Program szkolenia okresowego BHP dla pracodawców i osób kierujących pracownikami

Program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

1. Cel szkolenia

Celem pierwszego szkolenia okresowego jest:

 przygotowanie pracodawcy do wykonywania ciążących na nim obowiązków w zakresie bhp

   oraz

 rozszerzenie i pogłębienie wiedzy i umiejętności nabytych przez osoby kierujące

   pracownikami podczas szkolenia wstępnego (i ewentualnie szkolenia okresowego w związku z

   zatrudnieniem na innym stanowisku).

W trakcie szkolenia należy skoncentrować się głównie na tematach dotyczących:

 oceny zagrożeń występujących w procesach pracy oraz ryzyka związanego z tymi

  zagrożeniami,

 kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

 ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z wykonywaną pracą.

Podczas kolejnych szkoleń okresowych dla pracodawców i innych osób kierujących

pracownikami należy aktualizować i uzupełniać wiedzę i umiejętności nabyte uprzednio.

2. Forma szkolenia

Wymagane formy prowadzenia szkolenia tego typu to:

 seminarium,

 kurs lub

 samokształcenie kierowane.

W trakcie szkolenia wymagane jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych np.

filmów, tablic poglądowych, prezentacji na foliach itp. Należy także wykorzystywać techniki

komputerowe (prezentacje multimedialne i Internet). Przypomnijmy, że okresowe szkolenie

dziedzinie bhp dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami odbywa się w czasie

pracy i na koszt pracodawcy.

Jeżeli szkolenie ma formę samokształcenia kierowanego, to należy podkreślić, że jego uczestnicy

powinni otrzymać materiały umożliwiające przyswojenie wiedzy i nabycie umiejętności

zawartych w programie szkolenia. Powinny to być np.:

 skrypty,

 wyciągi z przepisów,

 listy pytań kontrolnych, czy

 testy.

Szkolenie należy przeprowadzić na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez

organizatora szkolenia.

Organizatorem szkolenia pracodawcy nie może być on sam – może prowadzić je wyłącznie

jednostka zewnętrzna uprawniona do takiej działalności na podstawie przepisów o systemie

oświaty.

Szkolenie powinno trwać co najmniej 16 godzin lekcyjnych. Nie trzeba koniecznie prowadzić

zajęć w jednym bloku. Dopuszczalne jest rozłożenie szkolenia na poszczególne etapy i

prowadzenia go nawet dłużej niż przez 2 dni. Wydaje się, że takie rozłożenie szkolenia w czasie

może być wskazane lub nawet konieczne – zwłaszcza, jeśli jest ono prowadzone w formie

samokształcenia kierowanego.

3. Program szkolenia

Podstawą opracowania programu szkolenia okresowego dla określonego stanowiska lub grupy

stanowisk w zakładzie pracy powinien być ramowy program szkolenia. Program takiego

okresowego szkolenia dla pracodawców i osób kierujących pracownikami został określony w

Rozdziale IV Załącznika 1 do wymienionego wcześniej rozporządzenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 10 grudnia 2002 r. w

sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. nr 199, poz. 1675). Program ten jest

następujący.

 

Lp.                    Temat szkolenia                      Liczba

                                                          godzin

                                                        lekcyjnych

1.   Wybrane regulacje prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, z     3

    omówieniem źródeł prawa międzynarodowego (dyrektyw WE, konwencji MOP), w

    szczególności:

    • obowiązki w zakresie bhp oraz odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad

    bhp,

    • ochrona pracy kobiet i młodocianych,

    • profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami,

    • szkolenie w dziedzinie bhp,

    • organizacja nadzoru i kontroli warunków pracy.

2.   Identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia,      3

    uciążliwymi i niebezpiecznymi występującymi w procesach pracy oraz oceny

    ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami.

3.   Organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy   3

    z uwzględnieniem stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe; zarządzanie

    bezpieczeństwem i higieną pracy.

4.   Analiza okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz    2

    związana z nimi profilaktyka; omówienie przyczyn charakterystycznych wypadków

    przy pracy, ze szczególnym uwzględnieniem wypadków powstałych na skutek

    niewłaściwej organizacji pracy, oraz związanej z nimi profilaktyki.

5.   Organizacja i metodyka szkolenia w dziedzinie bhp (z uwzględnieniem metod     2

    prowadzenia instruktażu stanowiskowego) oraz kształtowanie bezpiecznych zachowań

    pracowników w procesach pracy.

6.   Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (np.     1

    pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

7.   Skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy (np. świadczenia z tytułu     1

    warunków pracy, składka na ubezpieczenia społeczne pracowników).

8.   Problemy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska naturalnego.       1

9.   Razem:                                                         minimum   16

1 godzina lekcyjna = 45 minut

Opracował:                     Po konsultacji z pracownikami program zatwierdził:

.........................................    ………………….............................................................

(Jan Kowalski)                (15.03.2024, Anna Nowak, Dyrektor, podpis)

4. Treść szkolenia

Wybrane regulacje prawne z zakresu bhp

Ponieważ Polska jest członkiem Unii Europejskiej i należy do społeczności międzynarodowej,

dlatego źródłem prawa krajowego jest nie tylko nasza ustawa zasadnicza – Konstytucja RP, ale

także przyjęte przez nasze państwo konwencje międzynarodowe i traktaty założycielskie

Wspólnot Europejskich (stanowiące prawo pierwotne). W zakresie prawa pracy, w tym spraw

dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy są to:

 konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), np.:

   konwencja MOP nr 167 z 1988 r. w sprawie przepisów o bezpieczeństwie w

     przemyśle budowlanym (Dz.U. z 1993 r. nr 49, poz. 227),

   konwencja MOP nr 119 z 1963 r. dotycząca zabezpieczenia maszyn (Dz.U. z 1967 r.

     nr 32, poz. 160);

 dyrektywy (jako prawo wtórne) Unii Europejskiej, np:

   Dyrektywa Rady z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia

     bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy (Dyrektywa Ramowa);

     89/391/EWG,

   Dyrektywa Rady z 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań zdrowia i

     bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości

     wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa u pracowników (czwarta

     szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 pkt 1 Dyrektywy 89/391/EWG);

     90/269/EWG,

   Dyrektywa Rady z 30 listopada 1989 r. o minimalnych wymaganiach bezpieczeństwa i ochrony

     zdrowia dotyczących stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej w

     miejscu pracy (trzecia dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 pkt 1 Dyrektywy

     89/391/EWG); 89/656/EWG,

   Dyrektywa Komisji z 12 grudnia 1990 r. ustanawiająca pierwszą listę indykatywnych wartości

     granicznych narażenia na czynniki zewnętrzne podczas pracy – w związku z wykonaniem

     dyrektywy Rady 80/1107/EWG w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników

     przed ryzykiem związanym z czynnikami chemicznymi w miejscu pracy; 90/394/EWG,

   Dyrektywa Rady z 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych; 94/33/WE,

   Dyrektywa Rady z 11 lipca 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu

     poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które

     niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią (dziesiąta dyrektywa szczegółowa w

     rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG); 92/85/EWG.

Dyrektywy stanowią tylko o celach do osiągnięcia przez władze krajowe. Obowiązującym

prawem są krajowe akty prawne oparte na tych dyrektywach, np. dyrektywa 90/269/EWG została

wdrożona do prawa krajowego przez rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 marca 1996 r. w sprawie bhp przy

ręcznych pracach transportowych (Dz.U. nr 29, poz. 115).

Podczas realizacji tego etapu programu należy szczegółowo omówić (w przypadku pierwszego

szkolenia okresowego) lub tylko przypomnieć (gdy szkolenie jest kolejnym) uczestnikom

szkolenia zakres obowiązków i uprawnień pracodawcy oraz pracowników, w tym osób

kierujących pracownikami wynikający z Kodeksu pracy (w art. 207–237 uregulowano

podstawowe obowiązki i uprawnienia pracodawcy, w art. 100 i 211 zapisano prawa i obowiązki

pracownika, a art. 212 zawiera obowiązki osoby kierującej pracownikami) i innych ustaw i

rozporządzeń w zależności od dziedziny działalności uczestników.

PRZYKŁAD

Dla pracodawców prowadzących działalność w zakresie wykonywania prac podwodnych,

przepisy Kodeksu pracy należy uzupełnić o obowiązki i uprawnienia wynikające z ustawy z

21 grudnia 2000 r. o wykonywaniu prac podwodnych (Dz.U. z 2001 r. nr 5, poz. 46).

Podstawowe prawa i obowiązki zarówno pracodawców, jak i pracowników omawiane były w

ramach szkolenia wstępnego ogólnego (instruktażu ogólnego). Należy zatem sięgnąć po program

tamtego szkolenia, zaktualizować go i uzupełnić.

Uzupełniając program instruktażu ogólnego należy położyć nacisk na szczegółowe omówienie

praw i obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz czasu pracy, jako

czynnika wpływającego na jej bezpieczny i higieniczny przebieg.

Z obowiązkami wobec pracowników wiąże się sprawa odpowiedzialności za ich spełnienie.

Odpowiedzialność karna pracodawców i osób kierujących pracownikami wynika m.in. z art.

283 i 299 Kodeksu pracy oraz z art. 25 ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U

z 1998 r. nr 99, poz. 614 z późn. zm.). Więcej na ten temat w szkoleniu pracodawców wykonujących

zadania służby bhp.

Następnie należy omówić regulacje prawne w zakresie:

 szczególnej ochrony pracy kobiet (m.in.: uprawnienia związane z rodzicielstwem, wymagane

  warunki środowiska pracy, ręczne prace transportowe) na podstawie:

   art. 176–187 Działu VIII Kodeksu pracy (tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) oraz

   rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub

    szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 1, poz. 11 z późn. zm.);

 szczególnej ochrony pracy młodocianych (m.in.: dopuszczalność zatrudniania, zasady

  zawierania i rozwiązywania umów o pracę, obowiązek nauki, wymiar i rozkład czasu pracy,

  ochrona zdrowia, prace wzbronione, urlopy), na podstawie:

   art. 189–206 Działu IX Kodeksu pracy,

   rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i

    warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047),

   rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 21 czerwca 2001 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i

    ich wynagradzania (Dz.U. nr 68, poz. 695 z późn. zm.),

   rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 26 marca 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest

    dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum oraz osób nie

    mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób nie mających 16 lat, które nie

    ukończyły gimnazjum (Dz.U. nr 42, poz. 379),

     rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 22 lutego 2001 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. nr 18, poz. 210 z późn. zm.);

 profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników (m.in.: ryzyko zawodowe, urządzenia

  ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy, badania i

  pomiary tych czynników, stosowanie odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony

  indywidualnej, zaplecze higieniczno-sanitarne, środki do udzielania pierwszej pomocy w razie

  wypadku, zapewnienie posiłków i napojów, badania lekarskie), na podstawie:

   art. 207–231 oraz 237(3)–237(5) Kp,

   rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2011 r. nr 12, poz. 777 z późn. zm.),

   rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich

    pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń

    lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.),

   rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60, poz. 279),

   rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych

    dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 33, poz. 166);

 szkolenia w dziedzinie bhp (m.in.: wymagane kwalifikacje pracowników i związane z tym

  dokumenty – np. energetyczne, poddozorowe, operatorów maszyn; programy szkoleń; warunki

  dopuszczenia do pracy; obowiązki informacyjne względem pracowników), na podstawie:

   art. 237(3)–237(6) Kp,

   rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) oraz

   szczegółowych rozporządzeń dotyczących konkretnych dziedzin działalności.

 organizacji nadzoru i kontroli warunków pracy (m.in.: organy upoważnione do kontroli

  wraz z ich uprawnieniami i obowiązkami), na podstawie:

   art. 237(10) i 237(11) oraz 216 Kodeksu pracy,

   ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 589 z późn. zm.),

   ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tj. Dz.U. z 2011 r. nr 212, poz. 1263 z późn. zm.),

   ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tj. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.),

   ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 99, poz. 614 z późn. zm.),

   rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 19 marca 1999 r. w sprawie służby bhp (Dz.U. nr 26, poz. 235 z późn. zm.).

Należy tu szczególnie podkreślić, że służba bhp (również pracownik, któremu pracodawca

powierzył wykonywanie jej zadań) podlega bezpośrednio pracodawcy. Osoby te nie mogą

ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania ich zadań i

uprawnień.

Za stan bhp w zakładzie odpowiada pracodawca, a nie pracownik służby bhp.

Układając szczegółowy plan szkolenia warto zajrzeć też do artykułów, traktujących o zasadach

prowadzenia kontroli przez Państwową Inspekcję Pracy, szkoleniach w zakresie bhp, badaniach

lekarskich, ocenie ryzyka zawodowego, odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej.

Identyfikacja, analizy i ocena zagrożeń czynnikami występującymi w procesach pracy oraz

oceny ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami

Prawidłowo prowadzone szkolenie musi dać jego uczestnikom wiedzę nt. klasyfikacji

czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących w procesach pracy, szczególnie

tych dotyczących ich zakresu działania. Uczestnicy szkolenia powinni także posiąść umiejętność

rozpoznawania i wartościowania (analizy i oceny) zagrożeń. Najważniejsze metody

rozpoznawania i oceniania zagrożeń to:

 pomiary i badania stężeń i natężeń czynników szkodliwych,

 listy kontrolne,

 instrukcje obsługi maszyn i urządzeń technicznych,

 analiza zdarzeń wypadkowych,

 analiza kart charakterystyk substancji niebezpiecznych.

Przy omawianiu poszczególnych zagrożeń słuchacze powinni poznać również:

 skutki ich oddziaływania na organizm człowieka (rodzaje urazów lub schorzeń),

 szkody materialne, a także

 sposoby i środki ochrony przed tymi zagrożeniami.

Następnym etapem realizacji tego tematu szkolenia jest przekazanie wiedzy, jak dokonywać

oceny ryzyka zawodowego (różne stosowane metody oceny ryzyka zawodowego), czyli jak

zapobiegać skutkom zagrożeń zawodowych. Pomocnym materiałem do szkolenia mogą być

liczne publikacje na ten temat, a także normy:

 PN-N-18002:2011 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do

  oceny ryzyka zawodowego,

 PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka

  i zmniejszanie ryzyka.

Pomocna przy opracowywaniu tego elementu szkolenia będzie lektura artykułów z zakładki,

gdzie omówiono zasady oceny ryzyka zawodowego i podano przykłady oceny takiego ryzyka dla

różnych stanowisk pracy.

Organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Uczestnicy szkolenia, z racji wykonywanych przez siebie funkcji, organizują prace w zakładzie,

mają więc decydujący wpływ na kształtowanie jej warunków.

Dobra, sprawna organizacja pracy idzie zawsze w parze z bezpieczeństwem pracy, gdyż

jakość pracy zależy w dużej mierze od warunków jej wykonywania, poczucia bezpieczeństwa

wśród pracowników i stabilizacji.

Wiele aspektów organizacji