Sienkiewicz, przekłady i… koncepcja ludobójstwa

Sienkiewicz, przekłady i koncepcja ludobójstwa

W 1976 roku, na łamach czasopisma „Kierunki”, znana badaczka twórczości Henryka Sienkiewicza, Ewa Szonert, opublikowała treść listu, który przyszły noblista napisał do profesora prawa rzymskiego, Władysława Okęckiego. List ten dotyczył przekładu dzieł Tacyta, a w szczególności „Agrykoli” i „Roczników”. Sienkiewicz, znany głównie z powieści historycznych, wykazał głęboką fascynację twórczością rzymskiego historyka, co miało znaczący wpływ na jego własną twórczość, zwłaszcza na powieść „Quo vadis”.

List Henryka Sienkiewicza do Władysława Okęckiego

W listach do Okęckiego Sienkiewicz chwalił przekład „Agrykoli” i „Roczników”, podkreślając, że język polski, którym posłużył się tłumacz, w pełni oddaje ducha łacińskiego oryginału. Sienkiewicz wyraził wdzięczność za dedykację, podkreślając, że sam nie podjąłby się tak trudnego zadania. Fascynacja dziełami Tacyta była u Sienkiewicza widoczna już wcześniej, o czym wspominał w korespondencji z przyjaciółmi, jeszcze w latach 60. XIX wieku, kiedy pracował nad tłumaczeniami łacińskich tekstów.

Wpływ Tacyta na "Quo vadis"

Twórczość Tacyta wpłynęła na kształt „Quo vadis”, powieści, która przyniosła Sienkiewiczowi Nagrodę Nobla w 1905 roku. Sienkiewicz wielokrotnie przyznawał, że czytanie dawnych dziejopisów łacińskich, w tym Tacyta, było dla niego inspiracją przy pisaniu powieści o prześladowaniach chrześcijan w czasach Nerona. W „Quo vadis” rzymskie prawo pojawia się jedynie incydentalnie, choć tło historyczne powieści mocno odnosi się do ówczesnego porządku prawnego.

Znaczenie listu Sienkiewicza

List do Okęckiego jest cennym dowodem na to, jak bliski kontakt utrzymywał Sienkiewicz z polskimi intelektualistami i badaczami starożytności. Choć Okęcki nie zapisał się trwale w historii prawa rzymskiego, to dzięki tym kontaktom jego prace translatorskie zyskały pewien rozgłos. Sienkiewicz w swoim liście wyraża głęboki podziw dla precyzji językowej przekładów, choć nie brakuje interpretacji, które sugerują, że mógł to być wyraz subtelnej ironii.

Koncepcja ludobójstwa

„Quo vadis” wywarło także wpływ na rozwój międzynarodowego prawa karnego. W 1948 roku Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych przyjęło konwencję dotyczącą zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. Koncepcja ludobójstwa, której twórcą był polski prawnik Rafał Lemkin, została częściowo zainspirowana przez lekturę „Quo vadis”. Lemkin przyznał, że to opisy prześladowań chrześcijan przez Nerona zainspirowały go do stworzenia pojęcia „genocide”, które na stałe weszło do międzynarodowego prawa.

Podsumowanie

Henryk Sienkiewicz, choć nie był prawnikiem, przez swoją twórczość wpłynął na historię prawa międzynarodowego. „Quo vadis” nie tylko przyczyniło się do rozwoju literatury, ale także, poprzez inspirację Rafała Lemkina, stało się ważnym elementem w kształtowaniu koncepcji ludobójstwa. Sienkiewicz nie planował tego wpływu, ale dzięki swojej twórczości przeszedł do historii zarówno jako wielki pisarz, jak i pośrednio jako inspirator jednej z najważniejszych koncepcji prawa karnego XX wieku.