Program instruktażu stanowiskowego sprzedawcy

Program instruktażu stanowiskowego sprzedawcy w sklepie osiedlowym (do 300 m2)

1. Podstawy opracowania programu

Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono ustawy:

 z 24 sierpnia 2001 r. o ochronie przeciwpożarowej (tj. Dz.U. z 2019 r. Nr 1497, poz. 1777, ze zm.),

 z 21 grudnia 2000 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (tj. Dz.U. z 2020 r. Nr 2095, poz. 1580, ze zm.)

oraz następujące rozporządzenia regulujące bezpieczeństwo i higienę pracy:

 Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (tj. Dz.U. Nr 180. poz. 1860, ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650, ze zm.),

 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719),

 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 marca 2000 r. w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313, ze zm.),

 Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. Nr 191, poz. 1593),

 Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 24 sierpnia 2016 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. Nr 1409, poz. 1650, ze zm.),

 Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 769, poz. 1163, ze zm.).

2. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

 informacji o czynnikach szkodliwych i niebezpiecznych środowiska pracy występujących w miejscu pracy sprzedawcy oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą,

 wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed urazami i chorobami w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,

 wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy,

 informacji o zasadach postępowania w razie wypadku, pożaru lub innej nietypowej sytuacji (np. konfliktu z klientem).

Należy pamiętać, że instruktaż stanowiskowy powinien być przeprowadzony po wprowadzeniu nowych urządzeń wyposażenia sklepu lub innej organizacji prac, jeżeli powoduje to możliwość pojawienia się nowych zagrożeń. Wystarczy wówczas uzupełnić ten podstawowy instruktaż o elementy mające wpływ na bezpieczeństwo pracy.

3. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie prowadzone jest w formie instruktażu – na stanowisku (stanowiskach), na którym(ch) będzie zatrudniony instruowany sprzedawca (kasa, stanowiska wydzielone, odbiór towarów od dostawców, itp.), na podstawie programu szczegółowego.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części należy dostosować do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy instruowanego sprzedawcy oraz zakresu prac i warunków panujących w sklepie.

4. Plan instruktażu stanowiskowego – sprzedawca

Lp. Temat szkolenia Liczba godzin

1. Przygotowanie sprzedawcy do wykonywania określonej pracy, w tym w szczególności: 2

a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem elementów:

• miejsc, w których będą wykonywane prace, mających wpływ na warunki pracy sprzedawcy, w tym: stanowiska wydzielone, odbiór towarów od dostawców, składowanie w magazynku, prace na wysokości do 1m, itp.,

• stanowiska roboczego mających wpływ na bhp, w tym: kasa, pozycja przy pracy, narzędzia, podesty,

• sposobu transportu towarów i ich układania na półkach, ladach, w szafach chłodniczych i zamrażarkach;

b) omówienie:

• zagrożeń występujących przy wykonywaniu prac i czynnościach pomocniczych (np. czyszczenie zamrażarki, ręczne prace transportowe),

• wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą;

c) omówienie:

• sposobów ochrony przed zagrożeniami i uciążliwościami występującymi podczas pracy,

• przebiegu czynności przed, w trakcie i po zmianie roboczej, a także po wykonaniu konkretnych czynności (czystość, higiena osobista),

• stosowanych zabezpieczeń przed urazami, chorobami, uciążliwościami,

• zasad postępowania w razie wypadku, pożaru lub awarii,

• zasad kultury osobistej.

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z 0,5 przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne oraz niebezpieczne.

3. Próbne wykonanie zadania przez sprzedawcę pod kontrolą instruktora. 0,5

4. Samodzielna praca sprzedawcy pod nadzorem instruktora. 4

5. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika. 1

Razem: 8

1 godzina instruktażu = 45 minut

Program opracował: Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:

........................................... ……………..……...................................................

(Anna Kowalska) (15.03.2024, Jan Nowak, "Żabka" Sp. z o.o., 123456789)

5. Treść instruktażu

Instruktaż należy prowadzić w taki sposób, aby sprzedawca uzyskał komplet wiadomości i umiejętności istotnych dla zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, nie tylko sobie, ale również współpracownikom i klientom.

Warunki środowiska pracy

Na początku szkolenia warto przejść się z pracownikiem po terenie sklepu i zapoznać go z typowymi miejscami wykonywania pracy, miejscami związanymi z zatrudnieniem oraz wyposażeniem technicznym. Należy pokazać:

 pomieszczenie biurowe,

 magazynek towarów,

 pomieszczenia higieniczno-sanitarne (toalety, miejsce przechowywania odzieży własnej i roboczej, pomieszczenie do spożywania posiłków, itp.),

 miejsca pobierania i przechowywania narzędzi, środków czystości, itp.

Z kolei należy omówić warunki pracy w sklepie – część samoobsługowa, stanowiska wydzielone, magazyn. Uwzględnić trzeba elementy stanowiska roboczego mające wpływ na bhp (pozycja ciała przy pracy – szczególnie ręczne przenoszenie towarów, oświetlenie, narzędzia). W tym miejscu omawiamy wpływ organizacji prac na zachowanie się klientów i sposób postępowania z klientami powodującymi zakłócenie w normalnej pracy sklepu (np. klienci zdenerwowani, będący pod wpływem alkoholu, małe dzieci, osoby pozostawiające psy przy wejściu do sklepu).

Zagrożenia występujące podczas wykonywania prac

Podstawą do omówienia tematu jest ocena ryzyka zawodowego dla czynności wykonywanych na stanowisku sprzedawcy. Istotnym jest pokazanie możliwych – maksymalnych skutków poszczególnych zagrożeń i ryzyka początkowego występującego bez stosowania zabezpieczeń.

Zagrożenia i ich skutki

Najczęstsze zagrożenia wypadkowe to:

 pożar spowodowany awarią urządzeń elektrycznych czy zaprószeniem ognia (wpływ stanu technicznego urządzeń i porządku w sklepie na bezpieczeństwo ppoż.), mogący być przyczyną ciężkiego poparzenia ciała, zatrucia, uduszenia, a nawet śmierci,

 niebezpieczne napięcie w sieci elektrycznej, nawet ze skutkiem śmiertelnym, w sytuacji używania niesprawnych urządzeń, przedłużaczy z przewodami niezabezpieczonymi przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz nieprzestrzegania instrukcji obsługi urządzeń i zakazu wykonywania napraw przez osoby nieupoważnione,

 przeciążenie układu ruchu podczas nieprawidłowego podnoszenia, przenoszenia, ustawiania towarów i nieprzestrzegania instrukcji ręcznych prac transportowych – skutkiem są naciągnięcia mięśni, zwichnięcia i złamania,

 poślizgnięcie, upadek na tej samej płaszczyźnie, których przyczyną może być nierówne, śliskie podłoże, porozrzucane towary i odpady opakowań, a skutkiem złamania, zwichnięcia kończyn, stłuczenia ciała,

 upadek z niewielkiej wysokości podczas układania lub sięgania po towary z wyższych półek, mogący spowodować złamania, zwichnięcia kończyn, stłuczenia ciała (głowy) – czasem nawet bardzo poważne,

 przygniecenie, uderzenie spadającym towarem, w sytuacji nieprawidłowego przenoszenia towarów lub złego ich składowania, szczególnie na wyższych półkach regałów, mogące powodować urazy ciała, szczególnie kończyn,

 uderzenie o nieruchome elementy, takie jak: regały, wejścia, w sytuacji niezachowania należytej ostrożności i pośpiechu, mogące powodować urazy ciała (kończyn, głowy),

 oparzenia gorącymi płynami (kawą, herbatą), w sytuacji zaparzania jej w miejscach przypadkowych – skutkiem są oparzenia (głównie dłoni),

 urazy dłoni przy kontakcie z ostrymi krawędziami towaru – taśma opakowań, w sytuacji niezachowania należytej ostrożności oraz nieużywania rękawic – skaleczenia,

 ciężkie urazy dłoni (krajalnica mechaniczna) – przy niezachowaniu wymogów instrukcji obsługi urządzenia – skaleczenia, a nawet obcięcie części palców,

 skaleczenia, zakłucia, stłuczenia spowodowane pracą z użyciem narzędzi (noże, tasaki), w sytuacji niedostosowania narzędzia do czynności lub niezachowania należytej ostrożności, a także używania narzędzi z uszkodzonymi trzonkami czy tępych – urazy dłoni,

 odmrożenia w sytuacji nieużywania rękawic i niezachowania należytej ostrożności przy czyszczeniu zamrażarki – skutek to uszkodzenia skóry, a nawet głębiej położonych tkanek.

Choroby, które należy omówić:

 choroby układu szkieletowo-mięśniowego spowodowane dźwiganiem materiałów przy niezachowaniu obowiązujących norm i ergonomicznych technik dźwigania oraz nieprawidłowej pozycji ciała,

 choroby układu szkieletowo-mięśniowego spowodowane pracą w wymuszonej pozycji ciała (obciążenie statyczne) szczególnie na stanowisku kasowym, w przypadku niestosowania zasady przemienności prac,

 choroby układu oddechowego spowodowane przeciągami przy niezabezpieczeniu wejścia do sklepu oraz nieużywania odzieży zimowej w okresie jesienno-zimowym,

 choroby przenoszone przez klientów oraz przez kontakt z banknotami przy niezachowaniu należytej ostrożności i higieny osobistej,

 alergie skórne przy stosowaniu silnych środków czyszczących i dezynfekujących – przy niezachowaniu należytych środków ostrożności, w tym niestosowania rękawic ochronnych.

Zagrożenia dla osób trzecich – współpracowników, klientów

Typowe zagrożenia dla osób trzecich to:

 uderzenie towarem spadającym z regału,

 potknięcie, upadek na płaszczyźnie,

 uderzenie o elementy wyposażenia sklepu.

Sposoby ochrony przed zagrożeniami

W tym punkcie należy omówić:

 obowiązujący w zakładzie sposób zapewnienia pracownikowi odzieży roboczej – jaka odzież mu się należy, kto i gdzie będzie mu ją wydawał, jaki jest czas jej użytkowania, w jaki sposób jest zapewnione pranie odzieży roboczej,

 stosowane ochrony indywidualne (odzież zimowa, rękawice robocze i higieniczne) – w jakich sytuacjach używać, przed czym chronią, skąd pobierać i gdzie składować zużyte,

 obowiązujące instrukcje bhp dla sprzedawcy,

 bezpieczne i ergonomiczne sposoby wykonywania poszczególnych czynności,

 organizację pracy w sklepie – zmiany miejsc i czynności, grafiki tygodniowe zmian,

 podręczny sprzęt ppoż. – kiedy, jak wykorzystać.

Trzeba przedstawić pracownikowi ważne telefony (w zależności od warunków miejscowych), w tym:

 alarmowe (112),

 do kierownika, lub właściciela sklepu (500123456)

i miejsce, gdzie wykaz telefonów jest dostępny.

W kolejności należy omówić postępowanie w razie:

 wypadku przy pracy (a także nagłej niedyspozycji zdrowotnej klienta) – kolejność czynności: udzielenie pierwszej pomocy (ewentualne wezwanie pogotowia), zabezpieczenie miejsca wypadku, powiadamianie przełożonego,

 pożaru (kolejność czynności – poinformowanie współpracowników i ewakuacja ludzi, wyłączenie zasilania w energię elektryczną, użycie podręcznego sprzętu ppoż., ewentualne powiadamianie Państwowej Straży Pożarnej).

Ważnym elementem szkolenia jest pokazanie sposobów postępowania z klientami zdenerwowanymi, pod wpływem alkoholu, a także wprowadzającymi psy do sklepu, czy pozostawiającymi je przy wejściu (uprzejmość, opanowanie i stanowczość).

Korzystając z karty oceny ryzyka zawodowego należy wykazać jak zmniejsza się ryzyko zawodowe przy stosowaniu dostępnych środków profilaktycznych.

Warto przypomnieć rolę badań lekarskich, a także nielekceważenia żadnego nawet najdrobniejszego urazu.

Szczegóły dotyczące ochrony przed zagrożeniami

Podstawą omówienia tematu są:

 karta oceny ryzyka zawodowego,

 instrukcje: ręcznych prac transportowych i składowania – magazynowania towarów,

 instrukcje obsługi: lad i szaf chłodniczych, zamrażarek i krajalnicy mechanicznej oraz innych wykorzystywanych sprzętów.

Zwrócić uwagę na obowiązek:

 dbania o ład i porządek w miejscu pracy,

 codziennej kontroli stanu technicznego urządzeń i narzędzi,

 przestrzegania instrukcji ppoż.,

 używania sprzętu pomocniczego,

 używania jedynie narzędzi sprawnych technicznie i dostosowanych do konkretnych czynności,

 używania przydzielonych ochron osobistych i odzieży roboczej, obuwia i rękawic,

 zachowywania prawidłowej pozycji ciała przy wykonywaniu pracy (prace transportowe, obsługa kasy),

 skupienia się na wykonywanych czynnościach (kasa),

 zabezpieczenia przed spadnięciem materiałów i narzędzi (układane towary, noże, tasaki).

Duży nacisk w szkoleniu należy położyć na obowiązujące zakazy:

 przechowywania na stanowisku pracy nadmiernych ilości odpadów,

 przeciążania półek regałów,

 ustawiania towarów na półkach regałów w stosy (szczególnie w opakowaniach szklanych i metalowych),

 wspinania się po regałach, używania niestabilnych przedmiotów jako podestów, podnoszenia jednego pracownika przez drugiego w celu np. sięgnięcia po towar z wyższej półki regału,

 wykonywania czynności jeden nad drugim, np. podczas ustawiania towarów w tym samym czasie na najwyższych i najniższych półkach regałów,

 wykonywania napraw urządzeń elektrycznych,

 palenia papierosów w sklepie,

 układania (pozostawiania) przewodów elektrycznych w przejściach,

 używania niesprawnych (np. bez osłon, uszkodzonych) urządzeń i narzędzi.

W tym punkcie instruktażu należy omówić również:

 wpływ nieuzasadnionego pośpiechu i niezachowania należytej ostrożności na prawdopodobieństwo popełnienia błędów mogących być przyczyną wypadków (uderzenie przenoszonym, ustawianym towarem, upadek na tym samym poziomie, skaleczenia nożem, tasakiem, uderzenia o elementy wyposażenia, itp.),

 wpływ użytkowania niesprawnych narzędzi na bezpieczeństwo pracy (noże, krajalnica, tasak).

Odpowiedzialność za osoby postronne

Omawiając te zagadnienia należy zwrócić uwagę na zagrożenia mogące dotyczyć wszystkich osób przebywających w sklepie – klientów, dostawców towarów oraz na sposoby organizacji pracy gwarantujące ich bezpieczeństwo.

6. Pokaz przez instruktora sposobu wykonania pracy

Na tym etapie instruktażu stanowiskowego istotny jest dobór miejsca (kilku miejsc) wykonywania prac obejmującego możliwie szeroki zakres czynności oraz pokazanie sposobu bezpiecznego ich wykonywania w różnych warunkach.

Pokaz rozpoczęty od czynności związanych z przygotowaniem miejsca pracy (rozstawienia towarów, narzędzi, opakowań) powinien obejmować także:

 sposób odbioru towarów z samochodu,

 czynności transportowe (właściwa pozycja przy pracach ręcznych),

 przygotowywanie towarów do sprzedaży (rozpakowywanie, krojenie, pakowanie),

 ewentualnie praca w kasie.

Ostatnim elementem pokazu powinny być czynności po zakończeniu pracy – porządkowanie stanowiska pracy, zdawanie narzędzi, itp.

Instruktor powinien zwrócić uwagę pracownika na czynności najważniejsze, z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy i bezpieczeństwa osób postronnych oraz zapewnić dogodne warunki do obserwowania pokazu. Poszczególne, objęte pokazem czynności powinny być wykonane w odpowiednio zwolnionym tempie, a zwłaszcza te, które mogą stwarzać problemy (szczególnie mające związek z bezpieczeństwem).

7. Próbne wykonania usługi przez pracownika pod nadzorem instruktora

Wstępna próba samodzielnego wykonania czynności przez instruowanego pracownika, w zwolnionym tempie pracy, składa się z etapów:

 pracownik objaśnia poszczególne czynności i je wykonuje po akceptacji instruktora,

 instruktor zwraca uwagę w każdym momencie mogącym spowodować błąd przez instruowanego i podpowiada lub nawet sam wykonuje czynność, której instruowany mógłby nie potrafić wykonać w sposób bezpieczny.

Jeżeli instruowany pracownik popełnia błędy istotne dla bezpieczeństwa swojego czy osób trzecich, próbne wykonanie prac należy powtórzyć od początku.

8. Samodzielne wykonanie usługi przez pracownika pod nadzorem instruktora

Instruktor wybiera miejsce wykonywania prac umożliwiające szeroki zakres czynności dla sprawdzenia umiejętności i sposobu bezpiecznego wykonywania pracy.

Pracownik wykonuje samodzielnie pracę – od czynności przygotowawczych do zakończeniowych – w normalnym tempie pracy, a instruktor ingeruje wyłącznie wtedy, gdy zachodzi potrzeba korygowania błędów i objaśniania wątpliwości, jakie ma instruowany pracownik.

9. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania usługi przez pracownika

Na koniec instruktor omawia i ocenia prawidłowość wykonywania poszczególnych czynności przez instruowanego pracownika, zwracając uwagę na sytuacje, które ewentualnie wymagają większej uwagi, precyzji lub dopracowania przez sprzedawcę.

Wyłącznie ocena pozytywna stanowi podstawę do dopuszczenia sprzedawcy do samodzielnego wykonywania pracy.