Program instruktażu stanowiskowego spawacza ręcznego łukiem elektrycznym

Program instruktażu stanowiskowego spawacza ręcznego łukiem elektrycznym

1. Podstawy prawne opracowania programu

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono następujące rozporządzenia regulujące bhp:

 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.)

 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 czerwca 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń ciśnieniowych (Dz.U. Nr 121, poz. 1138, z późn. zm.)

 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.)

 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 lipca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U. Nr 131, poz. 1087)

Ponadto uwzględniono Polską Normę – PN-EN ISO 14732:2013 Spawanie. Zalecenia dotyczące spawania metali. Część 1: Ogólne wytyczne dotyczące spawania łukowego.

2. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

 informacji o czynnikach środowiska pracy występujących przy spawaniu ręcznym łukiem elektrycznym,

 wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów zapobiegania urazom, oparzeniom oraz oddziaływaniu czynników szkodliwych dla zdrowia występujących przy spawaniu elektrycznym, w warunkach pracy normalnej i awaryjnej,

 wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznej eksploatacji urządzeń i osprzętu stosowanego do spawania elektrycznego.

4. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie prowadzone jest w formie instruktażu – na stanowisku (stanowiskach), na którym(ch) będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie programu szczegółowego.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części należy dostosować do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy instruowanego spawacza.

5. Plan instruktażu stanowiskowego spawacza

Lp. Temat szkolenia Liczba godzin

1. Przygotowanie spawacza do wykonywania czynności związanych z łączeniem metali metodą 2 spawania łukowego, w szczególności:

a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem elementów:

• pomieszczeń spawalni i innych przestrzeni, w których ma pracować spawacz, mających wpływ na warunki jego pracy,

• stanowiska roboczego mającego wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy;

b) omówienie:

• zagrożeń występujących w procesach spawania łukowego oraz

• wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą;

c) omówienie:

• sposobów ochrony przed zagrożeniami występującymi w procesach spawania łukowego,

• przebiegu czynności eksploatacyjnych na stanowisku pracy przed, w trakcie i po zakończeniu pracy,

• zasad postępowania w razie wypadku lub awarii.

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami 0,5 i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne.

3. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora. 0,5

4. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora. 4

5. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika. 1

6. Razem: 8

1 godzina instruktażu = 45 minut

Program opracował: Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:

........................................... ………..……..……...................................................

(Jan Kowalski) (2023-10-27, Anna Nowak, Kierownik Działu Spawalni, podpis)

5. Treść instruktażu

Warunki środowiska pracy

Wszystkie pomieszczenia i inne przestrzenie, w których zachodzą procesy spawania łukowego muszą spełniać wymagania bhp.

Spawalnie

Spawalnia to odpowiednio przystosowane pomieszczenie lub wydzielona część pomieszczenia, w którym są zlokalizowane stałe stanowiska spawalnicze.

Minimalne wymagania, jakie musi spełniać pomieszczenie spawalni to:

 kubatura – na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia tj. niezajętej przez jakiekolwiek urządzenia i sprzęt,

 wysokość – to minimum 3,75 m,

 powierzchnia – na każde stanowisko spawalnicze powinny przypadać co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi niezajętej przez urządzenia i sprzęt,

 ściany i strop – wymaga się, aby były pomalowane farbami matowymi,

 podłoga – powinna być wykonana z materiałów niepalnych,

 wentylacja – powinna zapewniać skuteczne usuwanie zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia. Stosowane w spawalni stacjonarne urządzenia do podgrzewania przedmiotów przed lub po poddaniu ich procesom spawalniczym muszą być wyposażone w wentylację miejscową.

Kabiny spawalnicze

Kabina spawalnicza jest to część spawalni zawierająca stanowisko spawalnicze, osłonięte ściankami o lekkiej konstrukcji lub parawanem. Kabinom spawalniczym stawia się następujące wymagania:

 wysokość ścianki lub parawanu – nie może być mniejsza niż 2 m, z zachowaniem przy podłodze szczeliny wentylacyjnej,

 materiał użyty do budowy – musi być niepalny lub trudno zapalny, wymaga się ponadto, aby miał właściwości tłumiące szkodliwe promieniowanie optyczne,

 wnętrza muszą być pomalowane farbami matowymi.

Stanowiska spawalnicze

Stanowisko spawalnicze to stanowisko pracy, na którym są wykonywane prace spawalnicze. Wśród nich wyróżnia się stanowiska pracy:

 stałe – przeznaczone do powtarzalnego wykonywania prac spawalniczych, których wyposażenie techniczne i instalacje zasilające mają charakter stały,

 ruchome – przeznaczone do okresowego wykonywania prac spawalniczych, których wyposażenie techniczne i instalacje zasilające są kompletowane doraźnie, tylko na czas wykonywania określonej pracy.

Stałe stanowisko spawalnicze powinno być wyposażone w:

 instalację wentylacji stanowiskowej, jeżeli istnieje możliwość emisji szkodliwych pyłów i gazów;

 stół spawalniczy i (lub) odpowiednie oprzyrządowanie, umożliwiające bezpieczne wykonanie prac spawalniczych, np.:

o blat w postaci kraty, przez którą przedostają się wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia,

o młotek spawalniczy,

o szczotkę drucianą do usuwania zabrudzeń,

o kleszcze do przytrzymywania przedmiotów spawanych.

Na stałym stanowisku spawalniczym przedmioty o dużych wymiarach lub o masie ponad 25 kg powinny być przemieszczane za pomocą urządzeń do transportu pionowego lub poziomego.

Stanowiska spawalnicze stałe i ruchome do spawania elektrycznego powinny być wyposażone w:

 osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub zawieszenie uchwytu, jeżeli są na nim stosowane ręczne uchwyty spawalnicze,

 pojemnik na resztki (ogarki) elektrod, jeżeli jest na nim stosowane spawanie łukowe elektrodami otulonymi.

Stanowisko spawalnicze zlokalizowane na otwartej przestrzeni:

 powinno być zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych,

 jego otoczenie powinno być chronione przed oddziaływaniem łuku elektrycznego.

Wymóg chronienia otoczenia stanowiska spawalniczego przed oddziaływaniem łuku elektrycznego nie dotyczy prac spawalniczych wykonywanych na konstrukcjach stalowych i zbiornikach ciśnieniowych oraz przy pracach budowlano-montażowych wykonywanych na dużych wysokościach lub w wykopach.

Spawalnie i stanowiska spawalnicze:

 nie powinny być miejscem przechowywania materiałów łatwo palnych,

 powinny być zabezpieczone przed możliwością wywołania pożaru w strefie rozprysku iskier, żużla lub gorących cząstek stałych, z uwzględnieniem przestrzeni poniżej stanowiska spawalniczego.

Zagrożenia występujące przy spawaniu łukowym

W procesach spawania łukowego występują następujące zagrożenia:

 poparzeniem,

 chemiczne i pyłowe spowodowane szkodliwym działaniem dymów spawalniczych,

 odpryskami spawalniczymi,

 oddziaływaniem łuku elektrycznego,

 porażenia prądem elektrycznym,

 pożarem lub wybuchem.

Do szczególnie niebezpiecznych należą następujące prace spawalnicze:

 na zbiornikach i rurociągach po ropie naftowej i innych, stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia oraz środowiska,

 prowadzone w ramach robót gazoniebezpiecznych, czyli prac na czynnych urządzeniach gazowniczych i sieciach gazowych, przy których wydzielają się lub mogą wydzielać się ilości gazu powodujące zatrucie, wybuch lub pożar.

Prace spawalnicze prowadzone w ramach robót gazoniebezpiecznych, z wyjątkiem robót na czynnych gazociągach przesyłowych pod ciśnieniem, mogą być podjęte wyłącznie po dokładnym oczyszczeniu rur i zbiorników z tych środków. Podczas prowadzenia takich prac urządzenia zasilające, w tym spawarki, powinny być usytuowane na zewnątrz pomieszczeń, zbiorników lub komór, w których prace te są wykonywane.

Ochrona przed zagrożeniami przy wykonywania elektrycznych prac spawalniczych

Spawanie określoną metodą (np. spawanie łukowe elektrodą otuloną) może być wykonywane wyłącznie przez osoby uprawnione do spawania tą metodą – legitymujące się dokumentem:

 świadectwem kwalifikacyjnym,

 książeczką spawacza,

 innym dokumentem potwierdzającym kwalifikacje.

Wymagania dotyczące posiadania dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji spawalniczych nie mają zastosowania do słuchaczy kursów spawalniczych i uczniów szkół zawodowych w trakcie praktycznej nauki zawodu, jeśli wykonują prace spawalnicze objęte programem nauczania i pod nadzorem osób wykwalifikowanych.

Zgodnie z § 26 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650), spawanie i cięcie elektryczne w zbiornikach albo w pomieszczeniach zagrożonych pożarem lub wybuchem powinno być wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji. Mimo, że powyższy przepis został już uchylony, to warto się nim posłużyć na zasadzie tzw. „dobrej praktyki” i w zakładowym wykazie prac, które powinny wykonywać dwie osoby umieścić ww. zadania.

Zasady bezpieczeństwa przy użytkowaniu elektrycznych urządzeń spawalniczych i osprzętu

Zasada 1

Połączenie kilku spawalniczych źródeł energii nie powinno powodować przekroczenia, w stanie bez obciążenia, dopuszczalnego napięcia między obwodami wyjściowymi połączonych źródeł energii.

Zasada 2

Jeżeli przedmioty spawane nie są połączone z ziemią, obwodu prądu spawania nie można uziemiać.

Zasada 3

Przewody spawalnicze łączące przedmiot spawany ze źródłem energii powinny być połączone bezpośrednio z tym przedmiotem lub oprzyrządowaniem, jak najbliżej miejsca spawania.

Zasada 4

Na obudowach spawarek powinny być umieszczone oznaczenia zacisków ochronnych i końcówek uzwojeń zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową.

Zasada 5

Urządzenia spawalnicze należy poddawać okresowym kontrolom stanu ochrony przeciwporażeniowej.

Zasada 6

Rękojeść uchwytu elektrody powinna być wykonana z materiału izolacyjnego i niepalnego, bez pęknięć.

Zasada 7

Giętkie przewody elektryczne należy umieszczać w przewodach gumowych i ochraniać je przed uszkodzeniami mechanicznymi, stosując osłony lub stojaki przenośne do ich podwieszania.

Ochrona przeciwpożarowa

Zasada 1

Przed rozpoczęciem prac należy:

 ocenić zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane,

 ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu,

 wskazać osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy, przebieg pracy oraz zabezpieczenie miejsca pracy po zakończeniu pracy,

 zapewnić wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje,

 zaznajomić osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.

Zasada 2

Przy wykonywaniu prac należy:

 zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku i znajdujących się w nim instalacji technicznych,

 prowadzić prace w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwo palnych cieczy lub palnych gazów, jedynie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich dolnej granicy wybuchowości,

 mieć w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru,

 używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu sprawnego technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.

Zasada 3

Po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane i jego rejony przyległe.

Środki ochrony indywidualnej

W czasie wykonywania pracy spawacz łukiem obowiązany jest stosować:

 ochrony oczu i twarzy: tarcze lub przyłbice spawalnicze z filtrami chroniącymi przed promieniowaniem świetlnym;

 odzież chroniącą przed poparzeniem, zapaleniem, działaniem iskier i rozprysków metali:

o ubrania, kombinezony, fartuchy skórzane lub bawełniane albo wełniane impregnowane przeciwpalnie,

o nakrycie głowy (czapka lub beret),

o skórzane rękawice spawalnicze,

o skórzane obuwie i ochraniacze goleni i stóp.

Zasady postępowania w razie wypadku

Zasada 1

Jeżeli sytuacja na to pozwala niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie.

Zasada 2

Przystąpić do udzielania pomocy osobom poszkodowanym, działając spokojnie, szybko i sprawnie. W międzyczasie ktoś powinien wezwać pogotowie ratunkowe.

Pierwsza pomoc przedmedyczna

Oparzenia

Objawy

Wyróżniamy trzy stopnie oparzeń:

 stopień I – zaczerwienienie skóry, obrzęk i uczucie pieczenia,

 stopień II – na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym, towarzyszy temu ostry ból,

 stopień III – dochodzi do martwicy skóry na całej jej grubości, z towarzyszącym uszkodzeniem głębiej położonych tkanek, jak: tkanka podskórna, mięśnie i ścięgna. Krańcową formą oparzenia III stopnia jest zwęglenie tkanek.

Na miejscu wypadku należy przede wszystkim:

 schładzać czystą, zimną wodą miejsca oparzenia przez 15–20 minut,

 następnie ranę osłonić jałowym opatrunkiem (nie może on wywierać ucisku na miejsce oparzenia).

Jeżeli odzież przylgnęła do ciała nie wolno jej odrywać.

Naświetlenie oczu

Objawy:

 bardzo bolesne podrażnienie oczu,

 trudne do zniesienia uczucie obcego ciała w oku,

 zaczerwienione oczy,

 nabrzmiałe powieki.

Na miejscu wypadku należy przede wszystkim:

 poszkodowanego umieścić na pewien czas w zaciemnionym pomieszczeniu,

 stosować chłodzące okłady na powieki (jałową gazą zwilżoną roztworem soli fizjologicznej lub zimną czystą wodą).

Porażenie prądem elektrycznym

Przystąpić do udzielania pomocy osobom poszkodowanym, pamiętając o własnym bezpieczeństwie:

 uwolnić porażonego spod działania prądu przez np.:

o wyłączenie zasilania,

o odciągnięcie poszkodowanego od źródła prądu za pomocą przedmiotu nieprzewodzącego prądu;

 jeśli poszkodowany nie stracił przytomności i oddycha:

o ułożyć go na boku i okryć, by zapobiec utracie ciepła,

o krwawiące rany należy zatamować, opatrując obrażenia i oparzenia;

 jeśli poszkodowany jest nieprzytomny oraz nie oddycha:

o ułożyć go na plecach,

o udrożnić drogi oddechowe,

o rozpocząć sztuczne oddychanie metodą usta-usta;

 jeśli u porażonego występuje brak tętna – natychmiast przystąpić do masażu serca (rytmiczne, z częstotliwością osiemdziesięciu razy na minutę, uciskanie mostka prostopadle do kręgosłupa).

Zatrucia

Objawy:

 mdłości, wymioty, biegunka, bóle brzucha,

 bóle głowy, zaburzenia świadomości,

 zaburzenia oddechu, objawy wstrząsu, zmiany tętna,

 zmiany psychiczne.

Na miejscu wypadku należy przede wszystkim:

 zatrutego jak najszybciej ewakuować z zagrożonego terenu,

 po wyniesieniu zatrutego natychmiast skontrolować oddech – w przypadku bezdechu rozpocząć sztuczne oddychanie,

 nieprzytomnego ułożyć na boku.

6. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy

Na tym etapie instruktażu stanowiskowego bardzo istotne są następujące elementy:

 dobór przez instruktora czynności wykonywanych przy spawaniu, będących przedmiotem i celem pokazu;

 zwrócenie uwagi instruowanego pracownika na najważniejsze z punktu bezpieczeństwa pracy czynności wykonywane podczas pokazu;

 zapewnienie instruowanemu pracownikowi dogodnych warunków obserwowania pokazu;

 wykonanie przez instruktora czynności objętych pokazem:

o wykonanie czynności w normalnym tempie, z powtarzaniem fragmentów niebezpiecznych,

o wykonanie fragmentów niebezpiecznych w zwolnionym tempie,

o powtórzenie przez instruktora całego pokazu w zwolnionym, a następnie normalnym tempie pracy.

7. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora

Wstępna próba samodzielnego wykonywania czynności przez instruowanego pracownika w zwolnionym tempie pracy składa się z dwóch etapów:

 po pierwsze – pracownik objaśnia przyjęte metody pracy,

 po wtóre – instruktor zwraca uwagę na popełniane błędy i je koryguje.

8. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora

Na tym etapie instruktażu:

 pracownik wykonuje samodzielnie pracę w normalnym tempie,

 instruktor ingeruje wyłącznie w przypadkach, gdy zachodzi potrzeba korygowania błędów i objaśniania wątpliwości.

9. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika

Instruktor omawia i ocenia prawidłowość wykonywania poszczególnych czynności przez instruowanego pracownika.

Wyłącznie ocena pozytywna stanowi podstawę do dopuszczenia spawacza do samodzielnego spawania łukowego.