego przez odpowiednie rozwiązania konstrukcyjne, powinno być zastosowane urządzenie sterujące oburęczne,

 urządzenie zasilające powinno być wyposażone w układ awaryjnego zatrzymywania.

Ochrona przed zagrożeniami w strefie części znajdujących się pod ciśnieniem (pompy zębate i przewody do stopionego materiału, mieszarki statyczne, głowice wytłaczarki i ścinające):

 ww. części powinny być zabezpieczone w linii technologicznej przed przekroczeniem maksymalnego dopuszczalnego ciśnienia wewnętrznego podanego przez wytwórcę, poprzez zastosowanie:

 tzw. „bezpiecznych pęknięć”,

 płytek bezpieczeństwa,

 czujników ciśnienia,

 śrub sprężystych;

 wyrzucenie części lub materiału z wymienionych układów zabezpieczających przed nadmiernym wzrostem ciśnienia powinno zostać ukierunkowane w sposób bezpieczny dla obsługujących.

Ochrona przed zagrożeniami w strefie napędu mechanicznego przesuwu poziomego maszyny lub jej części:

 jeśli operator maszyny nie ma możliwości obserwowania wszystkich części maszyny, należy zastosować urządzenia przekazujące ostrzegawczy sygnał akustyczny i/lub optyczny w sposób automatyczny, bezpośrednio przed przesuwem maszyny,

 w przypadku wszystkich ruchów powinny być zastosowane samoczynne urządzenia odległościowe wyłączające, które spowodują bezpieczne zatrzymanie maszyny, z uwzględnieniem nadbiegu,

 samoczynne przesuwanie się maszyny powinno być uniemożliwione przez zastosowanie układu hamulcowego,

 pomosty, z których obsługiwana jest maszyna należy zabezpieczyć przed możliwością doznania urazów przez operatora.

Ochrona przed zagrożeniami w strefie gorących części maszyny i gorącego materiału uplastycznionego:

 dostęp do gorących części maszyny lub uplastycznionego materiału, w przestrzeni, gdzie mogą przebywać ludzie, powinien być zabezpieczony przez zastosowanie materiału izolacyjnego lub innych urządzeń ochronnych,

 jeżeli jest to niemożliwe, z uwagi na proces eksploatacji, gorące części maszyny należy wyraźnie oznakować.

Wytłaczarka powinna być wyposażona w układy awaryjnego zatrzymania. Co najmniej jedno urządzenie powinno być umieszczone na pulpicie sterowniczym. Jeżeli odległość pomiędzy pulpitem sterowniczym i otworem zasypowym lub wypływem materiału jest większa niż 3 m, należy zastosować tam dodatkowe urządzenie awaryjnego zatrzymania.

Ogólne zasady bezpiecznego użytkowania wytłaczarek

Zasada 1

Wszystkie ruchome części wytłaczarki należy uważać za niebezpieczne.

Zasada 2

Wytłaczarki mogą być obsługiwane wyłącznie przez pracowników odpowiednio przeszkolonych w zakresie ich bezpiecznej obsługi.

Zasada 3

O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach wytłaczarki pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego.

Zasada 4

Wytłaczarki niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane z użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.

Zasada 5

Wytłaczarek będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że instrukcja obsługi wyraźnie stanowi inaczej.

Zasada 6

Wytłaczarek będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w instrukcji obsługi.

Zasady bezpiecznej eksploatacji wytłaczarek – czynności obsługującego przed rozpoczęciem pracy

Zasada 1

Sprawdzić prawidłowość działania urządzeń awaryjnego zatrzymywania wytłaczarki.

Zasada 2

W zależności od rodzaju wytłaczarki i zastosowanych w niej urządzeń ochronnych sprawdzić prawidłowość działania:

 osłon ruchomych;

 układów blokujących;

 zabezpieczeń przed wzrostem ciśnienia;

 urządzeń sterowania oburęcznego oraz zamocowania osłon stałych chroniących przed zagrożeniami mechanicznymi i termicznymi w następujących strefach wytłaczarki:

 napędzie i zespole przenoszenia mocy,

 czopie ślimaka,

 otworach w: cylindrze, zasypowych, do montażu dodatkowych urządzeń, odgazowania,

 układach zasilania.

Zasada 3

Sprawdzić stan działania:

 urządzenia odległościowego zatrzymującego wszystkie ruchy wytłaczarki,

 układu hamulcowego uniemożliwiającego samoczynne przesuwanie się wytłaczarki.

Zasady bezpiecznej eksploatacji wytłaczarek – praca na wytłaczarce

Zasada 1

Zabronione jest używanie wytłaczarki bez wymaganych urządzeń ochronnych lub przy ich nieprawidłowym działaniu.

Zasada 2

Obsługującemu wytłaczarkę nie wolno:

 zdejmować ani odchylać żadnych osłon w czasie pracy maszyny,

 samodzielnie ustawiać jakichkolwiek parametrów urządzeń ochronnych, odległościowych, hamujących.

Zasada 3

O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach wytłaczarki lub jej urządzeń ochronnych obsługujący powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego.

Zasada 4

Wytłaczarka, której uszkodzenie obsługujący stwierdził w czasie pracy, powinna być niezwłocznie zatrzymana i wyłączona z zasilania energią za pomocą jej wyłącznika głównego.

Zasada 5

Czynności związane z naprawą, remontem lub konserwacją mogą być wykonywane wyłącznie przez pracowników działu utrzymania ruchu upoważnione i posiadające odpowiednie przygotowanie.

Zasada 6

Wznowienie pracy wytłaczarki bez usunięcia uszkodzenia i sprawdzenia jej przez pracowników działu utrzymania ruchu jest niedopuszczalne.

Zasada 7

Na stanowisku pracy nie wolno przechowywać materiałów podstawowych, gotowych wyrobów, materiałów pomocniczych w ilościach większych od wynikających z potrzeb technologicznych, umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na danej zmianie.

Zasada 8

Odpady produkcyjne powinny być sukcesywnie usuwane ze stanowiska pracy.

Zasada 9

Osoby obsługujące wytłaczarkę nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np.: luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.

Zasady bezpiecznej eksploatacji wytłaczarek – czynności obsługującego po zakończeniu pracy

Zasada 1

Zatrzymać wytłaczarkę.

Zasada 2

Wyłączyć zasilanie energią elektryczną za pomocą wyłącznika głównego wytłaczarki.

Zasada 3

Oczyścić wytłaczarkę. Uporządkować stanowisko pracy, usuwając z niego wyroby gotowe i odpady.

Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi

Zasada 1

Natychmiast zatrzymać wytłaczarkę za pomocą jej wyłącznika awaryjnego.

Zasada 2

Odłączyć zasilanie wytłaczarki za pomocą jej wyłącznika głównego.

Zasada 3

Oznakować wytłaczarkę tablicami informacyjnymi „Awaria. Nie włączać”.

Zasada 4

Niezwłocznie zgłosić wystąpienie awarii przełożonemu.

Zasady postępowania w razie wypadku

Zasada 1

Jeżeli sytuacja na to pozwala niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia pracowników oraz ostrzec pracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie.

Zasada 2

Przystąpić do udzielania pomocy osobom poszkodowanym, działając spokojnie, szybko i sprawnie. W międzyczasie należy wezwać służby ratunkowe (112) i pogotowie ratunkowe (999).

Pierwsza pomoc przedmedyczna

W zależności od rodzaju i miejsca urazu należy postępować zgodnie z poniższymi zasadami.

Urazy kończyn – złamania, stłuczenia

Objawy:

 silny ból, który może nie ustępować i nasilać się przy próbach ruchu oraz przy ucisku miejsca urazu,

 utrata czynności kończyny,

 zniekształcenie miejsca złamania lub stłuczenia.

Należy unieruchomić kończynę i wezwać pomoc medyczną.

Urazy kończyn – obcięcia, zmiażdżenia

Należy zatamować krwawienie, zabezpieczyć ranę jałowym opatrunkiem i wezwać pomoc medyczną.

Oparzenia

Schłodzić oparzone miejsce pod bieżącą zimną wodą przez co najmniej 15 minut. Nie stosować maści ani innych środków. W razie potrzeby wezwać pomoc medyczną.

6. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy

Instruktor demonstruje prawidłowe i bezpieczne sposoby obsługi wytłaczarki, w tym uruchamianie, zatrzymywanie, zasypywanie tworzywa, kontrolowanie parametrów pracy oraz postępowanie w sytuacjach awaryjnych.

7. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora

Pracownik wykonuje zadania pod bezpośrednim nadzorem instruktora, który koryguje ewentualne błędy i udziela wskazówek.

8. Samodzielna praca pod nadzorem instruktora

Pracownik samodzielnie obsługuje wytłaczarkę, a instruktor nadzoruje jego pracę i interweniuje w razie potrzeby.

9. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika

Instruktor omawia z pracownikiem przebieg wykonywanej pracy, wskazuje mocne i słabe strony oraz ocenia jego umiejętności.