Czy znachor może być przestępcą? Karnoprawna ocena udzielania świadczeń zdrowotnych bez uprawnień w świetle art. 58 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty

Czy znachor może być przestępcą? Ocena prawna udzielania świadczeń zdrowotnych bez uprawnień

W polskim systemie prawnym wykonywanie świadczeń zdrowotnych bez odpowiednich kwalifikacji jest surowo zakazane. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996 roku (ZawLekDentU) precyzuje, że osoby, które udzielają takich świadczeń, narażają się na odpowiedzialność karną. Artykuł 58 tej ustawy określa, że udzielanie świadczeń zdrowotnych polegających na rozpoznawaniu chorób i ich leczeniu bez uprawnień podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności do roku.

Przesłanki odpowiedzialności karnej

Zgodnie z art. 58 ZawLekDentU, za udzielanie świadczeń zdrowotnych bez wymaganych uprawnień można ponieść odpowiedzialność, nawet jeśli działania te nie przyniosły negatywnych skutków dla zdrowia pacjenta. Przepis ten przewiduje trzy stopnie sankcji:

• Grzywna – nakładana na osoby, które bez uprawnień podejmują się diagnozowania lub leczenia pacjentów.
• Kara ograniczenia wolności – stosowana w przypadku, gdy osoba działała w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wprowadzała w błąd co do swoich uprawnień.
• Kara pozbawienia wolności do roku – przewidziana dla sprawców, którzy świadomie i z premedytacją udzielają świadczeń zdrowotnych, wprowadzając pacjentów w błąd co do posiadanych kwalifikacji.

Zagrożenia dla zdrowia i życia pacjentów

Wzrost popularności niekonwencjonalnych metod leczenia, takich jak działania znachorów, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych dla pacjentów. Przykładem takiego niebezpiecznego działania była głośna sprawa znachora z Nowego Sącza, który zalecił dietę sześciomiesięcznej dziewczynce, co doprowadziło do jej śmierci. Pomimo braku wyraźnych negatywnych skutków, świadczenia zdrowotne udzielane przez osoby bez uprawnień mogą być podstawą do odpowiedzialności karnej.

Przestępstwa skutkowe związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych bez uprawnień

W praktyce, działania osób bez kwalifikacji mogą prowadzić do dodatkowych przestępstw skutkowych, takich jak:

• Narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160 Kodeksu Karnego).
• Nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 KK).
• Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 KK).
• Spowodowanie średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 KK).

Zakres pojęcia świadczeń zdrowotnych

W polskim prawie pojęcie świadczeń zdrowotnych obejmuje różnorodne działania mające na celu profilaktykę, zachowanie, ratowanie, przywracanie lub poprawę zdrowia. W ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty, świadczenia zdrowotne to m.in. diagnozowanie chorób, leczenie, rehabilitacja oraz udzielanie porad lekarskich. Kluczowe dla odpowiedzialności z art. 58 ZawLekDentU jest, aby świadczenia te były realizowane bez uprawnień, niezależnie od tego, czy przyniosły one pozytywne efekty.

Znaczenie diagnozy i leczenia

Rozpoznawanie chorób, czyli diagnoza, to identyfikacja choroby pacjenta na podstawie badania klinicznego, laboratoryjnego lub obrazowego. Proces ten obejmuje zbieranie informacji, ich ocenę oraz analizę, co pozwala na przypisanie odpowiedniej nazwy jednostce chorobowej. Leczenie natomiast to podejmowanie działań mających na celu przywrócenie zdrowia pacjenta poprzez stosowanie leków, zabiegów lub rehabilitacji. W świetle art. 58 ZawLekDentU zarówno diagnoza, jak i leczenie bez uprawnień stanowią wykroczenie.

Systematyczność udzielania świadczeń zdrowotnych

Istnieje pewna debata w doktrynie dotycząca systematyczności udzielania świadczeń zdrowotnych. Z jednej strony można uznać, że odpowiedzialność z art. 58 ZawLekDentU dotyczy jednorazowych działań, a z drugiej – że musi istnieć pewna ciągłość w świadczeniu usług. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 sierpnia 1994 roku uznał, że zakaz udzielania świadczeń zdrowotnych bez uprawnień odnosi się do zachowań o charakterze zawodowym, czyli systematycznych, typowych dla działań lekarza.

Formy typowe dla czynności lekarskich

Zachowania typowe dla działań lekarza to m.in. przepisywanie leków, wykonywanie badań fizykalnych oraz posługiwanie się specjalistycznym sprzętem medycznym. Działania te, wykonywane przez osoby bez uprawnień, mogą być kwalifikowane jako udzielanie świadczeń zdrowotnych bez wymaganego prawa do wykonywania zawodu, co naraża takie osoby na odpowiedzialność karną.

Podsumowanie

Osoby, które bez odpowiednich uprawnień udzielają świadczeń zdrowotnych, narażają się na poważne konsekwencje prawne. Polskie prawo chroni życie i zdrowie pacjentów, przewidując odpowiedzialność karną za działania, które mogą prowadzić do zagrożenia zdrowia lub życia. Udzielanie świadczeń zdrowotnych, takich jak diagnozowanie i leczenie, bez odpowiednich kwalifikacji, nawet w przypadku braku negatywnych skutków, może być podstawą do nałożenia kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.