Przekazanie syndykowi pozwu jako zgłoszenia wierzytelności można zaskarżyć

Postanowienie o przekazaniu pozwu syndykowi, jako zgłoszenia wierzytelności, podlega zaskarżeniu zażaleniem, stwierdził Sąd Najwyższy. Publikacja omawia stan faktyczny oraz pytanie prawne związane z zaskarżalnością takiego postanowienia. Przedstawia również kontekst postępowania upadłościowego i konsumenckiego oraz analizę podstawy zaskarżenia postanowienia przez Sąd Najwyższy.

Tematyka: przekazanie pozwu, syndyk, zgłoszenie wierzytelności, zażalenie, postępowanie upadłościowe, Sąd Najwyższy, KPC, postanowienie, zaskarżenie, art. 394 § 1 pkt 4

Postanowienie o przekazaniu pozwu syndykowi, jako zgłoszenia wierzytelności, podlega zaskarżeniu
zażaleniem (art 394 § 1 pkt 4 KPC per analogiam) - stwierdził Sąd Najwyższy.
Stan faktyczny
Po ogłoszeniu upadłości B.T. - osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, Sąd wezwał wierzycieli
upadłego do zgłoszenia wierzytelności syndykowi wskazując, że postępowanie będzie prowadzone w trybie
określonym w art. 4911 ust. 2 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520; dalej:
PrUpad). Gdy „G.” sp. z o.o. wniosła pozew o zapłatę przeciwko B.T. Sąd potraktował ten pozew jako zgłoszenie
wierzytelności w postępowaniu upadłościowym i przekazał go syndykowi pozwanego, który wniósł o sporządzenie
pisemnego uzasadnienia tego postanowienia. Sąd odrzucił wniosek wskazując, że od postanowienia o przekazaniu
syndykowi pozwu jako zgłoszenia wierzytelności nie przysługuje zażalenie. Zgodnie z art. 357 § 21 KPC
postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlega ono zaskarżeniu.
Podstawę prawną postanowienia stanowił art. 200 § 14 KPC stosowany w drodze analogii legis z powodu braku
uregulowania przez ustawodawcę konsekwencji złożenia pozwu przeciwko upadłemu już po ogłoszeniu upadłości.
Pytanie prawne
Rozpoznając zażalenie syndyka Sąd powziął wątpliwość: czy postanowienie w przedmiocie potraktowania
pozwu jako zgłoszenia wierzytelności i przekazania pozwu syndykowi jako zgłoszenia wierzytelności,
stanowi orzeczenie, od którego przysługuje środek zaskarżenia?
W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że zgodnie z utrwaloną praktyką sądową powództwo wniesione przez
wierzyciela przeciwko upadłemu, po ogłoszeniu upadłości, jest traktowane jako zgłoszenie wierzytelności.
W orzecznictwie nie rozstrzygnięto jednak kwestii zaskarżalności postanowienia o potraktowaniu powództwa jako
zgłoszenia wierzytelności i przekazaniu go syndykowi masy upadłości. Sąd przedstawiający pytanie podkreślił
szczególny charakter tego postanowienia i konieczność zapewnienia stronom procesu kontroli instancyjnej
orzeczenia. W jego ocenie sporne postanowienie podlega zaskarżeniu na podstawie art. 394 § 1 in principio KPC,
art. 394 § 1 pkt 4 in fine KPC, lub art. 394 § 1 pkt 4 in principio KPC.
Upadłość konsumencka
Postępowanie upadłościowe jest sądowym postępowaniem cywilnym, służącym dochodzeniu i zaspokojeniu
wierzytelności istniejących w stosunku do upadłego dłużnika. W postępowaniu upadłościowym konsumenckim
zasadniczo zastosowanie mają odpowiednie przepisy dotyczące postępowania upadłościowego prowadzonego za
zasadach ogólnych. Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości. Wierzytelności
podlegające zgłoszeniu do masy upadłości mogą być w czasie trwania upadłości dochodzone tylko w trybie
przewidzianym w przepisach art.236 i n. PrUpad (zob. postanowienie SN z 24.6.2019 r., III CSK 243/17,
).
Zgodnie z aktualnym brzmieniem 236 ust. 1 PrUpad wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć
w postępowaniu upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie
oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić syndykowi swoją wierzytelność za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Przyjmuje się, że zgłoszenie wierzytelności
w postępowaniu upadłościowym stanowi formę jej dochodzenia w postępowaniu sądowym, zatwierdzenie zaś listy
wierzytelności jest orzeczeniem co do istoty sprawy (zob. wyrok SN z 22.10.2014r., II CSK 784/13,
).
W sytuacji wytoczenia powództwa przeciwko upadłemu po ogłoszeniu upadłości należy więc przekazać pozew
syndykowi jako zgłoszenie wierzytelności.
Podstawa zaskarżenia postanowienia
SN stwierdził, że Sąd przedstawiający pytanie prawne w rzeczywistości nie formułuje wątpliwości dotyczących
zaskarżalności wskazanego postanowienia. Jego celem jest w istocie uzyskanie odpowiedzi na pytanie, który
z wymienionych w uzasadnieniu pytania prawnego przepisów stanowi podstawę prawną zaskarżenia w odniesieniu
do postanowienia w przedmiocie potraktowania pozwu jako zgłoszenia wierzytelności i jego przekazania go
syndykowi.
Z art. 394 § 1 in principio KPC wynika, że zaskarżalne w drodze zażalenia są postanowienia sądu I instancji
kończące postępowanie w sprawie, czyli takie które przez uprawomocnienie się trwale zamykają drogę do
rozstrzygnięcia sprawy co do istoty w danej instancji. W tym ujęciu przez sprawę należy rozumieć całość sporu a nie

kwestie, co do których sąd wypowiada się w toku postępowania, bądź podejmuje je w związku z rozstrzygnięciem
sprawy (zob. uchwała SN z 27.3.2008 r., III CZP 11/08,
). W tym kontekście nie można uznać postanowienia
o potraktowaniu pozwu jako zgłoszenia wierzytelności i przekazania go syndykowi za postanowienie kończące
postępowanie w sprawie rozumieniu art. 394 § 1 in principio KPC.
Postanowienie dotyczące kwestii incydentalnej może być zaskarżone tylko wtedy, gdy wymienione jest w jednym
z punktów z art. 394 § 1 KPC. Na podstawie art. 394 § 1 pkt 4 KPC zażalenie do sądu II instancji przysługuje na
przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu (art. 394 § 1 pkt 4 in principio KPC) albo podjęcie
postępowania w innym trybie (art. 394 § 1 pkt 4 in fine KPC).Podstawą wydania takiego postanowienia są art. 200
i art. 201 KPC. SN podkreślił, że w orzecznictwie wielokrotnie wyrażano już pogląd, iż regulacje, w których
przewidziano możliwość składania zażaleń, mogą być stosowane w drodze analogii także w odniesieniu do innych
podobnych rozstrzygnięć (zob. uchwała SN z 6.3.2015 r., III CZP 115/14,
).
Stanowisko SN
Pomimo więc tego, że żadna z wymienionych w art. 394 § 1 pkt 4 KPC sytuacji nie odnosi się wprost do
przekazania pozwu syndykowi jako zgłoszenia wierzytelności SN uznał, że w takim przypadku przysługuje
zażalenie na podstawie art 394 § 1 pkt 4 KPC per analogiam. W ocenie SN kwestii dotyczącej przysługiwania
zażalenia na sporne postanowienie nie można rozpatrywać w oderwaniu od podstawy prawnej tego rozstrzygnięcia.
Sądy wydając rozstrzygnięcia w przedmiocie potraktowania pozwu jako zgłoszenia wierzytelności i przekazania
syndykowi, opierają je o dyspozycję z art. 200 i art. 201 KPC. Do przekazania sprawy syndykowi może dochodzić
w różnych konfiguracjach, nie tylko pomiędzy wydziałami danego sądu, ale także pomiędzy różnymi sądami.
W sprawie, w której sformułowano zagadnienie podstawą prawną postanowienia jest art. 200 § 1 4 KPC stosowany
w drodze analogii legis. SN stwierdził, że skoro dopuszcza się stosowanie art. 200 i art. 201 KPC wdrodze
analogii legis do postanowienia w przedmiocie potraktowania pozwu jako zgłoszenia wierzytelności
i przekazania go syndykowi, a postanowienia wydawane na podstawie tych przepisów podlegają zaskarżeniu
zażaleniem, to identyczna ratio legis przemawia za dopuszczalnością zażalenia w oparciu o art. 394 § 1 pkt 4
KPC w sytuacji objętej omawianym zagadnieniem prawnym. Przyjęcie takiego stanowiska pozwala na
zapewnienie tego samego poziomu ochrony praw zainteresowanych podmiotów znajdujących się w podobnych
sytuacjach.
Uchwała SN z 11.4.2024 r., III CZP 63/23,

Sąd Najwyższy uznał, że postanowienie o przekazaniu pozwu syndykowi jest podlega zaskarżeniu zażaleniem na podstawie art. 394 § 1 pkt 4 KPC per analogiam. Decyzja ta opiera się na dyspozycji art. 200 i art. 201 KPC. Uchwała SN z 11.4.2024 r. przypomina o potrzebie zapewnienia ochrony praw zainteresowanych podmiotów w podobnych sytuacjach.