Skarga nadzwyczajna

Warszawa, 15 marca 2023 r.

Sąd NajwyższyIzba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych

Skarżący: Prokurator Generalny, ul. Rakowiecka 26, 02-517 Warszawa.

Powódka: Anna Kowalska, ul. Polna 12/3, 80-180 Gdańsk.

Pozwany: Jan Kowalski, ul. Morska 5, 84-100 Puck.

SKARGA NADZWYCZAJNA

Działając na podstawie art. 89 § 2 SNU wnoszę skargę nadzwyczajną od całości prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 20 stycznia 2022 r., sygn. akt I C 1234/21.

W oparciu o art. 89 § 1 pkt 1 SNU zarzucam mu naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, które przejawiło się w nieodroczeniu rozprawy z dnia 15 grudnia 2021 r. mimo istnienia ku temu podstaw i wydaniu wyroku zaocznego, czym doprowadził do tego, iż pozwany został pozbawiony możliwości obrony swych praw.

Na mocy art. 91 § 1 SNU wnoszę o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, zniesienie postępowania przed Sądem Okręgowym w Gdańsku w zakresie rozprawy z dnia 15 grudnia 2021 r. oraz w zakresie wyrokowania i przekazanie sprawy w tej części Sądowi Okręgowemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Powódka Anna Kowalska w dniu 10 listopada 2021 r. wniosła do Sądu Okręgowego w Gdańsku pozew skierowany przeciwko pozwanemu Janowi Kowalskiemu w którym domagała się orzeczenia rozwodu małżeństwa stron z winy pozwanego. Odpis pozwu został doręczony pozwanemu w dniu 18 listopada 2021 r. wraz z zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie 14 dni, której jednak pozwany nie wniósł. Następnie w dniu 2 grudnia 2021 r. pozwany odebrał wezwanie na rozprawę w dniu 15 grudnia 2021 r. na której miał się stawić w charakterze strony celem przesłuchania pod rygorem pominięcia jego zeznań. Na rozprawie w dniu 15 grudnia 2021 r. stawiła się osobiście powódka, natomiast pozwany prawidłowo wezwany nie stawił się. Z akt sprawy wynika, iż 14 grudnia 2021 r. wpłynęło do Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie I C 1234/21 pismo pozwanego w którym wnosił o odroczenie rozprawy z powodu choroby. Do pisma dołączył zaświadczenie lekarskie z którego wynikała niezdolność do stawienia się w sądzie. Na rozprawie w dniu 15 grudnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku odczytał wniosek pozwanego, ale postanowił go nie uwzględnić wskazując, że zaświadczenie nie zostało wystawione przez lekarza sądowego, a więc nie spełniało wymogu z art. 214¹ § 1 KPC. Następnie Sąd przesłuchał powódkę i uznając, że zachodzą podstawy z art. 339 KPC wydał wyrok zaoczny w którym orzekł rozwód małżeństwa stron z winy pozwanego (pkt I) oraz zasądził na rzecz powódki od pozwanego kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II). Wyrok ten został wysłany do pozwanego i po dwukrotnym awizowaniu, w dniu 28 grudnia 2021 r. powrócił do Sądu z adnotacją „nie odebrano w terminie”. W tym samym dniu uznane zostało, że wyrok został skutecznie doręczony pozwanemu w dniu 28 grudnia 2021 r., a prawomocność jego nastąpiła w dniu 10 stycznia 2022 r.

Pozwany nie odebrał skierowanej do niego korespondencji sądowej, gdyż w okresie od 13 grudnia 2021 r. do 20 grudnia 2021 r. był hospitalizowany, a następnie od 21 grudnia 2021 r. do 5 stycznia 2022 r. przebywał na turnusie rehabilitacyjnym. O istnieniu i treści wyroku dowiedział się w dniu 12 stycznia 2022 r. kiedy to skontaktował się z pracownikami Biura Obsługi Interesantów. W dniu 15 stycznia 2022 r. pozwany wniósł o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego, jednakże z uwagi na nieusunięcie braków, ostatecznie wniosek został prawomocnie zwrócony w dniu 2 lutego 2022 r.

W ocenie Prokuratora Generalnego przywołane powyżej okoliczności wskazują, iż zaskarżony wyrok zaoczny z dnia 20 stycznia 2022 r. narusza określone w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP prawo do rzetelnego procesu sądowego. Wskazać trzeba, że z art. 214 KPC wynika, iż rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Usprawiedliwienie nieobecności z powodu choroby strony, zgodnie z art. 214¹ § 1 KPC wymaga przedstawienia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie sądu, wystawionego przez lekarza sądowego. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, nieobecność strony na rozprawie z powodu choroby, potwierdzonej właściwym zaświadczeniem lekarskim i uniemożliwiającej stawienie się w sądzie, pociąga za sobą konieczność odroczenia rozprawy, zwłaszcza jeżeli strona nie jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, a rozprawa, w której nie może wziąć udziału, jest jedyną rozprawą w sprawie albo bezpośrednio poprzedzającą wydanie wyroku. Wydanie w takiej sytuacji orzeczenia powoduje nieważność postępowania na skutek pozbawienia strony możliwości obrony jej praw (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 12 stycznia 2015 r., I CSK 258/14, Legalis; z 23 marca 2016 r., II CSK 392/15, Legalis; z 17 maja 2017 r., I CSK 581/16, Legalis; z 9 sierpnia 2018 r., II CSK 118/18, Legalis; z 15 listopada 2019 r., V CSK 279/19, Legalis; z 28 lutego 2020 r., I CSK 55/19, Legalis; z 10 czerwca 2021 r., III CSKP 7/21, Legalis; z 20 lipca 2022 r., II CSK 483/21, Legalis; z 15 września 2022 r., IV CSK 143/22, Legalis; z 2 listopada 2022 r., V CSK 157/22, Legalis; z 14 grudnia 2022 r., I CSK 220/22, Legalis; z 11 stycznia 2023 r., II CSK 333/22, Legalis oraz uchwałę Sądu Najwyższego z 7 marca 2019 r., III CZP 85/18, Legalis z glosą Adama Zielińskiego, Państwo i Prawo 2019 r. nr 10, s. 85-92 i glosą Jana Góreckiego, Palestra 2019 r. nr 7-8, poz. 154).

W kontekście niniejszej sprawy, należy również zwrócić uwagę, że nie jest tak, iż niezbędnym warunkiem uznania przez sąd nieobecności strony na rozprawie z powodu choroby za usprawiedliwioną jest złożenie zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego równocześnie z wnioskiem o odroczenie rozprawy. Nie zawsze możliwe jest uzyskanie takiego zaświadczenia przez stronę z właściwym wyprzedzeniem, może to bowiem uniemożliwić nagłość choroby i jej skutki, godziny urzędowania lekarza sądowego, pobyt w szpitalu lub w innym miejscu to uniemożliwiającym albo inne uwiarygodnione przez stronę przyczyny. Uprawdopodobnienie przez stronę, niereprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika, faktu choroby uniemożliwiającej stawienie się do sądu zaświadczeniem lekarskim wystawionym przez lekarza nie będącego lekarzem sądowym powinno stanowić przyczynę odroczenia rozprawy. Nie oznacza to, że strona jest zwolniona od przedstawienia takiego zaświadczenia. W takim wypadku sąd winien wezwać stronę do przedstawienia zaświadczenia odpowiadającego wymogom art. 214¹ KPC potwierdzającego niemożność stawienia się w sądzie i pouczyć zarówno o treści tego przepisu, jak i skutkach jego naruszenia w trybie art. 5 KPC (zob. postanowienie SN z 15 kwietnia 2014 r., III CZP 7/14, Legalis).

Skarżący pragnie również podkreślić, że rozprawa ma doniosłe znaczenie, a prawo strony do udziału w niej, obejmuje także prawo do osobistego podejmowania czynności procesowych. Prawo do osobistego udziału w czynnościach procesowych jest istotnym elementem sprawiedliwej procedury sądowej (por. wyrok Tk z 24 października 2000 r., SK 18/99, Dz.U. Nr 102, poz. 1118). Pozostaje ono w związku z nieodłącznym elementem rzetelnego procesu, jakim jest prawo do bycia wysłuchanym.

Zdaniem Prokuratora Generalnego, Sąd Okręgowy nie odraczając rozprawy w dniu 15 grudnia 2021 r. i wydając na niej wyrok zaoczny dopuścił się względem pozwanego naruszenia przysługującego mu prawa do rzetelnego procesu sądowego, które to jest podstawowym prawem człowiek i obywatela. Z tych przyczyn skarżący wnosi jak na wstępie i oświadcza, że żadna ze stron ww. postępowania rozwodowego nie zawarła związku małżeńskiego po uprawomocnieniu się zaskarżonego orzeczenia.

W świetle powyższego, wniesienie niniejszej skargi nadzwyczajnej jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.

Prokurator Generalny

Załączniki:1) 3 egz. odpisów skargi.