Pytania z prawa rzymskiego – prawo rzeczowe

Pytania z prawa rzymskiego – prawo rzeczowe

Rzeczy i inne przedmioty prawa

Pytanie I: Co w języku łacińskim oznaczał termin res?

Słowo res w języku prawniczym oznaczało przede wszystkim pojedynczą, oddzieloną (wyodrębnioną z przyrody), prawnie samodzielną rzecz materialną. Terminem tym określano także to, co mogło być przedmiotem prawa lub sporu prawnego, oraz majątek jako całość, np. spadek (hereditas).

Pytanie II: Jakie kategorie rzeczy wyróżnia Gaius w Institutiones?

Gaius w swoim dziele Institutiones dzielił rzeczy na kilka kategorii:

• rzeczy materialne (res corporales) i niematerialne (res incorporales),
• rzeczy dopuszczone do obrotu gospodarczego (res in patrimonio) i wyłączone z obrotu (res extra patrimonium),
• rzeczy podległe prawu boskiemu (divini iuris) i prawu ludzkiemu (humani iuris).

Ważny był także podział na res mancipi i res nec mancipi, gdzie do przeniesienia własności res mancipi (np. grunty, niewolnicy) wymagana była mancipacja lub in iure cessio.

Pytanie III: Jakie inne podziały rzeczy miały znaczenie prawne?

Istniały różne inne podziały rzeczy, w tym:

• rzeczy oznaczone gatunkowo (genus) i indywidualnie (species),
• rzeczy podzielne i niepodzielne,
• rzeczy zużywalne i niezużywalne,
• ruchomości i nieruchomości,
• rzeczy jednolite i złożone,
• pożytki (fructus) i przynależności (instrumentum).

Pytanie IV: Co to jest własność i jakie wyróżniano uprawnienia właściciela?

Własność (dominium, proprietas) oznaczała pełną władzę nad rzeczą, ograniczoną jedynie obowiązującym prawem. Wyróżniano trzy podstawowe uprawnienia właściciela:

• ius possidendi – posiadanie,
• ius utendi fruendi – korzystanie i pobieranie pożytków,
• ius disponendi – dysponowanie rzeczą, zarówno faktyczne (np. zniszczenie), jak i prawne (np. sprzedaż).

Pytanie V: Na czym polega współwłasność w częściach ułamkowych?

Współwłasność w częściach ułamkowych oznacza, że prawo własności rzeczy przysługuje kilku osobom, ale każda z nich ma określoną część ułamkową tego prawa, a nie konkretną fizyczną część rzeczy.

Pytanie VI: Jakie były formalne sposoby przeniesienia prawa własności?

Do formalnych sposobów przeniesienia własności należały:

• Mancipatio – formalny akt przeniesienia własności, wymagający obecności świadków i libripensa (trzymającego wagę),
• In iure cessio – przeniesienie własności przez postępowanie przed pretorem, przypominające proces.

Pytanie VII: Jaki był nieformalny sposób przeniesienia własności?

Nieformalnym sposobem przeniesienia własności było traditio, czyli wydanie rzeczy nabywcy. Wymagało to zgodnej woli obu stron i istnienia podstawy prawnej (iusta causa traditionis).

Pytanie VIII: Wyjaśnij pojęcie iusta causa traditionis.

Iusta causa traditionis to prawna podstawa przeniesienia własności, np. sprzedaż lub darowizna. Przeniesienie własności przez traditio było ważne tylko wtedy, gdy istniała taka podstawa.

Pytanie IX: Jakie były pierwotne sposoby nabycia własności?

Do pierwotnych sposobów nabycia własności należały:

• Occupatio – zawłaszczenie rzeczy niczyjej,
• Thesaurus – znalezienie skarbu,
• Fructus – nabycie własności pożytków,
• Accessio – połączenie rzeczy ubocznej z główną,
• Specificatio – przetworzenie materiału na nowy przedmiot.

Pytanie X: Kiedy można nabyć własność przez zasiedzenie (usucapio)?

Własność przez zasiedzenie można nabyć, gdy spełnione są określone przesłanki, takie jak:

• Possessio civilis – posiadanie rzeczy z zamiarem zatrzymania jej dla siebie,
• Tempus – upływ określonego prawem czasu (2 lata dla nieruchomości, 1 rok dla ruchomości),
• Res habilis – rzecz musi być zdolna do zasiedzenia (nie może być wyłączona z obrotu),
• Bona fides – posiadacz musi działać w dobrej wierze,
• Titulus – nabycie musi nastąpić na podstawie zgodnego z prawem tytułu.