Doręczanie dokumentów sądowych w UE
Dokumenty sądowe skierowane do spółki dominującej, przeciwko której wytoczono powództwo o odszkodowanie z tytułu praktyk ograniczających konkurencję, nie mogą być doręczone prawidłowo do siedziby spółki zależnej mającej siedzibę w innym państwie UE, co rodzi pytanie o skuteczność doręczenia aktów sądowych. Trybunał Sprawiedliwości podkreślił konieczność zapewnienia rzeczywistego i skutecznego odbioru dokumentów, zgodnie z prawem do skutecznej ochrony sądowej, mimo istnienia jednostki gospodarczej między spółką dominującą a jej spółką zależną.
Tematyka: doręczanie dokumentów sądowych, spółka dominująca, spółka zależna, jednostka gospodarcza, Trybunał Sprawiedliwości, rozporządzenie doręczania dokumentów, skuteczność doręczenia, prawo do ochrony sądowej
Dokumenty sądowe skierowane do spółki dominującej, przeciwko której wytoczono powództwo o odszkodowanie z tytułu praktyk ograniczających konkurencję, nie mogą być doręczone prawidłowo do siedziby spółki zależnej mającej siedzibę w innym państwie UE, co rodzi pytanie o skuteczność doręczenia aktów sądowych. Trybunał Sprawiedliwości podkreślił konieczność zapewnienia rzeczywistego i skutecznego odbioru dokumentów, zgodnie z prawem do skutecznej ochrony sądowej, mimo istnienia jednostki gospodarczej między spółką dominującą a jej spółką zależną.
Dokumenty sądowe skierowane do spółki dominującej, przeciwko której wytoczono powództwo o odszkodowanie z tytułu praktyk ograniczających konkurencję, nie mogą być doręczone prawidłowo do siedziby spółki zależnej mającej siedzibę w państwie, w którym toczy się postępowanie sądowe. Okoliczność, że te dwie spółki spółek tworzą „jednostkę gospodarczą” w rozumieniu prawa UE nie ma znaczenia. Stan faktyczny Transsaqui SL twierdziła, że poniosła szkodę w wyniku naruszenia art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE) przez Volvo AB. W pozwie Transsaqui wskazała, że siedziba Volvo jest w Göteborgu (Szwecja), wyjaśniając jednocześnie, że powództwo powinno zostać doręczone w siedzibie jej spółki zależnej w Hiszpanii (dalej jako: Volvo España), z siedzibą w Madrycie. Volvo España należy w 100 % do Volvo, a zatem te spółki stanowiły razem jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa konkurencji. Hiszpański sąd uznał powództwo za dopuszczalne i w celu doręczenia pozwu Volvo przesłał jej na adres siedziby Volvo España. Volvo España nie godziła się na przyjęcie doręczenia tego pozwu. Wątpliwości sądu odsyłającego dotyczyły kwestii, czy w świetle prawa do skutecznego środka prawnego zagwarantowanego w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 2016 r. Nr 202, s. 389; dalej: KPP) okoliczność, że w ramach wykładni art. 101 ust. 1 TFUE stwierdzono, iż spółka dominująca i jedna z jej spółek zależnych, których siedziba znajduje się w innym państwie członkowskim, stanowiły w chwili zaistnienia okoliczności faktycznych jedną i tę samą jednostkę gospodarczą, może uzasadniać doręczenie aktów skierowanych do tej pierwszej pod adres, pod którym ma siedzibę druga, a to w celu obniżenia kosztów tłumaczenia i doręczenia dokumentów sądowych sporządzonych przez powoda, a także uniknięcia sytuacji, w której doszłoby do wydłużenia terminów procesowych. Stanowisko TS Z orzecznictwa TS wynika, że w ramach powództwa o odszkodowanie, które opiera się na istnieniu stwierdzonego przez Komisję w decyzji naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE, podmiot prawny, który nie został wskazany w tej decyzji jako podmiot dopuszczający się naruszenia prawa konkurencji, może jednak zostać uznany na tej podstawie za odpowiedzialny za zachowanie innego podmiotu prawnego mające znamiona naruszenia, ponieważ oba te podmioty stanowią część tej samej jednostki gospodarczej, a tym samym tworzą przedsiębiorstwo, które jest sprawcą naruszenia w rozumieniu art. 101 TFUE (wyrok TS z 6.10.2021 r., Sumal, C-882/19, , pkt 48). Jednakże TS stwierdził, po pierwsze, że o ile z pojęć „przedsiębiorstwo” oraz „jednostka gospodarcza” wynika z mocy prawa odpowiedzialność solidarna podmiotów wchodzących w skład jednostki gospodarczej w chwili popełnienia naruszenia, o tyle jednak takie przedsiębiorstwo jest pozbawione własnej osobowości prawnej, niezależnej od składających się na nie podmiotów prawnych. Zatem poszkodowany w wyniku danej praktyki antykonkurencyjnej nie może wnieść powództwa o odszkodowanie przeciwko przedsiębiorstwu jako takiemu, lecz musi pozwać jeden z wchodzących w jego skład podmiotów prawnych. Po drugie, nawet jeśli spółka zależna tworzy wraz ze swoją spółką dominującą jedną i tę samą jednostkę gospodarczą w rozumieniu materialnego prawa konkurencji, ta okoliczność nie oznacza, że dana spółka zależna została wyraźnie umocowana lub wyznaczona przez spółkę dominującą jako osoba uprawniona do otrzymywania w jej imieniu skierowanych do niej dokumentów sądowych. Trybunał podkreślił, że takiego upoważnienia nie można bowiem domniemywać, ponieważ groziłoby to naruszeniem prawa do obrony tej spółki dominującej. Trybunał stwierdził, że gwarancja rzeczywistego i skutecznego odbioru dokumentów, czyli ich doręczenie pozwanemu, a także istnienie wystarczającego czasu, aby umożliwić mu przygotowanie obrony, jest wymogiem przestrzegania prawa do skutecznej ochrony sądowej, ustanowionego w art. 47 KPP. W konsekwencji gdy – jak ma to miejsce w niniejszej sprawie – domniemany poszkodowany w wyniku kartelu, w którym bierze udział jednostka gospodarcza składająca się ze spółki dominującej i jednej lub większej liczby jej spółek zależnych, decyduje się na wniesienie powództwa o odszkodowanie przeciwko tej spółce dominującej zamiast, co do zasady było możliwe, przeciwko spółkom zależnym z siedzibą w państwie członkowskim, w którym ów poszkodowany ma miejsce zamieszkania, to zdaniem TS, ten poszkodowany nie może następnie powoływać się na istnienie takiej jednostki w celu doręczenia pozwu lub dokumentów sądowych skierowanych do tej spółki dominującej na adres wspomnianej spółki zależnej. Niezależnie od wątpliwości wyrażonych przez sąd odsyłający, TS stwierdził, że ani art. 47 KPP, który przyznaje domniemanemu poszkodowanemu przez kartel prawo do rzetelnego procesu sądowego, ani skuteczność (effet utile) art. 101 ust. 1 TFUE nie mogą uzasadniać odmiennego stanowiska. Dotyczy to również sytuacji, w której obowiązek doręczenia dokumentów sądowych w innym państwie członkowskim spowodowałby powstanie dodatkowych ograniczeń po stronie domniemanych poszkodowanych. Trybunał podkreślił, że o ile domniemani poszkodowani przez naruszenie prawa UE mogą powoływać się na prawo do rzetelnego procesu sądowego, zagwarantowane w art. 47 KPP, o tyle to prawo chroni również pozwanego, i to również wtedy, gdy wcześniej stwierdzono, że naruszył on art. 101 ust. 1 TFUE. W przeciwieństwie bowiem do tego ostatniego postanowienia, które dotyczy przedsiębiorstw, prawo do rzetelnego procesu sądowego, zagwarantowane w art. 47 KPP, chroni każdą osobę prawną indywidualnie. W niniejszej sprawie Transsaqui (powódka), czyli domniemana poszkodowana w wyniku antykonkurencyjnego zachowania, powołała się na art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1 (Bruksela I bis)) w celu wytoczenia powództwa o odszkodowanie przed sądem miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, czyli przed hiszpańskim sądem, podczas gdy miejsce siedziby pozwanego w rozumieniu art. 63 tego rozporządzenia znajduje się w Szwecji. Transsaqui mogła zatem na podstawie tego rozporządzenia skorzystać z ułatwionego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Trybunał wskazał, że rozporządzenie (WE) Nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.11.2007 r. dotyczącego doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych („doręczanie dokumentów”) oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) Nr 1348/2000 (Dz.Urz. UE L z 2007 r. Nr 324, s. 79) ustanawia zbiór przepisów regulujących zasady przekazywania i doręczania dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych. Z art. 1 ust. 2 i motywu 8 rozporządzenia 1393/2007/WE wynika, że prawodawca Unii przewidział jedynie dwie okoliczności, w jakich doręczenie dokumentu sądowego między państwami członkowskimi jest wyłączone z zakresu jego stosowania, czyli, po pierwsze, w przypadku gdy adres zamieszkania lub zwykłego pobytu adresata nie jest znany, oraz po drugie, w przypadku gdy adresat ustanowił upoważnionego przedstawiciela w państwie członkowskim, w którym toczy się postępowanie sądowe. W niniejszej sprawie miejsce siedziby adresata dokumentów sądowych znajduje się w Szwecji, podczas gdy postępowanie sądowe toczy się w Hiszpanii, te dokumenty powinny były zostać przekazane z jednego państwa członkowskiego do drugiego w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia 1393/2007/WE. Reasumując TS orzekł, że art. 47 KPP i art. 101 TFUE w związku z rozporządzeniem 1393/2007/WE należy interpretować w ten sposób, że spółka dominująca, której dotyczy powództwo o naprawienie szkody spowodowanej naruszeniem prawa konkurencji, nie została skutecznie pozwana, jeżeli pozew został doręczony na adres jej spółki zależnej z siedzibą w państwie członkowskim, w którym pozew został wytoczony, nawet jeśli spółka dominująca tworzy z tą spółką zależną jednostkę gospodarczą. Komentarz W mniejszym wyroku Trybunałowi doprecyzował zakres zastosowania rozporządzenia 1393/2007/WE, w sytuacji gdy powód zamierza doręczyć dokument wszczynający postępowanie spółce zależnej spółki, którą zamierza pozwać o odszkodowanie w związku z naruszeniem postanowień TFUE regulujących zakaz tworzenia karteli. Trybunał przyjął, że istnienie jednostki gospodarczej złożonej ze spółki dominującej i jej spółki zależnej nie uzasadnia doręczenie dokumentów skierowanych do tej pierwszej spółki drugiej spółce. Zatem w takim przypadku nie powinno się odstępować od stosowania przepisów rozporządzenia 1393/2007/WE, w tym zasady zgodnie z którą dokumenty skierowane do pozwanego mającego miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim muszą być doręczane w tym państwie członkowskim. Uzasadniając swoje stanowisko TS powołał się na art. 47 KPP, który chroni każdą osobę prawną indywidualnie, a spory z dziedziny konkurencji nie są wyłączone z zakresu gwarancji rzeczywistego i skutecznego doręczenia dokumentów sądowych osobie, do której zostały skierowane. W prezentowanym wyroku Trybunał nawiązał do rozstrzygnięcia w wyroku w sprawie Sumal (wyrok C-882/19). W tym ostatnim wyroku TS orzekł bowiem, że powództwa o odszkodowanie z tytułu naruszenia przepisów prawa konkurencji mogą być wytoczone zarówno przeciwko spółce dominującej, jak i jej spółkom zależnym, dokumenty wszczynające postępowanie przeciwko spółce dominującej mogą być doręczane jej spółce zależnej. Wyrok TS z 11.7.2024 r., Volvo (Pozew doręczony w siedzibie spółki zależnej pozwanego), C-632/22,
Trybunał Sprawiedliwości w kontekście rozporządzenia dotyczącego doręczania dokumentów sądowych wskazał, że spółka dominująca nie została skutecznie pozwana, gdy pozew został doręczony na adres jej spółki zależnej w kraju, gdzie pozew został wytoczony. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla spornych kwestii doręczania aktów sądowych między spółkami tworzącymi jednostkę gospodarczą.