Program instruktażu stanowiskowego

Program szkolenia wstępnego na stanowisku pracy – instruktażstanowiskowy

1. Program szkolenia wstępnego na stanowisku pracy

Szkolenie wstępne na stanowisku pracy przeprowadzane jest w formie instruktażu.

Instruktaż stanowiskowy powinien zostać przeprowadzony przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:

 pracownika zatrudnianego (przenoszonego) na stanowisku robotniczym (nazywanym inaczej – stanowiskiem bezpośrednio produkcyjnym) oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych,

 ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz

 studenta odbywającego praktykę studencką.

Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

PRZYKŁAD

Jeżeli operator wózka widłowego ma w zakresie swoich obowiązków wykonywanie prac załadunkowych i wyładunkowych, to powinien on odbyć instruktaż stanowiskowy dla:

 operatora wózka widłowego oraz

 magazyniera.

W przypadku wprowadzenia na stanowisku, na którym zatrudniona osoba podlega szkoleniu (instruktażowi) stanowiskowemu, zmian warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności:

 zmian procesu technologicznego,

 zmian organizacji stanowisk pracy,

 wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz

 nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń – pracownik zatrudniony na tym stanowisku odbywa instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Nie jest przy tym wymagane, aby pracownik odbył pełen instruktaż wg programu przewidzianego dla tego stanowiska pracy. Wystarczy, że pracownik ten zostanie przeszkolony tylko w zakresie wprowadzonych zmian.

PRZYKŁAD

Zmiany techniczno-organizacyjne, które skutkują koniecznością odbycia ponownego instruktażu, to np.:

 wyposażenie pracownika w nowe narzędzia,

 wyposażenie maszyn w nowy osprzęt,

 wprowadzenie do produkcji nowych materiałów o działaniu szkodliwym lub niebezpiecznym, które wymuszają zastosowanie innych środków ochronnych.

2. Czas trwania instruktażu stanowiskowego

Instruktaż stanowiskowy składa się z następujących po sobie etapów:

 rozmowy wstępnej instruktora z instruowanym pracownikiem,

 pokazu i objaśniania przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika (instruktor powinien zwrócić szczególną uwagę na czynności mogące sprawiać trudności lub powodować zagrożenia),

 próbnego wykonywania pracy przez pracownika, w trakcie którego instruktor powinien korygować sposób wykonywania pracy przez pracownika (dopuszczalne jest nawet wykonywanie niektórych prac przez instruktora),

 samodzielnej pracy instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,

 sprawdzenia i oceny przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Zasadniczą częścią programu jest tematyka szkolenia z podaniem czasu, jaki należy poświęcić każdemu tematowi. Czas trwania instruktażu stanowiskowego nie może być krótszy niż 8 godzin lekcyjnych, w przypadku:

 pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych,

 ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz

 studenta odbywającego praktykę studencką.

Wyjątek stanowi instruktaż stanowiskowy pracowników administracyjno-biurowych narażonych na działanie czynników uciążliwych, którego minimalny czas trwania nie może być krótszy niż 2 godziny lekcyjne.

Czas trwania oraz tematyka instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od:

 przygotowania zawodowego pracownika,

 dotychczasowego stażu pracy,

 rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

PRZYKŁAD

Jeżeli instruktaż stanowiskowy przechodzi pracownik nieposiadający jeszcze żadnego stażu pracy np. absolwent technikum mechanicznego, czas trwania szkolenia dotyczącego szczególnie:

 pokazu przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

 próbnego wykonania zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora, powinien być wydłużony w stosunku do zakładanego minimum programowego.

PRZYKŁAD

Zdarza się też często, że pracownicy z 10-letnim stażem pracy mają złe nawyki wyniesione z firmy "Kowalski i Synowie", na wyeliminowanie których potrzeba nierzadko więcej czasu niż na wyszkolenie „nowicjuszy”.

W przypadku wprowadzenia zmian warunków techniczno-organizacyjnych na stanowisku pracy, czas trwania ponownego instruktażu należy dostosować do rodzaju i zakresu wprowadzonych zmian. Może on być krótszy niż 8 godzin.

3. Osoby przeprowadzające instruktaż

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami (brygadzista, kierownik zmiany) lub pracodawca. Osoby te muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz być przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Przypominamy, że programy szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami obejmują obligatoryjnie tematykę „Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (z uwzględnieniem metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego) oraz kształtowanie bezpiecznych zachowań pracowników w procesach pracy”.

PRZYKŁAD

Nie powinno być tak, że instruktaż operatora maszyn CNC przeprowadza osoba, która sama nie posiada uprawnień do obsługi tych maszyn.

4. Sprawdzian wiedzy i dokumentowanie instruktażu

Instruktaż stanowiskowy powinien być zakończony sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Tylko i wyłącznie pozytywny wynik sprawdzianu stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

5. Wyjaśnienia do wzoru

Poniżej omówiono w skrócie tematykę szkolenia bazując na programie ramowym. Realizacja programu powinna zapewnić:

1) Zaznajomienie szkolonych pracowników z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla ich bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy

Należy zaznajomić instruowanego pracownika ze wszystkimi występującymi na jego stanowisku pracy:

 czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi),

 czynnikami szkodliwymi i uciążliwymi.

Do podstawowych czynników urazowych mogących wystąpić w procesach pracy należą zagrożenia:

 elementami znajdującymi się w ruchu,

 elementami ostrymi, wystającymi,

 związane z przemieszczaniem się ludzi (np. poślizgnięcia, upadki na płaszczyźnie lub z wysokości),

 porażeniem prądem elektrycznym,

 poparzeniem,

 pożarem lub wybuchem.

Podstawowe czynniki szkodliwe i uciążliwe (chorobowe) występujące w środowisku pracy, które działając na pracownika przez dłuższy czas, mogą powodować obniżenie jego sprawności fizycznej i psychicznej oraz niekorzystne (często nawet nieodwracalne) zmiany w stanie zdrowia dzieli się na następujące, podstawowe grupy:

 czynniki fizyczne – w szczególności:

 hałas,

 drgania,

 promieniowanie (optyczne, jonizujące, laserowe, elektromagnetyczne),

 pyły przemysłowe;

 czynniki chemiczne – w szczególności substancje:

 rakotwórcze,

 toksyczne,

 drażniące,

 mutagenne,

 uczulające;

 czynniki biologiczne – w szczególności:

 bakterie,

 wirusy,

 grzyby;

 czynniki psychofizyczne – np. obciążenie psycho-nerwowe oraz fizyczne.

2) Poinformowanie pracowników o obowiązku podejmowania odpowiednich środków i działań zapobiegawczych

W szczególności należy zwrócić uwagę na:

 właściwe stosowanie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, np.: masek przeciwpyłowych, hełmów ochronnych, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, systemów odpylających i wychwytujących zanieczyszczenia,

 ostrzeganie o zagrożeniach i zakaz wykonywania pewnych czynności, w tym np.: sygnały bezpieczeństwa, znaki i barwy bezpieczeństwa.

3) Nabycie przez pracowników umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny zarówno dla siebie samych, jak i innych osób

Zagrożenia występujące na konkretnym stanowisku, mogą oddziaływać nie tylko na pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, lecz także na pracowników, których stanowiska sąsiadują ze stanowiskami zagrożonym, a nawet na osoby postronne, które mogły przypadkowo znaleźć się w strefie zagrożenia.

PRZYKŁAD

Klasycznym przykładem stanowisk, gdzie występujące zagrożenia oddziaływają często równocześnie na osoby zatrudnione obok i osoby postronne, są stanowiska prac wykonywanych na placu budowy, zwłaszcza, jeśli są to np. prace spawalnicze wykonywane w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych.

Koniecznie należy więc poinformować instruowanego pracownika o zagrożeniach dla innych osób, jakie są związane z pracami przez niego wykonywanymi, oczywiście jeśli istnieją jakiekolwiek okoliczności, które mogą stanowić takie zagrożenie.

4) Poznanie zasad postępowania w razie awarii lub innych zakłóceń

Pracownik powinien poznać podstawowe zasady postępowania, w przypadkach wystąpienia na jego stanowisku pracy zdarzeń odbiegających od normy, a w szczególności o:

 ewentualnych strefach zagrożenia i ich oznakowaniu,

 konieczności oddalenia się ze strefy zagrożenia,

 miejscu składowania i sposobach stosowania środków ochrony indywidualnej,

 sposobach alarmowania i powiadamiania o awarii lub zakłóceniu.

5) Nauczenie się sposobów udzielenia pierwszej pomocy osobie, która uległa wypadkowi

Pracownik powinien być zapoznany z zasadami udzielania pierwszej pomocy osobom, które uległy wypadkom charakterystycznym dla jego stanowiska pracy, np.:

 porażeniu prądem elektrycznym,

 oparzeniom termicznym lub chemicznym,

 zatruciu substancjami chemicznym