Postępowanie grupowe w sprawach konsumenckich

Wzmocnienie ochrony zbiorowych interesów konsumentów poprzez umożliwienie organizacjom konsumenckim i Rzecznikowi Finansowemu występowania w postępowaniu grupowym to główny cel ustawowych zmian obowiązujących od 29.8.2024 r. Nowe przepisy wprowadzają model wytaczania powództw przeciwko przedsiębiorcom w ramach postępowań krajowych i transgranicznych, mających na celu ochronę zbiorowych interesów konsumentów.

Tematyka: postępowanie grupowe, konsumenci, interesy zbiorowe, organizacje konsumenckie, Rzecznik Finansowy, powództwo przedstawicielskie, ochrona konsumentów, zmiany ustawowe, dyrektywa UE, RoszczGrupU24

Wzmocnienie ochrony zbiorowych interesów konsumentów przez umożliwienie upoważnionym podmiotom
(organizacjom konsumenckim i Rzecznikowi Finansowemu) występowania w postępowaniu grupowym,
w imieniu i na rzecz konsumentów, to cel ustawowych zmian, które obowiązują od 29.8.2024 r.
Etap legislacyjny
Ustawa z 24.7.2024 r. o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1237; dalej: RoszczGrupU24) została podpisana przez Prezydenta RP 8.8.2024 r.
i weszła w życie 29.8.2024 r.
Cel wprowadzanych zmian
RoszczGrupU24 ma na celu - jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy, dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP,
druk sejmowy nr 437 - wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
2020/1828 z 25.11.2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych
interesów konsumentów i uchylającej dyrektywę 2009/22/WE (Dz.Urz. UE L z 2020 r. Nr 409, s. 1). Dyrektywa
zakłada wzmocnienie mechanizmu ochrony zbiorowych interesów konsumentów przez umożliwienie upoważnionym
podmiotom działającym na rzecz ochrony konsumentów, wyznaczonym przez państwa członkowskie Unii
Europejskiej, występowania z powództwami wytaczanymi w imieniu i na rzecz konsumentów.
RoszczGrupU24 nowelizuje:
• ustawę z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1212; dalej:
RoszczGrupU);
• ustawę z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 594; dalej: OchrKonkurU);
• ustawę z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 959).
Istota zmian
Zmiany polegają na wprowadzeniu modelu wytaczania powództw przeciwko przedsiębiorcom przed sądem
powszechnym (sądem okręgowym), w ramach:
1. grupowego postępowania krajowego lub
2. grupowego postępowania transgranicznego, tj. takiego, w którym występuje element zagraniczny,
o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub o roszczenia związane z ich
stosowaniem.
Podmioty upoważnione
Działający w interesie konsumentów podmiot upoważniony będzie mógł dochodzić wobec przedsiębiorcy
stwierdzenia stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów, a także roszczeń związanych z ich
stosowaniem. Podmiotami upoważnionymi mogą być wyłącznie podmioty spełniające kryteria fachowości
i niezależności, tj. podmioty wpisane do jawnego rejestru podmiotów upoważnionych, prowadzonego przez Prezesa
UOKiK lub wpisane do rejestru podmiotów upoważnionych prowadzonych przez Komisję Europejską (w przypadku
powództw grupowych transgranicznych) (art. 46a i nast. OchrKonkurU). W uproszczeniu będą to organizacje
konsumenckie. Dodatkowo podmiotem upoważnionym będzie Rzecznik Finansowy.
Podmiot upoważniony będzie prowadził postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy
(ogólny interes konsumentów obejmuje również interes grupy konsumentów). Oznacza to, że podmiot upoważniony
będzie stroną w postępowaniu grupowym, a jednocześnie, że roszczenia, w przypadku ich zasądzenia przez sąd,
przypadną członkom grupy (art. 4 ust. 3a RoszczGrupU).
Podmiot upoważniony, wytaczając powództwo grupowe, będzie mógł żądać:
• uznania praktyki za naruszającą ogólne interesy konsumentów i nakazania jej zaniechania,
• uznania praktyki za naruszającą ogólne interesy konsumentów i stwierdzenia zaniechania jej stosowania,
w przypadku gdy pozwany przedsiębiorca zaprzestał stosowania tej praktyki po lub przed wytoczeniem powództwa,

• złożenia jednokrotnego bądź wielokrotnego oświadczenia (art. 1a ust. 1 i 2 RoszczGrupU).
Pozwem będą mogły być dochodzone roszczenia pozostające w związku ze stosowaniem praktyk naruszających
ogólne interesy konsumentów, takie jak: odszkodowanie, naprawa, wymiana, obniżenie ceny, rozwiązanie umowy,
zwrot ceny, itd. (art. 1a ust. 4 RoszczGrupU).
Zasady wytoczenia powództwa
Podmiot upoważniony w tego rodzaju postępowaniu grupowym nie będzie miał obowiązku dowodzenia szkody
poniesionej przez konsumentów ani winy przedsiębiorcy (art. 4b RoszczGrupU).
Do postępowania grupowego, na każdym jego etapie, będzie mógł wstępować Prezes UOKiK, przy odpowiednim
zastosowaniu KPC i przepisów dotyczących prokuratora (art. 4c RoszczGrupU).
Warunkiem wytoczenia powództwa grupowego będzie uprzednie przedsądowe wezwanie przedsiębiorcy do
zaniechania stosowanej określonej praktyki stanowiącej naruszenie interesów konsumentów, w terminie 14 dni od
dnia doręczenia wezwania (art. 4a ust. 1 RoszczGrupU).
RoszczGrupU24 przyznaje podmiotom upoważnionym możliwość nieobligatoryjnego pobierania opłat od
konsumentów tytułem przystąpienia do grupy, w sytuacji, gdy jest to uzasadnione szczególnymi względami.
Wwprowadzono maksymalne progi tych opłat. Opłata nie może być wyższa niż 5% dochodzonego roszczenia
pieniężnego, jednak nie więcej niż 2000 zł, a w przypadku roszczenia niepieniężnego nie może przekraczać 1000 zł.
Możliwość pobierania opłat od konsumentów nie będzie możliwa w przypadku, gdy powództwo o roszczenia
związane ze stosowaniem praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów będzie wytaczał Rzecznik
Finansowy. Uiszczona przez członka grupy opłata będzie podlegała zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami
w przypadku odrzucenia pozwu albo zmiany podmiotu upoważnionego w toku postępowania (art. 5a ust. 1-6
RoszczGrupU).
Wyrok w postępowaniu grupowym
W razie uwzględnienia powództwa, sąd w wyroku wyznacza termin na wykonanie wyroku i nakłada na pozwanego
obowiązek poinformowania członków grupy o prawomocnym orzeczeniu sądu i zasądzonych roszczeniach lub
o zawartej ugodzie (art. 21 ust. 2b RoszczGrupU). Uwzględniając powództwo, sąd w sentencji wyroku:
• uzna daną praktykę pozwanego za naruszającą ogólne interesy konsumentów oraz nakaże pozwanemu
zaniechanie jej stosowania i wyznaczy termin, w którym przedsiębiorca ma zaniechać stosowania tej praktyki, albo
• uzna daną praktykę pozwanego za naruszającą ogólne interesy konsumentów oraz wskaże termin, w którym
pozwany zaprzestał stosowania tej praktyki (art. 23a ust. 1 RoszczGrupU).
Niezależnie od powyższego w sentencji wyroku sąd będzie mógł nałożyć na pozwanego obowiązek złożenia
jednokrotnego albo wielokrotnego oświadczenia o stosowaniu przez przedsiębiorcę praktyk naruszających ogólne
interesy konsumentów. W takim przypadku sąd wyznaczy termin wykonania nałożonego obowiązku (art. 23a ust. 2
RoszczGrupU).
W przypadku opóźnienia w wykonaniu prawomocnego wyroku wydanego w sprawie o stwierdzenie stosowania
praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów, sąd w postanowieniu będzie mógł nałożyć na pozwanego
grzywnę w wysokości do 5 000 000 zł (art. 23b ust. 1 RoszczGrupU), a także grzywnę w wysokości do 50 000 zł za
każdy dzień opóźnienia w wykonaniu prawomocnego wyroku, nie więcej niż 5 000 000 zł (art. 23c ust. 1
RoszczGrupU)

Ustawa RoszczGrupU24 ma na celu wdrożenie dyrektywy UE dotyczącej powództw przedstawicielskich w obronie interesów konsumentów. Zmiany umożliwiają podmiotom upoważnionym występowanie z powództwami w imieniu konsumentów. Nowe przepisy określają zasady postępowania grupowego oraz warunki, jakie muszą spełniać organizacje konsumenckie i Rzecznik Finansowy.