Skarga nadzwyczajna

Warszawa, 15 marca 2023 r.

Sąd Najwyższy Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych

Skarżący: Rzecznik Praw Obywatelskich, al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa.

Wnioskodawca: Jan Kowalski, ul. Kwiatowa 12, 01-001 Warszawa.

Uczestnicy: 1) Anna Nowak, ul. Słoneczna 23, 02-002 Warszawa; 2) Piotr Wiśniewski, ul. Mroźna 4, 03-003 Warszawa; 3) Maria Zielińska, ul. Zielona 1, 04-004 Warszawa.

SKARGA NADZWYCZAJNA

Działając na podstawie art. 89 § 2 SNU wnoszę skargę nadzwyczajną od pkt I prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Warszawie z 10 stycznia 2020 r., sygn. akt I Ns 123/19. W oparciu o art. 89 § 1 pkt 2 SNU zarzucam mu rażące naruszenie prawa poprzez dokonanie błędnej wykładni art. 1 lit. a Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych sporządzonej w Hadze w dniu 5 października 1961 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 45, poz. 224) w zw. z art. IV ust 3 lit. A ustawy 755 ILCS 5/Probate Act of 1975 stanu Illinois i w efekcie uznanie, że testament sporządzony przez Adama Kowalskiego jest nieważny, a tytułem powołania do spadku po nim jest ustawa.

Na mocy art. 91 § 1 SNU wnoszę o zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie, że spadek po Adamie Kowalskim zmarłym 20 grudnia 2019 r. w Chicago – Illinois ostatnio stale zamieszkałym w Chicago – Illinois na podstawie testamentu z 1 stycznia 2019 r. nabył Jan Kowalski w całości.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 10 stycznia 2020 r. Sąd Rejonowy w Warszawie stwierdził, że spadek po Adamie Kowalskim zmarłym 20 grudnia 2019 r. w Chicago – Illinois ostatnio stale zamieszkałym w Chicago – Illinois na podstawie ustawowego porządku dziedziczenia nabyli: wdowa Anna Nowak oraz dzieci Jan Kowalski, Piotr Kowalski, Maria Kowalski po ¼ części.

Spadkodawca Adam Kowalski zmarł 20 grudnia 2019 r. w Chicago, gdzie stale zamieszkiwał. W chwili śmierci spadkodawca był żonaty z Anną Nowak, z którą miał troje dzieci, tj. Jana Kowalskiego, Piotra Kowalskiego i Marię Kowalską. Spadkodawca nie miał dzieci pozamałżeńskich, ani przysposobionych. Nikt nie zrzekł się dziedziczenia po nim, ani nie odrzucił spadku. Poza ww. uczestnikami nie ma innych osób uprawnionych do dziedziczenia.

W dniu 1 stycznia 2019 r. w Chicago w Illinois spadkodawca Adam Kowalski sporządził testament, w którym do całości spadku powołał syna Jana Kowalskiego, zaś na rzecz swoich córek ustanowił zapisy po 10 000 dolarów dla każdej z nich. Testament sporządzony został pismem maszynowym i zawierał własnoręczne podpisy testatora oraz jednego świadka – Tomasza Nowaka, które zostały poświadczone przez Notary Public – Annę Wiśniewską.

W ocenie skarżącego, wobec tak ustalonego stanu faktycznego, przedmiotowe orzeczenie Sądu Rejonowego w Warszawie w sposób rażący naruszyło prawo, ponieważ błędna wykładnia art. 1 lit. a Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych sporządzonej w Hadze w dniu 5 października 1961 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 45, poz. 224) w zw. z art. IV ust 3 lit. A ustawy 755 ILCS 5/Probate Act of 1975 stanu Illinois doprowadziła do uznania, że testament sporządzony przez Adama Kowalskiego był nieważny, bo dla swej ważności wymagał poświadczenia przez Notary Public złożonych na nim podpisów świadków. W konsekwencji tego, Sąd Rejonowy w Warszawie błędnie stwierdził iż tytułem powołania do spadku po Adamie Kowalskim jest ustawa.

Analizując kwestię skuteczności testamentu Adama Kowalskiego który został sporządzony w Chicago należy zaznaczyć, że w dacie jego sporządzenia, aktem prawnym obowiązującym w zakresie tzw. międzynarodowych norm kolizyjnych była ustawa z 12 listopada 1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 46, poz. 290 ze zm.), która została uchylona przepisem art. 80 ustawy z 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 76, poz. 432). Przepis art. 35 ustawy z 1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe stanowił, że: „o ważności testamentu i innych czynności prawnych na wypadek śmierci rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonywania tych czynności. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana”. Jak stwierdził jednak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 grudnia 2015 r. (I CSK 156/15, Legalis) zakres zastosowania art. 35 PrPrywM65, na który wskazuje jego brzmienie, uległ istotnemu ograniczeniu wskutek przystąpienia przez Polskę do Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych sporządzonej w Hadze w dniu 5 października 1961 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 45, poz. 224). Jej postanowienia, znajdujące, zgodnie z art. 6 (zob. uchwała SN z 16 grudnia 2010 r., III CZP 91/10, Legalis), zastosowanie, choćby wskazywały jako właściwe prawo państwa nie będącego umawiającą się stroną (normy wszechstronne, uniwersalne), i mające, stosownie do art. 91 ust. 2 w zw. z art. 241 ust.1 Konstytucji, pierwszeństwo przed przepisami ustawy, pozbawiły praktycznego znaczenia regulację zawartą w art. 35 PrPrywM65 w zakresie odnoszącym się do ważności testamentów (rozrządzeń testamentowych) pod względem formy; regulacja ta mogłaby mieć jeszcze – i to tylko zupełnie wyjątkowo - zastosowanie w związku z art. 3 Konwencji.

Stosownie do treści art. 1 lit. a powołanej Konwencji, rozporządzenie testamentowe jest ważne pod względem formy, wówczas, gdy forma ta jest zgodna z prawem wewnętrznym miejsca, w którym spadkodawca dokonał rozporządzenia. W niniejszej sprawie odnieść to należy do przepisów stanowych Illinois – Chicago, w zakresie formy testamentu obowiązujących w 2019 r. oraz w 2020 r. Otóż w myśl przepisów zawartych w art. IV ust 3 lit. A ustawy 755 ILCS 5/Probate Act of 1975 stanu Illinois, testament musi być sporządzony na piśmie, podpisany przez testatora lub przez inną osobę w jego obecności i pod jego kierunkiem. Ponadto, w obu przypadkach, złożenie podpisu powinno nastąpić w obecności dwóch lub więcej wiarygodnych świadków.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wskazane wymogi formalne przewidziane przez przepisy prawa amerykańskiego spełnia testament sporządzony przez Adama Kowalskiego w dniu 1 stycznia 2019 r. Nie można bowiem zgodzić się z twierdzeniami Sądu Rejonowego jakoby do ważności testamentu wymagane było poświadczenie podpisów świadków przez Notary Public. Taki obowiązek nie znajduje bowiem potwierdzenia w przywołanych przepisach prawa stanu Illinois obowiązujących w dniu sporządzenia testamentu. Zdaniem skarżącego również wymóg poświadczenia dwóch wiarygodnych świadków został spełniony. Podpisy pod sporządzonym testamentem złożyli bowiem Adam Kowalski oraz Tomasz Nowak. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w sytuacji gdy przepisy nie wymagają udziału Notary Public, jego faktyczne uczestnictwo uznać za spełnioną, a wymaganą prawem obecność wiarygodnych świadków.

W świetle powyższego, wniesienie niniejszej skargi nadzwyczajnej jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Zaskarżone orzeczenie jest prawomocne od 1 lutego 2020 r., nie było zaskarżone apelacją, a więc nie została także wniesiona od niego skarga kasacyjna.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Załączniki: 1) 3 egz. odpisów skargi.