Apelacja od postanowienia w sprawie o ustalenie miejsca pobytu dziecka

Warszawa, 2023-10-26

Sąd Okręgowy w Krakowie

VIII Wydział Rodzinny i Nieletnich

ul. Przy Rondzie 7

31-547 Kraków

za pośrednictwem

Sąd Rejonowy w Krakowie

V Wydział Rodzinny i Nieletnich

ul. Lea 28

30-048 Kraków

Wnioskodawczyni:

Anna Kowalska

reprezentowana przez

Katarzynę Nowak

Kancelaria Adwokacka "Lex"

ul. Floriańska 12

30-001 Kraków

Uczestnik:

Jan Kowalski

reprezentowany przez

Marka Zielińskiego

Kancelaria Radcy Prawnego "Ius"

ul. Grodzka 45

31-001 Kraków

ul. Kalwaryjska 23/5

Sygn. akt V RC 123/22

Opłata: 100 zł

APELACJA

uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Krakowie,

V Wydział Rodzinny i Nieletnich z 2023-05-15, sygn. akt V RC 123/22,

doręczonego uczestnikowi wraz z uzasadnieniem 2023-06-01.

I. Działając w imieniu Jana Kowalskiego, na mocy pełnomocnictwa znajdującego się w aktach sprawy, na podstawie art. 367 § 1 k.p.c. w zw. z art. 17 Kodeksu postępowania cywilnego, zaskarżam postanowienie Sądu Rejonowego w Krakowie, V Wydział Rodzinny i Nieletnich z 2023-05-15, sygn. akt V RC 123/22, w części, to znaczy w zakresie, w jakim ustala miejsce pobyty małoletnich Zuzanny Kowalskiej oraz Marty Kowalskiej jako każdoczesne miejsce zamieszkania ich matki Anny Kowalskiej i ustala kontakty Jana Kowalskiego z małoletnimi córkami oraz w zakresie, w jakim oddala wnioski Jana Kowalskiego w pozostałym zakresie.

II. Na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zaskarżonemu wyrokowi zarzucam:

A. Naruszenie przepisów postępowania cywilnego, mające istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1) art. 233 § 1 k.p.c. przez:

a) brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie polegającego na:

pominięciu wniosków płynących z jego istotnej części, tj. z przedłożonej przez Uczestnika korespondencji pomiędzy nim a Wnioskodawczynią, stenogramów nagrań rozmów Uczestnika oraz Wnioskodawczyni z małoletnimi córkami oraz zdjęć zrobionych przez Uczestnika, z których jednoznacznie wynika, że Wnioskodawczyni stosuje przemoc werbalną i fizyczną wobec dzieci, a także wobec swoich nowych partnerów, a dzieci są zastraszone, głodne i zaniedbane,

pominięciu wniosków wynikających z zeznań Marii Nowak w zakresie, w jakim opisuje warunki w jakich mieszka Wnioskodawczyni z małoletnimi córkami, podczas gdy z zeznań tego świadka wynika, że w mieszkaniu Wnioskodawczyni panował bardzo duży nieład, mieszkanie było wręcz zdewastowane;

b) błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, tj.:

podważenie wiarygodności zeznań Marii Nowak, jedynie dlatego, że pozostaje z Uczestnikiem w związku partnerskim, chociaż zeznania tego świadka są spójne i logiczne, nie stoją w sprzeczności z istotną częścią materiału dowodowego zebranego w sprawie, świadek ma częsty kontakt z małoletnimi córkami Uczestnika, a zeznania świadka opierają się na bezpośrednich kontaktach z małoletnimi i rozmowach z nimi,

uznanie za niewiarygodne zeznań Uczestnika w zakresie, w jakim twierdził, że Wnioskodawczyni zaniedbuje małoletnie córki, między innymi w zakresie utrzymywania higieny dzieci, przy równoczesnym powołaniu się na opinie szkoły i przedszkola w tym zakresie, które nie mają pełnego obrazu i pełnej wiedzy o stanie higieny małoletnich, podczas gdy jednocześnie nie dał wiary zeznaniom Wnioskodawczyni, w których kwestionowała nieprawidłowości w sprawowaniu opieki nad małoletnimi;

c) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających, tj.:

ustalenie, że Uczestnik nie jest w stanie zapewnić córkom stałego miejsca zamieszkania, ze względu na brak stabilności zatrudnienia Uczestnika i niewywiązania się z umowy, jakiego miał dopuścić się wobec poprzedniego pracodawcy, podczas gdy zmiany pracy podyktowane są charakterystyczną dla branży IT fluktuacją pracowników, a wzajemne rozliczenia z poprzednim pracodawcą nie rzutują na kwestię zapewnienia miejsca zamieszkania małoletnim córkom;

2) art. 217 § 2 k.p.c. przez pominięcie dowodu z opinii biegłego psychologa jako zmierzającego do przedłużenia postępowania, w sytuacji kiedy stosowne wnioski w przedmiotowym zakresie zostały złożone: w maju 2022 r. przez Uczestnika, w lipcu 2022 r. przez kuratora sądowego, a fakty będące przedmiotem tego dowodu, czyli kompetencje rodzicielskie rodziców, dotychczasowy sposób realizowania przez nich władzy rodzicielskiej, dotychczasowy przebieg ich osobistej styczności z dziećmi, sytuacja opiekuńczo-wychowawcza dzieci i relacje łączące każdego z rodziców z córkami, mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, – co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych Sądu w niniejszej sprawie, w szczególności poprzez przyjęcie, że Wnioskodawczyni nie nadużywa swojej władzy rodzicielskiej i nie zaniedbuje swoich obowiązków względem małoletnich dzieci, w konsekwencji do błędnego ustalenia przez Sąd, że miejscem pobytu małoletnich córek jest każdoczesne miejsce zamieszkania matki.

B. Naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 96 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przez jego błędne zastosowanie, polegające na ustaleniu, że miejscem pobytu małoletnich Zuzanny Kowalskiej oraz Marty Kowalskiej jest każdoczesne miejsce zamieszkania ich matki, pomimo tego iż Sąd dostrzegł uchybienia w sprawowaniu przez Wnioskodawczynię opieki nad dziećmi, w tym w szczególności wskazał że dopuszczała się ona krzyków i wyzwisk w stosunku do córek, a także nie dał wiary zeznaniom Anny Kowalskiej, w których kwestionowała nieprawidłowości w sprawowaniu opieki nad małoletnimi.

III. W oparciu o sformułowane zarzuty, na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 kpc wnoszę o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Krakowie, V Wydział Rodzinny i Nieletnich z 2023-05-15, sygn. akt V RC 123/22, przez:

1) ustalenie, że miejscem pobytu małoletnich Zuzanny Kowalskiej oraz Marty Kowalskiej będzie każdorazowe miejsce zamieszkania ojca – Jana Kowalskiego,

2) ustalenie kontaktów Anny Kowalskiej z małoletnimi córkami Zuzanną Kowalską oraz Martą Kowalską.

Ponadto wnoszę o zasądzenie od Wnioskodawczyni na rzecz Uczestnika zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, za obie instancje.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Krakowie, V Wydział Rodzinny i Nieletnich, postanowieniem z 2023-05-15, sygn. akt V RC 123/22, stwierdził brak podstaw do pozbawienia Anny Kowalskiej władzy rodzicielskiej nad małoletnimi Zuzanną oraz Martą Kowalskimi. Ponadto ustalił, że miejscem pobytu małoletnich Zuzanny Kowalskiej oraz Marty Kowalskiej będzie każdoczesne miejsce zamieszkania ich matki. Stwierdził brak podstaw do ograniczenia Anny Kowalskiej i Jana Kowalskiego władzy rodzicielskiej nad ich małoletnimi córkami. Sąd ustalił, w które dni Jan Kowalski będzie kontaktował się ze swoimi córkami, wskazując że kontakty mają się odbywać bez obecności Anny Kowalskiej i poza jej miejscem zamieszkania. Zobowiązał rodziców do zapewnienia swobodnego kontaktu telefonicznego z dziećmi drugiemu rodzicowi podczas sprawowania przez nich pieczy nad małoletnimi oraz do przekazywania informacji dotyczących córek w wiadomościach SMS raz w tygodniu. Powyższe orzeczenie Sądu nie może zostać uznane za prawidłowe, ze względu na dokonane naruszenia przepisów postępowania cywilnego, a w konsekwencji błędnie ustalony stan faktyczny, oraz przepisów prawa materialnego.

Uzasadniając zarzuty przedstawione w petitum apelacji, podnoszę, co następuje:

Nadużywanie władzy rodzicielskiej oraz zaniedbywanie przez Wnioskodawczynię obowiązków względem małoletnich córek

Na gruncie niniejszej sprawy ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w zakresie przyjęcia, że Wnioskodawczyni nie nadużywa swojej władzy rodzicielskiej i nie zaniedbuje swoich obowiązków względem małoletnich dzieci, i w związku z tym możliwie jest ustalenie miejsca pobytu dzieci jako każdoczesnego miejsca zamieszkania matki – nie odpowiadają prawdzie. Dowody przeprowadzone w postępowaniu pierwszoinstancyjnym nie zostały przez Sąd wszechstronnie rozważone, a z części dowodów Sąd wysnuł wnioski nielogiczne i sprzeczne z doświadczeniem życiowym. Jak wynika z uzasadnienia orzeczenia, Sąd I instancji przyjął wersję zdarzeń, pomijając lub bagatelizując twierdzenia i dowody przedstawiane przez Uczestnika. Przede wszystkim Sąd I instancji pominął w rozważaniach wnioski wynikające z istotnej części materiału dowodowego w postaci przedłożonej przez Uczestnika korespondencji pomiędzy nim a Wnioskodawczynią, stenogramów nagrań rozmów Uczestnika oraz Wnioskodawczyni z małoletnimi córkami oraz zdjęć zrobionych przez Uczestnika, z których jednoznacznie wynika, że Wnioskodawczyni stosuje przemoc werbalną i fizyczną wobec dzieci, a także wobec swoich nowych partnerów, a dzieci są zastraszone, głodne i zaniedbane. Niewątpliwie wyżej wskazany materiał dowodowy jest o tyle istotny, że jest obszernym, wielopłaszczyznowym źródłem informacji o małoletnich, o ich relacjach z rodzicami, o wzajemnych relacjach rodziców, a w konsekwencji obrazuje kompetencje wychowawcze rodziców. Skoro Sąd uznał ów materiał za wiarygodny, to przy ustalaniu stanu faktycznego powinien uwzględnić wypływające z niego wnioski. Odnośnie stenogramów Sąd zasygnalizował jedynie, że część z nich ocenia krytycznie, gdyż w ocenie Sądu wypowiedzi Zuzanny Kowalskiej były ukierunkowane przez ojca, bez wskazania jednak, którym dokładnie fragmentom odmawia wiarygodności, stąd trudno ustosunkować się do stanowiska Sądu I instancji w tym zakresie. Stenogramy są w dużej mierze zapisem rozmów Uczestnika z dziećmi, podczas których wyraźnie komunikują one tacie, że chciałyby mieszkać z nim, bo przy nim czują się bezpieczne. Żalą się na sytuację w domu i zachowania mamy. Nie rozumieją zachowań matki w stosunku do nich, a także w stosunku do jej partnerów, a ojciec jest jedyną osobą, z którymi małoletnie mogą swobodnie porozmawiać o sytuacji w domu. Nie sposób zarzucić ojcu, że moderuje te rozmowy. Zachęca córki do otwartości i stara się o obiektywną ocenę zachowania Wnioskodawczyni. Nie krytykuje a limine zachowań matki, dopytuje o szczegóły, żeby poznać tło danych wydarzeń, o których opowiadają dzieci, tłumacząc jakie są normy zachowań ogólnie przyjęte w społeczeństwie i że są granice, których ani dorośli, ani dzieci przekraczać nie powinny. Dużym ładunkiem emocjonalnym cechują się rozmowy czy to w formie mailowej, czy bezpośredniej rozmowy Wnioskodawczyni z Uczestnikiem. Wnioskodawczyni jest w trakcie tych rozmów wulgarna, niezdolna do merytorycznej rozmowy, wybuchowa, impulsywna, niekiedy nawet agresywna. Z kolei zdjęcia zrobione przez Uczestnika są zapisem zaniedbań jakich dopuściła się Wnioskodawczyni w zakresie higieny małoletnich oraz warunków lokalowych, w jakich mieszkają małoletnie. Potwierdzeniem na brak porządku w mieszkaniu Wnioskodawczyni są zeznania Marii Nowak. Brak porządku jest określeniem zbyt łagodnym – świadek wskazuje na bardzo duży bałagan, czy wręcz dewastację mieszkania. Sąd bezpodstawnie podważył wiarygodność zeznań Marii Nowak, jedynie dlatego, że pozostaje z Uczestnikiem w związku partnerskim, chociaż zeznania tego świadka są spójne i logiczne, nie stoją w sprzeczności z istotną częścią materiału dowodowego zebranego w sprawie. Świadek ma częsty kontakt z małoletnimi córkami Uczestnika, a zeznania świadka opierają się na bezpośrednich kontaktach z małoletnimi i rozmowach z nimi. Wyżej wymienione dowody jednoznacznie wskazują na nadużywanie władzy rodzicielskiej oraz zaniedbywanie przez Wnioskodawczynię obowiązków względem małoletnich córek, a tym samym na konieczność ustalenia ich miejsca zamieszkania przy ojcu. Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku poczynił również nielogiczne i sprzeczne wewnętrznie oraz niezgodne z doświadczeniem życiowym ustalenia. Z jednej strony uznał za niewiarygodne zeznania Uczestnika w zakresie, w jakim twierdził, że Wnioskodawczyni zaniedbuje małoletnie córki, między innymi w zakresie utrzymywania higieny dzieci na odpowiednim poziomie, przy równoczesnym powołaniu się na opinie szkoły i przedszkola w tym zakresie, podczas gdy nie mają one pełnego obrazu i pełnej wiedzy o stanie higieny małoletnich; z drugiej zaś strony nie dał wiary zeznaniom Wnioskodawczyni, w których kwestionowała nieprawidłowości w sprawowaniu opieki nad małoletnimi, czyli te nieprawidłowości zdaniem sądu miały miejsce. Natomiast prawidłowe ustalenia prowadzą do wniosków, że szkoła i przedszkole mają możliwość oceny w zakresie ubioru czy uczesania dzieci w zakresie powierzchownym oraz w określonych warunkach, tzn. kiedy dzieci są specjalnie przygotowywane do wizyty w szkole/przedszkolu. Natomiast twierdzenia ojca opierają się na kontakcie bezpośrednim i spontanicznym z dziećmi, czyli widzi on dzieci w takiej kondycji, w jakiej są na co dzień. Dodatkowo twierdzenia Uczestnika znajdują potwierdzenie w zeznaniach Marii Nowak. Wskazać również należy, że Sąd I instancji wyprowadził z materiału dowodowego wnioski z niego niewynikające, tj. ustalił, że Uczestnik nie jest w stanie zapewnić córkom stałego miejsca zamieszkania, ze względu na brak stabilności zatrudnienia Uczestnika i niewywiązania się z umowy, jakiego miał dopuścić się wobec poprzedniego pracodawcy. Zmiany pracy są zjawiskiem powszechnym w branży IT, gdzie fluktuacja pracowników jest duża. Poza tym fakt zmieniania pracy w poszukiwaniu optymalnych warunków zatrudnienia nie może być sam w sobie traktowany jako czynnik dyskwalifikujący czy utrudniający zapewnienie małoletnim miejsca zamieszkania. Podobnie nie jest argumentem przemawiającym na niekorzyść ustalenia miejsca pobytu małoletnich w każdorazowym miejscu zamieszkania ojca okoliczność, iż Uczestnik nie dokonał rozliczeń z poprzednim pracodawcą. Obecnie Uczestnik współpracuje z firmą "Code Masters" i wynajmuje mieszkanie w Krakowie, w którym to mieszkaniu znajduje się pokój małoletnich córek, wyposażony we wszystkie niezbędne rzeczy. Ojciec zapewnia dzieciom bardzo dobre warunki bytowe i edukacyjne. Warunki miejsca zamieszkania Uczestnika pod kątem sprawowania w nim pieczy nad dziećmi zostały pozytywnie ocenione przez kuratora sądowego. Dzieci czują się swobodnie w mieszkaniu ojca, traktują je jak swój drugi dom. Odległość pomiędzy mieszkaniem Uczestnika a mieszkaniem Wnioskodawczyni jest niewielka, ok. 5 km, więc małoletnie pozostają w znanym sobie otoczeniu, a zmiana miejsca pobytu do miejsca zamieszkania ojca nie wiązałaby się z koniecznością zmiany szkoły/przedszkola, do których uczęszczają dzieci. Wbrew ustaleniom Sądu I instancji z twierdzeń i dowodów przedstawionych w niniejszym postępowaniu wynika, że to Uczestnik w sposób pełniejszy niż Wnioskodawczyni realizuje potrzeby małoletnich córek. Uczestnik angażuje się w ich życie, spędza z nimi każdą wolną chwilę, wartościowo organizując czas. Istotne jest również to, że starsza córka emocjonalnie bardziej związana jest ojcem, który jawi jej się jako osoba stabilniejsza emocjonalnie, poświęcająca jej więcej uwagi, rozwijająca jej zainteresowania i atrakcyjnie organizująca czas. Wnioskodawczyni natomiast stosuje odmienne metody wychowawcze. Mianowicie zamiast aktywnego spędzania czasu z córkami preferuje zostawianie ich samych przed telewizorem/komputerem, natomiast sama aktywnie spędza czas ze swoimi znajomymi, na co wskazują m.in. zeznania sąsiadów, którzy w pewnym okresie myśleli nawet, że Wnioskodawczyni wyjechała z kraju, ponieważ z dziećmi widywany był tylko Uczestnik. Powyższe okoliczności wskazują, wbrew ustaleniom Sadu I instancji, że to Uczestnik – a nie Wnioskodawczyni – zapewnia dzieciom stabilizację, bezpieczeństwo oraz posiada wszelkie predyspozycje opiekuńcze, by dzieci mieszkały z nim. W niniejszej sprawie same dziewczynki – co wyniki ze stenogramów – nieustannie wyrażają chęć kontaktów z ojcem i są zawiedzione, kiedy ten kontakt jest ograniczany. W związku z powyższym Sąd I instancji błędnie przyjął, że Wnioskodawczyni nie nadużywa swojej władzy rodzicielskiej i nie zaniedbuje swoich obowiązków względem małoletnich dzieci, i w konsekwencji błędnie ustalił miejsce pobytu małoletnich przy matce, nie uwzględniając tym samym dobra dzieci, która to przesłanka powinna determinować rozstrzygnięcie Sądu w tym zakresie.

Opinia biegłego psychologa

W przypadku dużego skonfliktowania rodziców, tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, agresywnych zachowań Uczestniczki, stosowania przemocy psychicznej i fizycznej przez Uczestniczkę w stosunku do małoletnich dzieci, oparcie się na dowodach z przesłuchania stron wydaje się niewystarczające, a szczególnego znaczenia nabierają dowody z opinii specjalistów w tym zakresie, jako źródło obiektywnych informacji o sytuacji małoletnich i kompetencjach wychowawczych rodziców. Sąd, widząc potrzebę zewnętrznej kontroli wykonywania władzy rodzicielskiej przez Wnioskodawczynię, zastosował środek zabezpieczający w postaci nadzoru kuratora sądowego. Kurator sądowy miał być również źródłem obiektywnych informacji o sytuacji małoletnich. Ze względu jednak na utrudnianie przez Wnioskodawczynię, czy wręcz unikanie, kontaktu z kuratorem sądowym, kurator sądowy nie spełnił swej roli. Pismem z 2023-03-15 Jan Nowak – kurator sądowy V Wydziału Rodzinnego i Nieletnich Sądu Rejonowego w Krakowie zawnioskował do Sądu Rejonowego w Krakowie, V Wydział Rodzinny i Nieletnich, o skierowanie małoletnich Zuzanny Kowalskiej i Marty Kowalskiej wraz z rodzicami na badania w RODK celem stwierdzenia, który z rodziców daje lepszą gwarancję do sprawowania bezpośredniej opieki nad dziećmi. Nadzór kuratora sądowego w okresie pandemii ze względu na ograniczenia w kontaktach międzyludzkich w kraju miał charakter kontaktów jedynie telefonicznych z Wnioskodawczynią, co zdecydowanie nie służyło wszechstronnej kontroli sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, wskazywania błędów i zaniedbań, ale także pokazywania prawidłowych wzorów. Również sam Uczestnik we wniosku o ustalenie miejsca pobytu małoletnich wnioskował o dopuszczenie oraz przeprowadzenie dowodów z opinii biegłego psychologa z RODK na okoliczność rzeczywistych relacji obojga rodziców z małoletnimi oraz z opinii z badanie psychologiczno – psychiatryczne – na okoliczność stanu psychicznego Anny Kowalskiej. Sąd I instancji na rozprawie 2023-04-20 wskazywał, że z uwagi na długotrwałość oczekiwania na opinię w RODK zamierza dopuścić dowód z opinii biegłego psychologa spoza RODK, czego jednak ostatecznie nie zrealizował. W niniejszej sprawie dowód z opinii biegłego psychologa jest dowodem tego rodzaju, że nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową, ponieważ konieczne są wiadomości specjalne celem zbadania predyspozycji rodziców oraz ich faktycznych możliwości do sprawowania opieki, zbadania, jakie więzi emocjonalne łączą dzieci z każdym z rodziców oraz który z rodziców daje lepszą gwarancję sprawowania właściwej pieczy nad dzieckiem oraz czy dobro dzieci nie jest zagrożone. Niezasadne jest uzasadnianie przez Sąd pominięcia wniosku dowodowego w zakresie opinii RODK ze względu na to, że „termin oczekiwania na badanie przez RODK jest długi, a w świetle zebranego dotychczas materiału dowodowego tak znaczne wydłużenie postępowania byłoby niezasadne”. Jest to argumentacja niezasadna o tyle, że Sąd nie wskazuje, o jaki okres wydłużyłoby się postępowanie. Wydaje się natomiast, że nawet perspektywa kilku miesięcy oczekiwania na opinię RODK jest do zaakceptowania w przypadku postępowania, które trwa już ponad rok, a stosowne wnioski zostały złożone w maju 2022 r. oraz w lipcu 2022 r., czyli na długo przed wydaniem postanowienia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie. W świetle powyższego pominięcie dowodu z opinii biegłego psychologa z RODK jest bezpodstawne. Mając na uwadze powyższe, wnoszę jak w petitum.

Marek Zieliński

/podpis własnoręczny/

Załącznik:

- Odpis apelacji.