Program instruktażu stanowiskowego operatora pilarki spalinowej

Program instruktażu stanowiskowego operatora pilarki spalinowej

1. Podstawy opracowania programu

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono zapisy Działu X, Rozdziału IV ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tj. z 16 kwietnia 2020 r. poz. 1086, ze zm.) oraz rozporządzeń:

 Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. Nr 128, poz. 845, ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. z 17 czerwca 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.),

 Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. Nr 191 poz. 1596, ze zm.),

 Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. Nr 199, poz. 1228, ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 271, ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie bhp przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz.U. Nr 61, poz. 287).

W programie szkolenia obowiązującym w konkretnym zakładzie pracy powinny być uwzględnione również wymagania oraz informacje dotyczące bhp i organizacji prac określone w:

 regulaminie pracy,

 stanowiskowych instrukcjach bhp obowiązujących operatora pilarki spalinowej, np.: przy pozyskiwaniu drewna, podczas wykonywania prac budowlanych, przy pracach w tartaku,

 karcie oceny ryzyka zawodowego operatora pilarki,

 instrukcji obsługi producenta konkretnej pilarki spalinowej do drewna.

Maszyny szczególnie niebezpieczne

Zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. Nr 258 poz. 2173, ze zm.) przenośne pilarki łańcuchowe do drewna zostały wymienione w Załączniku 4, gdzie wymieniono kategorie maszyn, do których ma zastosowanie jedna z procedur oceny zgodności określonych w § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia, co oznacza, że należą one do maszyn szczególnie niebezpiecznych, stwarzających znaczne zagrożenia podczas ich obsługi nawet w warunkach normalnych.

Uprawnienia

Pilarze wykonujący ścinkę drzew powinni mieć uprawnienia do obsługi pilarki łańcuchowej spalinowej, poprzedzone szkoleniem i uzyskaniem pozytywnego wyniku sprawdzianu, w zależności od miejsca zatrudnienia i zakresu wykonywanych prac, wynikające z rozporządzeń:

 Ministra Środowiska z 17 lutego 2016 r. w sprawie bhp przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej (Dz.U. poz. 265) – § 2 Do pracy z użyciem pilarki dopuścić można wyłącznie pracowników, którzy ukończyli z wynikiem pozytywnym szkolenie, lub

 Rady Ministrów z 22 grudnia 1999 r. w sprawie bhp podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz.U. Nr 110, poz. 1254) – § 17 Maszyny robocze, o których mowa w załączniku 1 do rozporządzenia, mogą być obsługiwane wyłącznie przez osoby, które ukończyły szkolenie i uzyskały pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie – Grupa 2. Maszyny do robót drogowych, piły mechaniczne do ścinki drzew – wszystkie typy.

2. Cel szkolenia

W trakcie szkolenia operator pilarki spalinowej powinien uzyskać:

 komplet informacji o:

  o czynnikach środowiska pracy występujących w jego miejscu pracy i w bezpośrednim    otoczeniu

  o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą;

 wiedzę i umiejętności dotyczące sposobów ochrony przed urazami i chorobami w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych;

 wiedzę i praktyczne umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy;

 informacje o zasadach postępowania w razie wypadku, awarii lub w sytuacji wystąpienia innej nietypowej sytuacji.

3. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie jest prowadzone w formie instruktażu bezpośrednio na stanowisku, na którym instruowany operator będzie wykonywał pracę.

Jeżeli operator będzie obsługiwał różne pilarki, różniące się budową, układem sterowania czy systemami bezpieczeństwa – to powinien przejść instruktaż stanowiskowy na każdej z nich.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części należy dostosować do przygotowania zawodowego i stażu pracy na stanowisku Anna Kowalczyk (lub podobnym), instruowanego pracownika.

4. Plan instruktażu stanowiskowego: operator pilarki spalinowej do drewna

                                                          Czas

Lp.          Szczegółowa tematyka instruktażu stanowiskowego                  trwania

                                                          szkolenia

1                      2                                             3

1.  Przygotowanie operatora do wykonywania określonej pracy, w tym szczególnie:    30 min

   a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem elementów:

   • miejsc, w których będą wykonywane czynności, mających wpływ na warunki pracy,    w tym dotyczące:

     pomieszczeń zakładu, budowy,

     terenu, zakładu, budowy,

     oświetlenia ogólnego,

     wentylacji i ogrzewania,

     dróg transportowych i ppoż. wewnątrz i na zewnątrz ­pomieszczeń;

   • stanowiska roboczego mającego wpływ na bhp, w tym dotyczące:

     ergonomicznej pozycji przy pracy,

     zasad transportu ręcznego,

     stosowanych narzędzi,

     materiałów podstawowych i pomocniczych,

     oprzyrządowania,

     zasilania w czynniki energetyczne,

     oświetlenia miejscowego;

   • procesu produkcyjnego na stanowisku pracy operatora pilarki w powiązaniu z    procesem produkcyjnym zakładu, w tym organizacja transportu materiałów i    wyrobów;

   b) omówienie:

   • zagrożeń wypadkowych i chorobowych występujących podczas wykonywania    czynności podstawowych i pomocniczych;

   • wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z czynnościami wykonywanymi w    trakcie pracy i wynikającego z miejsca jej wykonywania;

   c) omówienie:

   • sposobów ochrony przed zagrożeniami występującymi podczas pracy na    poszczególnych jej etapach,

   • przebiegu czynności przed, w trakcie i po zmianie roboczej,

   • stosowanych znaków lub sygnałów bezpieczeństwa,

   • zasad postępowania w razie wypadku, pożaru lub awarii.

2.  Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami 45 min    bhp (metody bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności, zwrócenie uwagi    na czynności trudne oraz niebezpieczne).

3.  Próbne wykonanie zadania przez operatora pilarki pod kontrolą instruktora.        60 min

4.  Samodzielna praca operatora pilarki pod nadzorem instruktora.                90 min

5.  Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.          15 min

Razem:                                                                       240 min

Jedna godzina instruktażu = 60 minut.

      Program opracował:                    Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:

................................................        ...............................................................................

(Jan Kowalski)                       (20.07.2023, Adam Nowak, Piotr Wiśniewski, Anna Zielińska)

6. Treść instruktażu

                              Warunki środowiska pracy

Miejsca wykonywania pracy

Pracownika należy zapoznać z miejscami, w których będzie on wykonywał swoją pracę łącznie z lokalizacją pomieszczeń związanych z zatrudnieniem oraz wyposażeniem technicznym, w tym z:

 miejscem i sposobem pobierania narzędzi, materiałów podstawowych i pomocniczych,

 biurem Kadr, BHP,

 pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi.

Pracownik zostaje zapoznany z systemem transportu na stanowisku, w zakładzie lub też innym miejscu wykonywania prac.

Pracownikowi należy pokazać, gdzie znajdują się:

 punkty ppoż.,

 główny wyłącznik prądu,

 apteczka pierwszej pomocy

oraz omówić ich rolę i sytuacje, w których należy ich używać.

Organizacja pracy

Podczas zapoznawania ze stanowiskiem pracy, pracownik otrzymuje informacje o:

 organizacji pracy na tym stanowisku, w powiązaniu ze stanowiskami ciągu technologicznego;

 pozycjach, jakie powinien przyjmować w trakcie:

  o obsługi pilarki łańcuchowej,

  o ręcznego transportu materiałów i wyrobów;

 rozmieszczeniu i roli oświetlenia miejscowego w powiązaniu z oświetleniem ogólnym;

 rozmieszczeniu i funkcjami systemu wentylacji miejscowej i ogólnej.

PRZYKŁAD Na stałym stanowisku pracy operatora pilarki musi być zapewnione nie mniej niż 2 m2 wolnej powierzchni posadzki, tzn. takiej powierzchni, która jest dostępna dla pracownika w każdej chwili wykonywania przez niego pracy – niezajętej przez regały, palety, składowane materiały czy wyroby.

PRZYKŁAD Podczas przenoszenia materiałów, przesuwania drewna przeznaczonego do obróbki należy:

 podnosić materiał przy wyprostowanym kręgosłupie, na nogach ugiętych w kolanach,

 unikać dużych skrętów tułowia i niepotrzebnego pochylania tułowia,

 pole podstawy układu człowiek-przenoszony przedmiot powinno być jak największe, jednakże   nie powinno zwiększać obciążenia kończyn dolnych.

PRZYKŁAD Masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:

 30 kg – przy pracy stałej,

 50 kg – przy pracy dorywczej.

PRZYKŁAD Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 25 kg na wysokość powyżej 1 m lub na odległość przekraczającą 4 m.

Instruowanego pracownika zapoznaje się z wynikami ostatnich badań i pomiarów czynników szkodliwych na jego stanowisku pracy, w tym: hałasu, drgań mechanicznych i zapylenia, omawiając źródła ich powstawania oraz możliwe skutki zdrowotne.

PRZYKŁAD Hałas na stanowisku pracy operatora pilarki spalinowej, w czasie prowadzenia prac związanych z pozyskiwaniem drewna przekracza 85 dB i jest zależny od typu zastosowanej pilarki (przeciętna wartość poziomu dźwięku (A) podawana przez producentów w instrukcji obsługi dla pilarek waha się od 100 do 115 decybeli).

PRZYKŁAD Drgania mechaniczne podczas pracy pilarki spalinowej zależą od jej typu oraz stanu technicznego i na ogół nie przekraczają dopuszczalnej normy. Dla celów prewencji czas pracy pilarką spalinową musi być ograniczony.

                     Zagrożenia występujące podczas wykonywania prac

Temat powinien być omawiany na podstawie karty oceny ryzyka zawodowego opracowanej dla czynności wykonywanych przez operatora pilarki (kartę taką znajdą Państwo na stronie intranetowej firmy) oraz doświadczenia z dotychczas zaistniałych wypadków przy pracy, awarii oraz innych zdarzeń i sytuacji niebezpiecznych. Występujące zagrożenia, należy zobrazować maksymalnymi skutkami zdrowotnymi oraz przedstawić ryzyko początkowe, które występuje w przypadku pracy bez stosowania zabezpieczeń.

Urazy

Warto wskazać pracownikowi wyniki analizy urazów ciała operatorów, powodowanych kontaktem z piłą łańcuchową, które wskazują, że najczęściej urazom ulegają:

 górna i dolna część nogi – 40–50% wszystkich zdarzeń,

 prawa dłoń (20–30%),

 głowa (10–15%),

 stopy (5–10%),

 górne części ciała (ok. 5%).

Zagrożenia wypadkowe

Przyczyny wypadków i powodowane przez nie skutki:

 pochwycenie, uderzenie, kontakt z elementem roboczym pilarki – następuje najczęściej w   wyniku niezachowania należytej ostrożności podczas cięcia, a także podczas pracy w luźnej   odzieży (taki kontakt jest możliwy przy wszystkich operacjach wykonywanych pilarką, a   także przy poruszającej się swobodnie pile łańcuchowej) – skutkiem są ciężkie urazy ciała, w   tym szczególnie urazy rąk z amputacją palców czy nawet dłoni włącznie;

 kontakt z nieruchomą, nieosłoniętą częścią łańcucha z reguły podczas ustawiania   parametrów pilarki, czyszczenia czy regulacji – powodujący skaleczenia dłoni;

 uderzenie porwanym i przerzuconym przez łańcuch fragmentem obcinanego drewna w   wyniku wyrzutu spowodowanego nieprawidłowym doborem parametrów, a także wskutek   nagłego wzrostu sił cięcia lub zakleszczenia się łańcucha piły w materiale – zdarzenie   powoduje ciężkie uszkodzenia ciała szczególnie są one niebezpieczne, jeżeli uderzenie   nastąpi w głowę;

 kontakt z prowadnicą – odbicie na skutek niekontrolowanego ruchu prowadnicy do góry w   kierunku operatora, w wyniku zetknięcia się końcówki prowadnicy z przecinanym   przedmiotem, np.: twardym obcym ciałem (np. kamieniem), miejscowym stwardnieniem   drewna, sękiem itp. – powodujące ciężkie obrażenia najczęściej górnych części ciała, w   szczególności urazy twarzy;

 kontakt z odpryskami ciętego materiału, w sytuacji braku osłon (lub użytkowania osłon   wadliwych czy źle zamontowanych) oraz nieużywania okularów ochronnych – skutkiem są   najczęściej szczególnie niebezpieczne urazy twarzy, w tym oczu, nawet z utratą widzenia;

 uderzenie oderwanych części narzędzia – łańcucha – wskutek rozpadu lub odłamania się   fragmentów łańcucha tnącego (przyczyniają się do tego: brak kontroli nad stanem łańcucha,   nieprawidłowe parametry robocze i stosowanie narzędzia uszkodzonego) – co powoduje   uszkodzenia ciała (możliwe uszkodzenia ze skutkiem śmiertelnym) szczególnie   niebezpieczne, jeżeli uderzenie nastąpi w głowę;

 uderzenie, przygniecenie spadającym materiałem, do których dochodzi:

  o podczas ustawiania drewna do cięcia,

  o w wyniku uderzenia odciętym elementem drewna

– w sytuacji nieprawidłowego ich ustawienia, zabezpieczenia, składowania – w efekcie mamy urazy rąk i nóg, w tym także ciężkie;

 kontakt z ostrymi, szorstkimi powierzchniami, krawędziami obciętego drewna, stosownych   narzędzi (element roboczy piły) – co powoduje skaleczenia i zakłucia dłoni;

 uderzenia, zakłucia najczęściej w trakcie wymiany czy regulacji łańcucha – w sytuacji   nieużywania rękawic roboczych i niezachowania ostrożności – skutkiem są urazy dłoni;

 kontakt z ciałem o wysokiej temperaturze (najczęściej rozgrzany tłumik i łańcuch piły) –   konsekwencją są poparzone dłonie;

 uderzenie o nieruchome elementy stanowiska roboczego, szczególnie w sytuacji   wykonywania prac w ograniczonych przestrzeniach, przy niezachowaniu porządku na   stanowisku pracy, niestosowaniu ochron indywidualnych, braku ostrożności i   nieuzasadnionym pośpiechu – skutkiem są najczęściej stłuczenia ciała (szczególnie częste i   niebezpieczne są urazy głowy);

 poślizgnięcie, potknięcie, upadek na tej samej płaszczyźnie, którego przyczyną mogą być:   nierówna, uszkodzona posadzka, błoto i bałagan na stanowisku pracy – skutki to zwichnięcia   stawów, naciągnięcia mięśni i ścięgien, złamania kończyn, ale także stłuczenia;

 przygniecenie, uderzenie przez poruszające się po terenie zakładu (budowy) środki   transportu, w sytuacji niezachowania ostrożności przez obsługującego pilarkę bądź też   kierującego pojazdem – w konsekwencji może dochodzić do bardzo poważnych uszkodzeń   ciała – w tym złamań, zmiażdżeń i innych obrażeń organów wewnętrznych (najgroźniejsze są   urazy kręgosłupa i miednicy) ze skutkiem śmiertelnym włącznie;

 niebezpieczne napięcie elektryczne, w sytuacji wykonywania cięcia drewna przy   niezabezpieczonych przewodach elektrycznych – skutkiem są uszkodzenia ciała w wyniku   porażenia prądem elektrycznym (z reguły ciężkie), a nawet śmierć;

 pożar, którego przyczyną mogą być: zaprószenie ognia w tym szczególnie w wyniku   nieprawidłowego obchodzenia się z paliwem – skutkiem mogą być poparzenia ciała i zatrucia   gazami pożarowymi, nawet ze skutkami śmiertelnymi;

 pogryzienie przez zwierzęta leśne – w przypadku pracy w takim środowisku, skutkiem   mogą być rany kłute i szarpane (najbardziej zagrożone są nogi), a nawet bardzo poważne   choroby odkleszczowe (np. borelioza).

Zagrożenia chorobowe

Podstawowe zagrożenia i powodowane przez nie rodzaje chorób:

 hałas (dla pilarek wynosi on nawet ponad 110dB) powodowany pracą pilarki, przy   nieużywaniu ochronników słuchu – powoduje nawet trwałe uszkodzenie słuchu (utrata słuchu), jest też przyczyną zmęczenia organizmu i powodem do możliwych błędów   skutkujących wypadkami,

 przeciążenia lub szkodliwy ruch przy: podnoszeniu obracaniu, przenoszeniu – przedmiotów   przed i po przecięciu, pojemników z odpadami – w sytuacji nieprzestrzegania instrukcji   ręcznych prac transportowych i zasad ergonomii – konsekwencją są schorzenia układu   szkieletowo-mięśniowego,

 wymuszona (stojąca) i często nieergonomiczna pozycja przy pracy wynikająca z rodzaju   wykonywanych czynności – powodująca: zmęczenie, schorzenia układu szkieletowo-   mięśniowego (zwłaszcza choroby kręgosłupa) i żylaki podudzi,

 pył drewna – mogący powodować reakcje uczuleniowe, choroby oczu i górnych dróg   oddechowych, a pył drewna twardego nawet nowotwór (rak krtani) czy też nowotwór   płuc,

 nadmierny wysiłek fizyczny – możliwość dolegliwości bólowych wynikających z   przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego,

 wykonywanie powtarzalnych czynności – możliwość wystąpienia dolegliwości bólowych   kończyn dolnych i górnych oraz okolic kręgosłupa,

 miejscowe drgania mechaniczne – mogące powodować chorobę wibracyjną (szczególnie   dotyczy to osób wykorzystujących pilarki łańcuchowe starszych typów lub nieprofesjonalne),

 opary benzyny i ich spaliny – zwłaszcza podczas pracy w miejscach o niedostatecznej   wentylacji – powodują podrażnienia oczu i gardła,

 olej do smarowania i benzyna bezołowiowa – w wyniku kontaktu może dochodzić do   podrażnień skóry,

 praca w zmiennych warunkach atmosferycznych (otwarty teren w zastanych warunkach   atmosferycznych) mogąca powodować choroby układu oddechowego, przeziębienia, a w lecie   przegrzanie organizmu czy udar słoneczny,

 kleszcze – poprzez ukąszenie zakażonego kleszcza, zwłaszcza w przypadku niestosowania się   do zasad higieny i codziennego kontrolowania skóry ciała – skutkiem mogą być kleszczowe   zapalenie mózgu oraz borelioza.

Dłuższa ekspozycja na drgania może prowadzić do zakłóceń w funkcjonowaniu układu krążenia, tzn. do niedokrwienie palców rąk. Można temu przeciwdziałać, stosując przerwy w pracy czy zakładając ciepłe rękawice. Przy regularnym użytkowaniu piły łańcuchowej i przy powtarzającym się występowaniu symptomów choroby wibracyjnej (np. częste cierpnięcie palców) należy poddać się badaniom lekarskim.

W tym miejscu instruktor zwraca uwagę szkolonemu, że na zaistnienie wypadku mają wpływ również takie czynniki, jak:

 nieuzasadniony pośpiech,

 niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanych czynnościach,

 nieprawidłowa pozycja ciała przy wykonywanych czynnościach,

 używanie niesprawnej pilarki,

 rutyna i lekceważenie zagrożeń,

 bałagan w miejscu pracy

ze zwróceniem szczególnej uwagi na fakt, że przyczyną większości wypadków jest nieprawidłowe lub samowolne zachowanie się operatora pilarki, jego zmęczenie lub stan po spożyciu alkoholu.

                         Sposoby ochrony przed zagrożeniami

Pilarki łańcuchowe są zaprojektowane do użytku przez osoby praworęczne (trzymanie jest prawą ręką za uchwyt tylny i lewą ręką za uchwyt przedni) i potencjalnie może stwarzać dodatkowe zagrożenia podczas używania jej przez ludzi leworęcznych. Instruktor omawia:

 obowiązujące operatora pilarki wynikające z zapisów instrukcji obsługi i instrukcje bhp,

 sposób organizacji prac mających wpływ na bezpieczeństwo pracy,

 lokalizację i zasady posługiwania się podręcznym sprzętem ppoż.,

 obowiązek i sposób używania przydzielonych pracownikowi środków ochrony indywidualnej,

 sposób postępowania w razie pożaru czy wybuchu. Instruktor powinien też omówić wymagania i zasady bezpieczeństwa:

 przed rozpoczęciem pracy pilarką,

 w trakcie i po zakończeniu wykonywania zadań,

 podczas przenoszenia i transportu,

 po zakończeniu pracy.

PRZYKŁAD Przed rozpoczęciem pracy pilarką należy sprawdzić (zgodnie z instrukcją obsługi), czy nie są uszkodzone, zużyte lub niewłaściwie zamontowane następujące elementy pilarki łańcuchowej:

 wychwytnik piły łańcuchowej,

 uchwyt przedni i tylny,

 tłumik,

 koło zębate napędzające piłę łańcuchową,

 prowadnica (prawidłowość zamontowania),

 łańcuch (przede wszystkim pod względem właściwego naostrzenia i napięcia),

 linka rozrusznika,

 wtyczka przewodu zapłonowego (przy luźno osadzonej wtyczce może wystąpić iskrzenie, które   w konsekwencji może spowodować zapłon ulatniającej się mieszanki paliwowo-powietrznej),

 osłony dłoni – przednia i tylna,

 elementy złączne (nakrętki, śruby, podkładki),

 amortyzatory