Program instruktażu stanowiskowego palacza kotłowni gazowej

Program instruktażu stanowiskowego palacza w kotłowni centralnego ogrzewania na gaz ziemny

1. Podstawy prawne opracowania programu

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono następujące rozporządzenia i normy:

 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 września 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekiego zasięgu, rurociągi odgałęźne i sieci dystrybucyjne gazu płynnego (Dz.U. z 2000 r. nr 87, poz. 992)

 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. nr 75, poz. 690)

 PN-EN 12831:2006 Instalacje centralnego ogrzewania – Metoda obliczania projektowego obciążenia cieplnego

 PN-B-02430:1990 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania

 PN-82/B-02420 Ogrzewnictwo. Kotłownie. Projektowanie.

2. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

 informacji o czynnikach środowiska pracy występujących przy obsłudze kotłowni centralnego ogrzewania na gaz ziemny,

 wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów zapobiegania oddziaływaniu czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w kotłowniach centralnego ogrzewania na gaz ziemny, w warunkach pracy normalnej i awaryjnej,

 wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznej eksploatacji pomieszczeń kotłowni centralnego ogrzewania na gaz ziemny oraz urządzeń i osprzętu w nich stosowanego.

3. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie prowadzone jest w formie instruktażu – na stanowisku (stanowiskach), na którym(ch) będzie zatrudniony instruowany palacz, na podstawie programu szczegółowego.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części dostosowujemy do przygotowania zawodowego i stażu pracy instruowanego palacza.

4. Plan instruktażu stanowiskowego pracowników obsługujących kotłownie na gaz ziemny

Lp. Temat szkolenia Liczba godzin

1. Przygotowanie palacza do wykonywania czynności związanych z obsługą i nadzorem 2 nad pracą kotłowni, w szczególności:

a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem elementów:

• pomieszczeń kotłowni i innych przestrzeni, mających wpływ na warunki pracy,

• stanowiska roboczego mających wpływ na bhp (m.in. schematu technicznego instalacji grzewczej z usytuowaniem urządzeń kontrolno-pomiarowych i zabezpieczających kotła);

b) omówienie:

• zagrożeń występujących w gazowych kotłowniach oraz

• wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą;

c) omówienie:

• sposobów ochrony przed zagrożeniami występującymi w gazowych kotłowniach, w tym bezpieczeństwa pożarowego i wybuchowego,

• przebiegu czynności eksploatacyjnych (obsługi technicznej kotłów) na stanowisku pracy przed, w trakcie i po zakończeniu pracy,

• zasad postępowania w razie wypadku lub awarii.

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z 0,5 przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne.

3. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora. 0,5

4. Samodzielna praca palacza pod nadzorem instruktora. 4

5. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika. 1

6. Razem: 8

1 godzina instruktażu = 45 minut

Program opracował: Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:

........................................... …………..……..……...................................................

(Jan Kowalski) (01.10.2023 r., Anna Nowak, Kierownik Działu Technicznego, ...)

5. Omówienie tematów szkolenia

Warunki środowiska pracy

Pomieszczenia kotłowni muszą spełniać wymagania bhp określone w przywołanych na początku przepisach i Polskich Normach oraz zasady bezpiecznej i higienicznej pracy.

Lokalizacja kotłowni

Wymagania dla pomieszczeń kotłowni o łącznej mocy cieplnej do 25 kW:

 kotły gazowe mogą być umieszczone w piwnicy lub na dowolnej kondygnacji budynku, w pomieszczeniach nie przeznaczonych na stały pobyt ludzi,

PRZYKŁAD

Kotły takie mogą znajdować się w pomieszczeniach technicznych.

 w budynkach jednorodzinnych i wielorodzinnych dopuszcza się umieszczanie kotłów w piwnicy lub na pierwszej, albo ostatniej kondygnacji budynku.

Zgodnie z § 221 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w celu określenia wymagań technicznych i użytkowych wprowadzony został następujący podział budynków na grupy wysokości:

 niskie – do 12 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie,

 średniowysokie – ponad 12 m do 25 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie,

 wysokie – ponad 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie,

 wysokościowe – powyżej 55 m nad poziomem terenu.

Kotłów nie należy ustawiać:

 na klatkach schodowych,

 w przedsionkach,

 w pomieszczeniach, w których są składowane, przerabiane lub wytwarzane materiały pożarowo niebezpieczne.

W przypadku kotłowni o łącznej mocy cieplnej powyżej 50 kW kotły gazowe należy umieszczać w pomieszczeniach:

 specjalnie do tego celu wydzielonych,

 zlokalizowanych na najniższej lub najwyższej kondygnacji budynku, możliwie centralnie w stosunku do ogrzewanych pomieszczeń lub budynków,

 posiadających, co najmniej jedną ścianę zewnętrzną.

W budynkach o liczbie kondygnacji większej niż 4, kotłownie o łącznej mocy cieplnej powyżej 50 kW należy lokalizować na najwyższej kondygnacji budynku. Nad kotłownią powinien być wykonany lekki strop niepalny, ułożony na konstrukcji nośnej.

Wysokość pomieszczeń kotłowni

W kotłowniach o łącznej mocy cieplnej do 25 kW, w budynkach nowobudowanych – wysokość pomieszczenia powinna umożliwiać obsługę kotła i być nie mniejsza niż 2.2 m.

W kotłowniach o łącznej mocy cieplnej powyżej 50 kW – powinna być to wysokość umożliwiająca obsługę kotła, nie mniejsza niż 2.5 m.

W budynkach istniejących przed 1995 r. dopuszcza się sytuowanie kotów o łącznej mocy cieplnej do 25 kW w pomieszczeniach technicznych o wysokości minimalnej 2.0 m.

Wejścia, podłogi, ściany

Drzwi wejściowe do kotłowni powinny mieć w świetle ościeżnicy co najmniej:

 szerokość 0.8 m,

 wysokość 2.0 m.

Drzwi muszą otwierać się na zewnątrz pomieszczenia. Od wewnątrz powinny mieć zamknięcie bezklamkowe otwierające się pod naciskiem.

Podłoga powinna być wykonana z materiałów niepalnych, odpornych na zmiany temperatury i uszkodzenia mechaniczne. Powinna mieć spadek w kierunku przyłącza kanalizacyjnego.

W kotłowniach o łącznej mocy cieplnej do 25 kW dopuszcza się wykonanie podłogi i ścian z materiałów palnych, pod warunkiem pokrycia ich w odległości min. 0.5 m od krawędzi kotła materiałem niepalnym, np. blachą.

Podłoga lub ściana bezpośrednio pod kotłem w żadnym wypadku nie może być wykonana z materiałów palnych.

Wentylacja grawitacyjna

Pomieszczenia, w których zainstalowano gazowe urządzenia grzewcze powinny posiadać grawitacyjną wentylację nawiewno-wywiewną.

Wentylacja nawiewna – ma za zadanie dostarczenie powietrza do spalania. Strumień powietrza powinien wynosić minimum 20 m3/h na każdy 1 kW mocy palenisk.

Otwór nawiewny powinien być umieszczony w ścianie zewnętrznej nie wyżej niż 0.3 m nad podłogą. Pole przekroju nawiewu powinno wynosić minimum 2 cm2 na każde 1 kW nominalnej mocy palenisk, lecz nie mniej niż:

 70 cm2 – dla kotłów o mocy do 21 kW,

 140 cm2 – dla kotłów o mocy powyżej 21 kW.

W przypadku braku możliwości wykonania nawiewu przez ścianę zewnętrznej budynku, należy powietrze nawiewne doprowadzić kanałem pionowym znad dachu budynku. Przekrój kanału nawiewnego powinien być o 20% większy niż pole otworu nawiewnego.

Wentylacja wywiewna pomieszczenia z paleniskami gazowymi powinna odprowadzać powietrze na zewnątrz budynku. Strumień powietrza wywiewanego powinien wynosić co najmniej:

 10 m3/h na l kW zainstalowanej mocy kotłów,

 15 m3/h na l kW przy kotłach, do których powietrze do spalania dostarczane jest szczelnym przewodem z zewnątrz.

Otwory wywiewne powinny być umieszczone możliwie blisko stropu. Pole przekroju otworów wywiewnych powinno być równe połowie powierzchni otworów nawiewnych, lecz nie powinno być mniejsze niż 14 x 14 cm.

Do przewodów wentylacyjnych z kotłowni nie należy podłączać wentylacji z innych pomieszczeń. Wyloty przewodów wywiewnych powinny być tak usytuowane, aby dym i ogień z kotłowni, przez przestrzeń zewnętrzną nie mogły przedostać się do innych pomieszczeń.

Niedopuszczalne jest zamykanie i przesłanianie otworów wentylacyjnych (żaluzje). Otwór nawiewny może mieć urządzenie przesłaniające pod warunkiem sprzężenia z zabezpieczeniem palnika, gwarantującym, że włączy się on dopiero po pełnym otwarciu przesłony. Przesłona nie może zamykać więcej niż 50% otworu nawiewnego.

Wentylacja mechaniczna

W kotłowniach z urządzeniami gazowymi pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i grawitacyjnym odprowadzaniem spalin, stosowanie wentylacji mechanicznej jest zabronione.

Wentylacja mechaniczna może być stosowana w pomieszczeniach kotłowni z paleniskami pobierającymi powietrze do spalania z otoczenia, tylko pod warunkiem – zastosowania zblokowanej instalacji nawiewno-wywiewnej uruchamianej wspólnym włącznikiem. Oznacza to, że w momencie uruchomienia wentylacji wywiewnej uruchomiona zostaje również wentylacja nawiewna. W przeciwnym wypadku wystąpi podciśnienie powodujące zasysanie spalin z kotła do pomieszczenia kotłowni.

Oświetlenie

Kotłownia powinna posiadać oświetlenie naturalne i sztuczne. Oświetlenie naturalne powinno spełniać następujące wymagania:

 znajdować się w miarę możliwości od przodu kotła,

 powierzchnia okna do powierzchni podłogi w kotłowni powinna być nie mniejsza niż 1:8.

Eksploatacyjne natężenie ogólnego oświetlenia sztucznego w pomieszczeniu kotłowni, czyli średnie natężenie oświetlenia zalecane do utrzymania podczas użytkowania oświetlenia, powinno być nie mniejsze niż 100 lx.

W pomieszczeniu kotłowni można używać przenośnych lamp oświetleniowych wyłącznie zasilanych napięciem obniżonym do 24 V.

Instalacje i urządzenia

Kotły gazowe powinny mieć kompletne i sprawne wyposażenie służące do obsługi i kontroli prawidłowości ich działania, przewidziane w dokumentacji eksploatacyjnej opracowanej i dostarczanej przez producenta, takie jak:

 urządzenia zabezpieczające przed nadmiernym wzrostem lub spadkiem ciśnienia (np. sprężynowy zawór bezpieczeństwa),

 zabezpieczenie przed nadmiernym wzrostem temperatury (kotły kondensacyjne i atmosferyczne),

 zabezpieczenia przed zanikiem ciągu kominowego,

 awaryjne wyłączenie palników,

 termometr, manometr, wodowskaz.

Należy pokazać i objaśnić działanie wszystkich urządzeń kontrolnych i wskazać prawidłowy sposób postępowania w sytuacjach, gdy wskazania poszczególnych przyrządów zbliżają się do wartości niebezpiecznych.

Armatura w kotłowni powinna być umieszczona na wysokości maksymalnie 1.8 m nad poziomem podłogi lub specjalnego pomostu obsługowego.

Instalacja zasilająca kotłownie w gaz powinna być wyposażona w zawory:

 wewnątrz kotłowni odcinające dopływ gazu do poszczególnych kotłów i wspólny dopływ do wszystkich kotłów,

 na zewnątrz budynku odcinający dopływ gazu do kotłowni.

Miejsce usytuowania zaworów należy pokazać instruowanemu pracownikowi.

Kotłownie o łącznej mocy cieplnej powyżej 50 kW powinny być wyposażone w sygnalizator akustyczny przekroczenia dopuszczalnego stężenia gazu. Zaleca się, by uruchomienie sygnalizatora powodowało automatyczne odcięcie dopływu gazu do kotłowni.

Kotłownia powinna być zasilana w energię elektryczną z wydzielonej rozdzielni. Przewody instalacji elektrycznej w kotłowniach opalanych gazem ziemnym należy prowadzić poniżej dolnej krawędzi otworu wentylacji wywiewnej pomieszczenia kotłowni.

Na zewnątrz pomieszczenia kotłowni powinien znajdować się awaryjny wyłącznik prądu umożliwiający natychmiastowe wyłączenie prądu w całej kotłowni (należy wskazać to miejsce w czasie szkolenia).

Czynniki niebezpieczne/szkodliwe i zagrożenia występujące przy eksploatacji i obsłudze kotłowni na gaz lżejszy od powietrza

W kotłowniach zasilanych gazem lżejszym od powietrza występują niebezpieczne i szkodliwe czynniki zarówno chemiczne, jak i fizyczne.

Chemiczne czynniki niebezpieczne/szkodliwe

Gaz ziemny służący do zasilania kotła jest paliwem naturalnym i stanowi mieszaninę węglowodorów (głównie metanu) z innymi związkami gazowymi (np. parą wodną, związkami siarki). Własności gazu ziemnego jako paliwa wynikają więc przede wszystkim z własności metanu, który jest gazem bezbarwnym, bezwonnym i palnym. W mieszaninie z powietrzem tworzy substancję wybuchową (5–15% objętości tej mieszaniny). Ponieważ jest lżejszy od powietrza, gromadzi się w górnych partiach pomieszczeń.

Gaz ziemny, aby mógł być wyczuwalny przez człowieka jest poddawany procesowi nawaniania, który nadaje mu, poprzez zastosowanie odpowiedniego nawanniacza, specyficzną woń.

Zagrożenia, jakie niesie ze sobą gaz ziemny to pożar i wybuch.

Gdy ulatnia się gaz (czuć jego specyficzny zapach) nie wolno w szczególności:

 włączać i wyłączać światła i innych urządzeń elektrycznych,

 używać dzwonków elektrycznych,

 używać otwartego ognia, palić papierosów, zapalać zapałek, zapalniczek.

Tlenek węgla (CO) powstający podczas niezupełnego spalania gazu ziemnego. Gaz ten, nazywany potocznie czadem, nie posiada smaku, zapachu i barwy. W bardzo dużym stężeniu (około 12–30%) może lekko pachnieć czosnkiem. Jest nieco lżejszy od powietrza (gęstość 1.15 kg/m3), przez co łatwo przenika przez ściany, stropy i warstwy ziemi. Do organizmu wchłania się drogami oddechowymi. Obecność CO w pomieszczeniu nie wywołuje u człowieka takich objawów jak np. szczypanie w oczy, czy duszenie w gardle.

Ślady i objawy zbierania się w pomieszczeniu CO:

 osadzanie się sadzy w pobliżu miejsca palenia się płomienia palników,

 nadmiar wilgoci na instalacji doprowadzającej gaz do kotła,

 obecność dużej ilości sadzy na podłodze, urządzeniach, instalacji,

 wycieki sadzy z komina i kanałów wentylacyjnych,

 pojawienie się bólów głowy, uczucia senności, mdłości i wymiotów u obsługi kotłowni.

CO jest przyczyną niedotlenienia mogącego powodować:

 uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego oraz układu naczyniowo-sercowego,

 śmierć zatrutego.

PRZYKŁAD

W pomieszczeniu kotłowni wystąpił CO w stężeniu ok. 50 mg/m3, czyli wartości przekraczającej najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) wynoszące 20 mg/m3 oraz najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh). Po upływie ok. 2–3 godz. obsługa kotłowni zaczyna odczuwać bóle mięśni, nudności. W tej sytuacji CO jest czynnikiem szkodliwym, powodującym u pracowników zatrudnionych w takim środowisku pracy ujemne zmiany w stanie ich zdrowia.

PRZYKŁAD

W pomieszczeniu kotłowni wystąpił CO w stężeniu ok. 1000 mg/m3. W tej sytuacji CO jest czynnikiem niebezpiecznym, mogącym spowodować już po upływie 10–15 minut śmierć pracowników zatrudnionych w takim środowisku pracy.

Kolor prawidłowego płomienia gazowego powinien być zawsze zbliżony do niebieskiego. Kolor żółty oznacza nieprawidłowe spalanie, w efekcie czego mamy zwiększone zużycie gazu. Inny kolor płomienia gazowego oznacza, że palnik nie działa poprawnie.

Fizyczne czynniki niebezpieczne

W tej grupie czynników należy wymienić:

 prąd elektryczny (np. instalacje i osprzęt elektryczny),

 ciśnienie (kotły parowe),

 temperatura powierzchni wyposażenia technicznego (gorące elementy kotła),

 powierzchnie, na których możliwy jest upadek pracujących (podłogi, schody),

 hałas (silniki, pompy),

 ostre, wystające krawędzie (wyposażenie techniczne kotłowni, narzędzia).

Powyższe czynniki niebezpieczne mogą powodować zagrożenia:

 porażeniem prądem elektrycznym,

 oparzeniem,

 poparzeniem,

 upadkiem,

 skaleczzeniem.

Ochrona przed zagrożeniami przy obsłudze kotłowni centralnego ogrzewania na gaz ziemny

Do obsługi kotłowni CO na gaz ziemny mogą być dopuszczone osoby, które:

 mają 18 lat,

 ukończyły kurs dla palacza kotłowni na gaz lżejszy od powietrza,

 posiadają zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania zawodu palacza w kotłowniach na gaz lżejszy od powietrza.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci, kotły gazowe o mocy cieplnej powyżej 50 kW mogą być eksploatowane, w zakresie nadzorowania, konserwacji, napraw i remontów, wyłącznie przez osoby posiadające zaświadczenie potwierdzające spełniania wymagań kwalifikacyjnych.

Obsługę i użytkowanie urządzeń i instalacji w kotłowni należy prowadzić zgodnie z wymaganiami określonymi w ich dokumentacji eksploatacyjnej opracowanej i dostarczonej przez ich producenta.

Instrukcje obsługi i użytkowania instalacji i urządzeń gazowych wraz z niezbędnymi schematami należy umieścić w pomieszczeniu kotłowni, w miejscu łatwo dostępnym, widocznym i dobrze oświetlonym (miejsce to należy wskazać w trakcie szkolenia i omówić treść instrukcji).

Palaczy zatrudnionych w gazowej kotłowni CO należy szczegółowo zapoznać z:

 instrukcją obsługi technicznej kotła gazowego, w szczególności:

 uruchamianiem (rozpalaniem) kotła,

 ustawianiem i kontrolą podstawowych parametrów pracy kotła takich jak: temperatura, czy ciśnienie;

 schematem technicznym instalacji grzewczej;

 usytuowaniem urządzeń zabezpieczających i kontrolno-pomiarowych kotła;

 lokalizacją zaworów odcinających dopływ gazu do każdego kotła i całej kotłowni;

 umiejscowieniem wyłącznika głównego energii elektrycznej całej kotłowni;

 instrukcją bezpieczeństwa ppoż. w kotłowni.

Palacz jest zobowiązany poinformować przełożonego o każdej dostrzeżonej usterce w pracy kotła lub instalacji grzewczej.

W przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnych, np. niekontrolowanego wzrostu temperatury, ciśnienia, ulatniania się gazu należy natychmiast odciąć dopływ gazu do kotłów.

W przypadku objawów złego samopoczucia palacz zobowiązany jest do natychmiastowego opuszczenia pomieszczenia kotłowni i niezwłocznego powiadomienia o tym przełożonego.

Palaczowi zabronione jest:

 wykonywanie jakichkolwiek czynności obsługowych w sposób niezgodny z instrukcją obsługi kotła opracowaną przez producenta,

 uruchamianie i prowadzenie eksploatacji kotła z niesprawnym osprzętem zabezpieczającym i kontrolno-pomiarowym,

 dokonywanie samodzielnych napraw osprzętu zabezpieczającego i kontrolno-pomiarowego kotła, instalacji grzewczej i elektrycznej,

 uruchamianie kotła przy braku właściwego „ciągu” kominowego,

 przesłanianie otworów wentylacyjnych,

 spożywanie alkoholu w trakcie dyżuru,

 spania w pomieszczeniu kotłowni w pozycji leżącej,

 dopuszczanie do przebywania w pomieszczeniu kotłowni, a w szczególności do obsługi kotłów osób nieupoważnionych,

 przechowywanie w pomieszczeniu kotłowni rzeczy i materiałów nie związanych z jej eksploatacją, w szczególności o właściwościach łatwopalnych i wybuchowych,

 tarasowanie dróg komunikacyjnych, drzwi i przejść.

Zasady postępowania w razie wypadku:

Zasada 1

Jeżeli sytuacja na to pozwala, należy niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku, albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec o grożącym niebezpieczeństwie współpracowników i inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia.

Zasada 2

Przystąpić do udzielania pomocy osobom poszkodowanym, działając spokojnie, szybko i sprawnie. W międzyczasie należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Pierwsza pomoc przedmedyczna

Zatrucia CO

Objawy niewielkiego stężenia (krótki czas oddziaływania):

 niewielkie bóle głowy,

 zmniejszenie ostrości widzenia,

 zawroty głowy, kołataniem serca.

Objawy dużego stężenia (długi czas oddziaływania):

 silne bóle głowy,

 nudności i wymioty,

 utrata orientacji,

 postępujące zaburzenia świadomości,

 zaburzenia oddychania,

 mimowolne ruchy gałek ocznych, tzw. gałki oczne „latają”, nierówność źrenic,

 przyspieszenie i zaburzenie rytmu serca,

 obniżenie ciepłoty ciała,

 drgawki, śpiączka.

Czynności ratownicze:

 poszkodowanego należy wynieść na świeże powietrze,

 rozluźnić odzież,

 owinąć kocem i ułożyć w pozycji bezpiecznej.

Do czasu przybycia lekarza nie wolno pozwolić choremu zasnąć, gdyż utrudnia to obserwację stanu zdrowia i mogących wystąpić powikłań.

Zabronione jest podawanie alkoholu, a zwłaszcza napojów gazowanych, by nie dopuścić do zachłyśnięcia się w razie pogorszenia się stanu ogólnego chorego.

Gdy pojawi się duszność, wskazane jest podanie tlenu, jeżeli jest on dostępny.

6. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy

Należy koniecznie:

 zwrócić uwagę instruowanego pracownika na najważniejsze z punktu bezpieczeństwa pracy czynności wykonywane podczas pokazu,

 zapewnić instruowanemu pracownikowi dogodne warunki obserwowania pokazu.

Czynności objęte pokazem instruktor powinien wykonać w normalnym tempie, natomiast fragmenty niebezpieczne – w zwolnionym tempie z powtórkami.

Na koniec instruktor powtarza cały pokaz w zwolnionym, a następnie normalnym tempie pracy.

7. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora

Wstępna próba samodzielnego wykonywania czynności przez instruowanego pracownika w zwolnionym tempie pracy składa się z dwóch etapów:

 pracownik objaśnia przyjęte metody pracy,

 instruktor zwraca uwagę na popełniane błędy i je koryguje.

8. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora

Na tym etapie instruktażu:

 pracownik wykonuje samodzielnie pracę w normalnym tempie,

 instruktor ingeruje wyłącznie w przypadkach, gdy zachodzi potrzeba korygowania błędów i objaśniania wątpliwości.

Przedmiotem pokazu instruktora oraz próbnego wykonanie zadania przez palacza pod kontrolą instruktora powinno być w szczególności: