Zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci z perspektywy prawa do karcenia wychowaczego małoletnich

Zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci z perspektywy prawa do karcenia wychowawczego małoletnich

Zakaz stosowania kar cielesnych wobec małoletnich wprowadzony w 2010 roku stanowi istotny krok w kierunku ochrony praw dziecka. Został on zapisany w art. 961 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który wyraźnie zakazuje stosowania jakichkolwiek form przemocy fizycznej wobec dzieci przez osoby wykonujące władzę rodzicielską. Celem tej regulacji było zwrócenie uwagi na potrzebę wprowadzenia alternatywnych metod wychowawczych, które nie wiążą się z krzywdzeniem dziecka.

Przyczyny wprowadzenia zakazu kar cielesnych

Wprowadzenie zakazu kar cielesnych miało na celu wyeliminowanie stosowania przemocy wobec dzieci jako narzędzia wychowawczego. Ustawodawca zauważył, że wcześniejsze przepisy nie regulowały wprost zakazu stosowania kar cielesnych wobec dzieci, a powoływanie się na art. 40 Konstytucji RP, który zakazuje tortur i nieludzkiego traktowania, było niewłaściwe, ponieważ dotyczył on relacji między władzą a obywatelami. Ponadto, regulacja ta była zgodna z prawem międzynarodowym, w szczególności z Konwencją o Prawach Dziecka, która w art. 19 ust. 1 zobowiązuje państwa do ochrony dzieci przed wszelkimi formami przemocy fizycznej ze strony ich rodziców i opiekunów.

Normy sankcjonujące zakaz stosowania kar cielesnych

Stosowanie kar cielesnych wobec dzieci może zostać zakwalifikowane jako naruszenie nietykalności cielesnej zgodnie z art. 217 Kodeksu karnego. Naruszenie to może polegać na każdym niechcianym przez dziecko oddziaływaniu na jego ciało, jak np. uderzenie, uszczypnięcie, szarpanie, czy kopnięcie. Takie formy mogą zostać uznane za przemoc domową, a postępowanie karne przeciwko sprawcy może być wszczęte na podstawie zawiadomienia prokuratora, który działa w interesie społecznym, gdyż naruszanie praw dziecka wymaga ochrony.

Prawo do karcenia wychowawczego małoletnich

Prawo do karcenia wychowawczego dzieci było przez lata uznawane za pozakodeksowy kontratyp, który wynikał z uprawnień rodzicielskich. Karcenie to miało na celu korygowanie niewłaściwych zachowań dziecka i służyło jego wychowaniu. W doktrynie prawa karnego uznawano, że rodzice mają prawo stosować umiarkowane formy karcenia, o ile ich celem było wyłącznie działanie wychowawcze, a nie poniżenie czy krzywdzenie dziecka.

Zakaz kar cielesnych a prawo do karcenia

Wprowadzenie art. 961 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jednoznacznie wyklucza możliwość stosowania kar cielesnych jako formy wychowania. Obecnie wszelkie formy przemocy fizycznej wobec dzieci, nawet te uznawane wcześniej za „umiarkowane”, są bezprawne. Nie oznacza to jednak, że rodzice nie mogą podejmować działań wychowawczych – jednak muszą to robić z poszanowaniem godności dziecka i bez naruszania jego nietykalności cielesnej.

Naruszenie nietykalności cielesnej dziecka w prawie karnym

Rodzic lub opiekun mogą naruszyć nietykalność cielesną dziecka w wyjątkowych sytuacjach, np. działając w stanie wyższej konieczności (np. chwytając dziecko, aby zapobiec wypadkowi) lub w obronie koniecznej (np. rozdzielając bijące się rodzeństwo). Jednak takie działania muszą być proporcjonalne do sytuacji i nie mogą naruszać praw dziecka bez uzasadnionej potrzeby.

Podsumowanie

Zakaz stosowania kar cielesnych wobec małoletnich w polskim prawie stanowi istotną zmianę, której celem jest ochrona dzieci przed przemocą fizyczną w imię ich prawidłowego rozwoju. Rodzice i opiekunowie muszą stosować alternatywne, bezpieczne metody wychowawcze, a naruszanie nietykalności cielesnej dziecka, nawet w formie tzw. klapsów, jest obecnie uznawane za bezprawne. Ważne jest jednak, aby działania wychowawcze były zawsze podejmowane z poszanowaniem godności dziecka i jego praw.