Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch tzw. pojazdów autonomicznych. Czy polskie prawo nadąża za rozwojem techniki?

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch tzw. pojazdów autonomicznych. Czy polskie prawo nadąża za rozwojem techniki?

Postęp technologiczny umożliwił powstanie pojazdów autonomicznych, które mogą poruszać się bez kontroli człowieka. W związku z tym powstaje pytanie: kto ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez takie pojazdy? Artykuł omawia kwestię odpowiedzialności za szkody w kontekście rozwoju nowych środków transportu, a także analizuje, czy polskie prawo jest dostosowane do tego typu pojazdów.

Wstęp

Jeszcze kilka lat temu autonomiczne pojazdy wydawały się jedynie wizją przyszłości. Dziś stają się rzeczywistością, a wraz z nimi pojawiają się pytania o odpowiedzialność za szkody spowodowane ich ruchem. Na świecie pojawiają się już autonomiczne pojazdy, takie jak autonomiczne taksówki w Singapurze, a w Polsce również prowadzone są testy nad ich wykorzystaniem.

Pojęcie i klasyfikacja pojazdów autonomicznych

Pojazd autonomiczny to pojazd, który dzięki technologii może poruszać się bez nadzoru człowieka. Polskie prawo definiuje taki pojazd w art. 65k ustawy o ruchu drogowym. Pojazdy autonomiczne można klasyfikować według stopnia automatyzacji:

• Poziom 0: pojazdy bez automatyzacji, pełna kontrola należy do człowieka.
• Poziom 1: pojazdy wspomagane automatyką, człowiek prowadzi, ale systemy mogą ingerować w krytycznych momentach.
• Poziom 2: pojazdy z automatycznością monitorowaną, technologia wspiera prowadzenie, ale kierowca musi zachować kontrolę.
• Poziom 3: pojazdy z automatycznością warunkową, człowiek może przekazać kontrolę systemom, ale może przejąć ją z powrotem.
• Poziom 4: pojazdy w pełni autonomiczne, człowiek nie musi być obecny wewnątrz pojazdu.

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Pojazd autonomiczny jest traktowany jako mechaniczny środek komunikacji poruszany siłami przyrody, co oznacza, że odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez taki pojazd opiera się na zasadzie ryzyka (art. 436 KC). Zasada ta dotyczy posiadacza pojazdu, niezależnie od tego, czy pojazdem kieruje człowiek, czy system autonomiczny.

W przypadku pojazdów o wysokim stopniu automatyzacji, trudność może stanowić ustalenie, kto jest odpowiedzialny w przypadku awarii systemu pojazdu. Polskie prawo nie przewiduje obecnie sytuacji, w której wada techniczna systemu autonomicznego mogłaby stanowić siłę wyższą, zwalniającą posiadacza pojazdu z odpowiedzialności. Posiadacz może jednak dochodzić roszczeń regresowych wobec producenta.

Odpowiedzialność na zasadzie winy

Odpowiedzialność na zasadzie winy (art. 415 KC) odnosi się do sytuacji, gdy szkoda wynika z działania kierowcy. Jednak w przypadku pojazdów autonomicznych, gdzie człowiek nie ma pełnej kontroli, ustalenie winy staje się bardziej skomplikowane. Mimo to, odpowiedzialność ta może mieć zastosowanie w przypadku zderzeń pojazdów lub przewozu "z grzeczności", gdy człowiek miał możliwość przejęcia kontroli nad pojazdem, ale tego nie zrobił.

Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny

Producent pojazdu autonomicznego może ponosić odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez wadliwy produkt (art. 449¹ KC). Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, niezależna od winy, co stawia poszkodowanych w korzystnej sytuacji dowodowej. Ograniczeniem tej odpowiedzialności jest jednak fakt, że odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje uszkodzeń samego pojazdu, a szkoda na mieniu musi przekraczać równowartość 500 euro.

Ubezpieczenie OC pojazdów autonomicznych

Obecnie prowadzone są prace nad nowymi formami ubezpieczeń OC dla posiadaczy pojazdów autonomicznych. W Wielkiej Brytanii pojawiły się już pierwsze polisy uwzględniające szkody wynikające z awarii systemów autonomicznych. Eksperci przewidują, że w przyszłości odpowiedzialność za szkody spowodowane przez pojazdy autonomiczne może zostać przeniesiona z kierowców na producentów lub dostawców oprogramowania.

Podsumowanie

Obecnie obowiązujące przepisy w Polsce w większości przypadków umożliwiają ustalenie odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez pojazdy autonomiczne. W miarę rozwoju tej technologii możliwe jest jednak, że przepisy te będą wymagać modyfikacji, szczególnie w zakresie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka i ubezpieczeń obowiązkowych.