Postanowienie o zniesieniu współwłasności ruchomości

[Sygn. akt I Ns 1234/23]

POSTANOWIENIE

Dnia 15 marca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

przewodniczący: sędzia Anna Kowalska

protokolant: sekr. sąd. Jan Nowak

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2024 r. na rozprawie

sprawy z wniosku Marii Zielińskiej

z udziałem Jana Kowalskiego

o zniesienie współwłasności

postanawia:

I. Stwierdzić, że przedmiotem zniesienia współwłasności między Marią Zielińską a Janem Kowalskim są ruchomości, stanowiące ich współwłasność po ½ (jednej drugiej) ułamkowej części, a mianowicie:

1. samochód ciężarowy VOLVO Nr rej.: WB 12345, rok prod.: 2018, Nr VIN: ABC123XYZ, o wartości 80 000 zł,

2. wyposażenie biura o łącznej wartości 10 000 zł, w tym:

– komputera o wartości 2 000 zł,

– kompletu mebli biurowych o wartości 4 000 zł,

– kanapy o wartości 1 000 zł,

– drukarki o wartości 500 zł,

– dywanu o wartości 2 500 zł.

II. Dokonać zniesienia współwłasności opisanych w punkcie I przedmiotów w ten sposób, że przyznać na własność Marii Zielińskiej samochód ciężarowy opisany w pkt I.1 wniosku.

III. Umorzyć postępowanie w sprawie w części dotyczącej ruchomości opisanych w punkcie I.2.

IV. Ustalić, że będące własnością Jana Kowalskiego samochód ciężarowy SCANIA Nr rej.: WA 54321, rok prod.: 2019, Nr VIN: ZYX987CBA o wartości 100 000 zł i samochód osobowy AUDI Nr rej.: WW 98765, rok prod.: 2020, Nr VIN DEF456UVW o wartości 50 000 zł, zostały zakupione ze środków wspólnych.

V. Zasądzić od Marii Zielińskiej na rzecz Jana Kowalskiego kwotę 45 000 zł (słownie: czterdzieści pięć tysięcy złotych) tytułem spłaty.

VI. Nie obciążać wnioskodawczyni ani uczestnika kosztami postępowania, od uiszczenia których wnioskodawczyni była zwolniona.

VII. Ustalić, że każde z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Uzasadnienie

We wniosku z 15 stycznia 2024 r. Maria Zielińska zażądała zniesienia współwłasności 3 pojazdów, w tym dwóch samochodów ciężarowych i jednego osobowego, a także wyposażenia biura w postaci komputera, drukarki i mebli.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik Jan Kowalski uznał wniosek w części dotyczącej samochodu ciężarowego marki VOLVO, proponując spłatę i jednocześnie wnosząc o oddalenie wniosku w pozostałej części. W uzasadnieniu podniósł, że jest wyłącznym właścicielem pozostałych ruchomości objętych wnioskiem.

Na rozprawie w dniu 10 marca 2024 r. Maria Zielińska cofnęła wniosek w części dotyczącej zniesienia współwłasności przedmiotów stanowiących wyposażenie biura, na co uczestnik wyraził zgodę. Na tej samej rozprawie Jan Kowalski uznał wskazaną przez Marię Zielińską wartość wszystkich pojazdów będących przedmiotem wniosku. W pozostałym zakresie obie strony poparły swoje stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Maria Zielińska i Jan Kowalski sprowadzili się do Warszawy z Krakowa 1 stycznia 2020 r., przywożąc ze sobą nabyty na współwłasność samochód ciężarowy marki VOLVO Nr VIN ABC123XYZ. Zamieszkali w domu mieszkalnym jednorodzinnym położonym w Warszawie przy ul. Polnej 10, który pozostawił po swojej śmierci ojciec Marii Zielińskiej – Adam Zieliński. Na mocy postanowienia z 10 lutego 2020 r., wydanego w sprawie I Ns 4321/20 Sąd Rejonowy w Warszawie stwierdził, że spadek po nim nabyli po połowie dzieci: Maria Zielińska i Piotr Zieliński.

(bezsporne w świetle wyjaśnień i zeznań wnioskodawczyni i uczestnika oraz dokumentów: dowodu rejestracyjnego pojazdu, k. 5, umowy jego nabycia z urzędowym tłumaczeniem, k. 6-7, odpisu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w sprawie I Ns 4321/20 Sądu Rejonowego w Warszawie, k. 8)

Po osiedleniu się w Warszawie utrzymywali się z działalności gospodarczej, którą Jan Kowalski prowadził i nadal prowadzi w dziedzinie transportu. Faktycznie prowadzili tę działalność wspólnie. Jan Kowalski osobiście kierował wspólnym pojazdem, odbierał towar, dokonywał napraw i bieżącej obsługi ciężarówki. Maria Zielińska pomagała mu w tych czynnościach, a niekiedy osobiście prowadziła pojazd, do czego miała uprawnienia. Wykorzystując kontakty w Krakowie, pozyskiwała kontrahentów z terenu tego miasta, z którymi podpisywała umowy o przewozy krajowe. Chętnie jeździła osobiście do Krakowa, które to trasy wykorzystywała do utrzymywania kontaktów z rodziną.

(dowody: zeznania świadków: Anna Wiśniewska i Piotr Nowak – nagranie z 1 marca 2024 r. od min. 10:00 do 11:00, zeznania Katarzyny Nowak i Tomasza Wiśniewskiego – protokoły przesłuchania w drodze pomocy przez sąd w Krakowie z tłumaczeniem urzędowym, k. 9-10)

W dniu 15 lutego 2021 r. i 1 marca 2021 r. Maria Zielińska osobiście pokwitowała odbiór towaru u 5 kontrahentów.

(dowód: pokwitowania z urzędowym tłumaczeniem, k. 11-15)

Z zysków tych, mimo wysokich wydatków na wspólne podróże, konkubenci zakupili z czasem drugi samochód ciężarowy marki SCANIA, który sprzedali i kupili w jego miejsce w 2022 r. samochód ciężarowy SCANIA, opisany w pkt IV postanowienia. Zakupili samochód marki AUDI. Z zarobionych na działalności gospodarczej pieniędzy wyposażyli również niewielkie biuro, które urządzili na parterze zajmowanego budynku mieszkalnego, kupując ruchomości opisane w pkt I.2 wniosku. Pojazdy te kupione zostały formalnie przez Jana Kowalskiego, ale w jego imieniu działała jako pełnomocnik Maria Zielińska. Zarówno AUDI, jak i ciężarowy SCANIA, zostały zakupione w Warszawie jako pojazdy używane, a przy ich zakupie pomagał będący z zawodu mechanikiem samochodowym ojciec Marii – Adam Zieliński.

(dowody: zeznania świadków: Anna Wiśniewska i Piotr Nowak – nagranie z 1 marca 2024 r. od min. 10:00 do 11:00, zeznania Katarzyny Nowak i Tomasza Wiśniewskiego – protokoły przesłuchania w drodze pomocy przez sąd w Krakowie z tłumaczeniem urzędowym, k. 16-17, dokumenty zakupu pojazdów z ich urzędowym tłumaczeniem, k. 18-20)

W styczniu 2023 r. Jan Kowalski nagle wyprowadził się z domu wspólnie dotąd zajmowanego przez oboje konkubentów do Gdańska do Anny Nowak, z którą zamieszkał. Zabrał ze sobą wszystkie samochody, kontynuując przy ich pomocy działalność gospodarczą. Zażądał od Marii Zielińskiej wyprowadzenia się ze wspólnie dotąd zajmowanego domu. Maria Zielińska zamieszkiwała w tym domu jeszcze przez 2 miesiące, po czym wyprowadziła się do Krakowa do rodziców. W dniu 1 marca 2023 r. Jan Kowalski wydał jej samochód marki AUDI, który za jego zgodą wyrejestrowała w Warszawie i zabrała do Krakowa.

(bezsporne)

W dniu 1 kwietnia 2023 r. Maria Zielińska pozwała Jana Kowalskiego o zapłatę za wspólnie poniesione koszty remontu biura założonego w domu w Warszawie przy ul. Polnej 10. Dnia 10 maja 2023 r. Maria Zielińska i Jan Kowalski zawarli w tej sprawie, toczącej się pod sygn. akt I C 5678/23, przed Sądem Rejonowym w Warszawie, ugodę. Na jej mocy powódka spieniężyła znajdujące się w tym biurze meble, nie domagając się zapłaty za swój udział w kosztach remontu. W wyniku tej ugody Maria Zielińska cofnęła wniosek w niniejszej sprawie w części dotyczącej ruchomości – elementów wyposażenia tego biura, o czym nadmieniono na wstępie uzasadnienia.

(bezsporne w świetle twierdzeń i zeznań wnioskodawczyni i uczestnika oraz dokumentów w aktach I C 5678/23 tutejszego sądu – w załączeniu – w szczególności treść ugody, k. 21)

Samochód ciężarowy VOLVO Nr rej.: WB 12345, rok prod.: 2018, Nr VIN ABC123XYZ, wart jest 80 000 zł. Samochód ciężarowy SCANIA Nr rej.: WA 54321, rok prod.: 2019, Nr VIN ZYX987CBA wart jest 100 000 zł. Samochód osobowy AUDI Nr rej.: WW 98765, rok prod.: 2020, Nr VIN DEF456UVW, wart jest 50 000 zł.

(bezsporne)

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, sąd nie dał wiary zeznaniom Jana Kowalskiego, z których wynikało, że tylko on prowadził działalność gospodarczą i utrzymywał zarówno siebie, jak i konkubinę. Co innego wynika bowiem nie tylko z osobowych źródeł dowodowych, ale i z korespondujących z nimi dokumentów zakupu pojazdów i pokwitowań odbioru towarów w Krakowie. Powodują one, że zeznania świadków i samej wnioskodawczyni są wiarygodne w pełnym zakresie, a mianowicie co do faktycznego wspólnego prowadzenia całej działalności gospodarczej, jak i co do zamiaru zakupu wszelkich ruchomości faktycznie dla obojga.

Sąd zważył, co następuje:

Materialnoprawną podstawę żądania zniesienia współwłasności stanowi przepis art. 210 KC, w myśl którego każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Dalsze przepisy KC wskazują sposoby zniesienia współwłasności, takie jak: podział rzeczy wspólnej (art. 211 KC) z ewentualnym wyrównaniem wartości poszczególnych części spłatami (art. 212 § 1 KC), przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli ze spłatą na rzecz pozostałych (art. 212 § 2 KC), czy sprzedanie rzeczy i podzielenie uzyskanej sumy między współwłaścicieli stosownie do przepisów KPC (art. 212 § 2 KC).

Podstawę proceduralną zniesienia współwłasności stanowią art. 617 i n. KPC. W myśl art. 617 KPC we wniosku o zniesienie współwłasności należy dokładnie określić rzecz mającą ulec podziałowi oraz przedstawić dowody prawa własności.

Samo istnienie współwłasności wynika natomiast z różnych podstaw prawnych. W wypadku samochodu ciężarowego marki VOLVO źródłem współwłasności jest umowa o jego nabyciu. W odniesieniu do pozostałych pojazdów w ocenie sądu nie zachodzi współwłasność, ponieważ zostały one zakupione przez konkubentów w porozumieniu tylko na rzecz Jana Kowalskiego. O takim uzgodnieniu między wnioskodawczynią i uczestnikiem świadczy treść umów zakupu pojazdów, w których jako nabywca figuruje jedynie Jan Kowalski, a Maria Zielińska występowała w charakterze jego pełnomocnika, osobiście dokonując zakupów. Zakup pojazdów wyłącznie na rzecz Jana Kowalskiego w ocenie Sądu nie przeczy temu, że faktycznie miały one służyć obojgu partnerom we wspólnie prowadzonej działalności.

Sąd podziela jednak koncepcję dopuszczającą stosowanie do konkubinatów przepisów o spółce cywilnej – zaprezentowaną w uzasadnieniu wyroku SN z 15 stycznia 2015 r. (I CSK 234/14, Legalis). W stanie faktycznym będącym podstawą wydania wyroku przez Sąd Najwyższy strony pozostawały w wieloletnim stałym związku, co wiązało się nie tylko z wspólnym pożyciem, ale przekładało się także na powiązania gospodarcze. Powódka była przez cały czas wspólnego pożycia zaangażowana w prowadzenie działalności gospodarczej pozwanego. Jej zadania wykraczały poza obowiązki wynikające z umowy o pracę. Była pełnomocnikiem pozwanego, a w praktyce wspólnie z nim organizowała bieżące funkcjonowanie firmy i prowadzenie inwestycji, zastępując w razie nieobecności personel, dowożąc towar, dopilnowując ekipę realizującą budowę kolejnych obiektów gospodarczych. Takie zasady współpracy gospodarczej stron, jak wywodzi SN, uzasadniają zastosowanie przy ustalaniu udziałów każdej z nich w wypracowanym dochodzie analogii do podziału zysków w spółce cywilnej, mimo że formalnie umowa taka stron nie łączyła. Artykuł 867 § 1 KC jako zasadę przyjmuje, że każdy ze wspólników jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu, chyba żeby wspólnicy umownie przyjęli inne reguły. Sąd Najwyższy dopuścił więc wprost stosowanie przepisów o spółce cywilnej do rozliczania konkubentów prowadzących wspólnie działalność gospodarczą w pełnym tego słowa znaczeniu, a więc powtarzalną, profesjonalną i nastawioną na zysk w sytuacji, w której nie zawarli oni umowy spółki.

Odnosząc cytowane przepisy o spółce cywilnej do wspólnych zakupów byłych partnerów życiowych, uznać należy, że kupowali oni poszczególne pojazdy i przedmioty do działalności gospodarczej wspólnie w sensie ekonomicznym, inwestując w nie wspólnie zarobione pieniądze. Maria Zielińska występowała jako pełnomocnik Jana Kowalskiego nie przy wszelkich czynnościach, ale przy zakupach środków transportu, które miały podstawowe znaczenie w prowadzonej działalności gospodarczej. Dlatego też zakupy samochodów marki AUDI i SCANIA dokonane zostały przy faktycznym udziale Marii Zielińskiej, choć ich nabywcą był Jan Kowalski, który w ocenie sądu pozostaje ich właścicielem. Sposób prowadzenia działalności świadczy jednak w ocenie sądu, że była ona prowadzona wspólnie i że wspólnie powinny być rozliczane osiągnięte z niej zyski, przeznaczone na związane z nią zakupy.

Jak ustalono wyżej, w ocenie sądu zakupy pojazdów AUDI i SCANIA dokonane zostały wyłącznie na własność Jana Kowalskiego, ale ze wspólnych zysków. Dlatego też sąd nie ustalał, że pojazdy te zakupiono na współwłasność, ale wziął pod uwagę okoliczność wydania na nie wspólnych środków przy obliczaniu spłaty. Skoro wspólny był tylko pojazd marki VOLVO, to zniesiono współwłasność tylko w stosunku do niego, zasądzając spłatę od otrzymującej go na własność wnioskodawczyni na rzecz uczestnika. Rozliczając jednak spłatę od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika, uznać należy, że konieczne jest jej pomniejszenie o nakłady Marii Zielińskiej na pojazdy uczestnika. Skoro są one warte w sumie 150 000 zł, a pojazd przyznany w wyniku zniesienia współwłasności wnioskodawczyni – 80 000 zł, to łączna wartość wspólnie zainwestowanych środków wynosi 230 000 zł, a wartość przypadająca każdemu z byłych partnerów wynieść powinna połowę tej kwoty, a więc 115 000 zł. Skoro wnioskodawczyni otrzymała pojazd o wartości 80 000 zł, a uczestnik jest właścicielem pojazdów o wartości 150 000 zł, to wyrównanie ich wartości następuje przez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika różnicy – kwoty 45 000 zł. Takie rozliczenie prowadzonej wspólnie działalności gospodarczej oparte jest o analogiczne zastosowanie art. 867 § 1 KC, regulującego podział zysków w spółce cywilnej. Przepis ten jako zasadę przyjmuje, że każdy ze wspólników jest uprawniony do równego udziału w zyskach. Może on i powinien znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie, ponieważ konkubenci faktycznie prowadzili wspólną działalność gospodarczą tak, jakby zawarli umowę spółki, choć formalnie nigdy żadnej umowy między sobą nie zawierali.

W pkt VI postanowienia sąd nie obciążył wnioskodawczyni i uczestnika kosztami sądowymi w postaci opłaty od wniosku, a to ze względu na ich trudną sytuację materialną. Maria Zielińska pozostaje bowiem obecnie bez pracy, mieszka u rodziców, a jedynym mieniem, jakie posiada, jest samochód marki AUDI, który uległ poważnemu uszkodzeniu (zob. zaświadczenia z urzędowym tłumaczeniem, k. 22-23). Jan Kowalski również przechodzi trudności finansowe związane z nieopłaconymi usługami transportowymi (zob. faktury i dokumenty księgowe, k. 24-26).

O kosztach orzeczono w pkt VII postanowienia na mocy art. 520 § 1 KPC.