Spór o zwrot subwencji finansowej

Na powodzie dochodzącym roszczeń z tytułu zwrotu subwencji finansowej, SO w Warszawie uznał, że powiązania faktyczne pomiędzy podmiotami nie są istotne dla oceny roszczeń. Powód wnosił o zwrot subwencji uzyskanych przez pozwaną spółkę w ramach rządowych programów. SO uznał, że brak było stanu powiązania w umowach zawartych przez strony, co skutkowało oddaleniem powództwa.

Tematyka: spór, zwrot subwencji finansowej, SO Warszawa, roszczenia, umowy, powództwo, podmioty, programy rządowe, Tarcza Finansowa, COVID-19, mikroprzedsiębiorca, małe i średnie firmy, umowa subwencji, Regulamin, KRS, przedsiębiorcy, wyrok SO, konieczność udowodnienia

Na powodzie dochodzącym roszczeń z tytułu zwrotu subwencji finansowej, zgodnie z przepisem art. 6 KC,
spoczywa ciężar procesowy wykazania i udowodnienia występowania stanu powiązania w rozumieniu umów
zawartych przez strony. Powiązania faktyczne pomiędzy podmiotami wskazanymi przez powoda nie są
natomiast istotne dla oceny jurydycznej przedmiotowych roszczeń – uznał SO w Warszawie.
Postępowanie przed Sądem I instancji
Powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i orzeczenie nim, aby pozwana zapłaciła na
jego rzecz oznaczoną w pozwie kwotę. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód dochodzi zwrotu nienależnie
uzyskanych przez pozwaną kwot subwencji finansowej w ramach dwóch programów rządowych: „Tarcza Finansowa
Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” (Tarcza Finansowa 1.0) oraz Tarcza Finansowa 2.0
Polskiego Funduszu Rozwoju dla mikro, małych i średnich firm.
Powód wskazał, że powierzono mu realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia
finansowego w związku ze skutkami COVID-19. Programem objęci byli przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2
PrPrzed pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub
małego lub średniego przedsiębiorcy.
Po wprowadzeniu przez pozwaną danych w formularzu wniosku (co odbywało się drogą elektroniczną)
wygenerowany został projekt umowy subwencji finansowej, z którym pozwana mogła zapoznać się przed jej
podpisaniem. W projekcie umowy zawarto w szczególności oświadczenia pozwanej o prowadzeniu działalności
gospodarczej zarówno na dzień złożenia wniosku o subwencję, jak i na dzień 31.12.2019 r. oraz warunki zwrotu
subwencji finansowej, a także odnośnik do treści Regulaminu, z którym pozwana mogła zapoznać się
(przechowywać i odtwarzać go) zarówno przed podpisaniem umowy subwencji jak i w każdym momencie po jej
zawarciu. Taka sama procedura dotyczyła weryfikacji Programu 1.0. oraz 2.0.
Powód wskazał, że w sposób wyczerpujący poinformował pozwaną o warunkach udziału w programie Tarcza
Finansowa 1.0. oraz Tarcza Finansowa 2.0. a także o warunkach przyznawania subwencji finansowej oraz jej zwrotu
jeszcze przed zawarciem umowy.
W toku podjętej przez powoda następczej weryfikacji oświadczeń złożonych przez pozwaną przy składaniu wniosków
o udzielenie Subwencji Finansowej 1 oraz Subwencji Finansowej 2 ustalił, że pozwana jest potencjalnie związana
z 20 podmiotami. Powód wskazał iż pozwana spółka jest powiązana kapitałowo lub osobowo ze wszystkimi
podmiotami zawartymi w przedstawionym w pozwie wyliczeniu. Powyższych ustaleń powód dokonał na podstawie
danych ujawnionych w Rejestrze Przedsiębiorców KRS dla każdej ze spółek.
Strona powodowa podkreśliła, że oświadczenia pozwanej dotyczące spełnienia przez nią definicji Beneficjenta oraz
posiadania statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP należy uznać więc za nieprawdziwe.
W związku z powyższym po stronie pozwanej powstał umowny obowiązek zwrotu udzielonych subwencji w całości.
Jako alternatywną podstawę prawną żądania powództwa powód wskazał przepisy o nienależnym świadczeniu,
a także art. 415 KC.
SO w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.
Pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu wskazała
między innymi, iż powód nie udowodnił twierdzeń pozwalających uznać ją za dużego przedsiębiorcę. Ponadto powód
używając określenia potencjalnego powiązania z 20 podmiotami nie sprecyzował jakiego rodzaju są to powiązania,
wskazując jedynie ogólnikowo na powiązania rodzinne, tym samym nie uzasadniając wywodzonych twierdzeń.
Pozwana jednocześnie zaprzeczyła, iż pomiędzy nią a podmiotami wskazanymi zachodzi związek powiązania.
Powołując się na treści zawarte w Załączniku I do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z 17.6.2014 r., zwanego
Rozporządzeniem Pomocowym, przedstawiła dane uzasadniające zaliczenie jej do kategorii małych przedsiębiorców.
Pozwana zaprzeczyła również, jakoby decyzja o przyznaniu oraz zwolnieniu z obowiązku zwrotu subwencji była
wydana w sposób zautomatyzowany i uproszczony. Zwróciła również uwagę na szereg regulacji zawartych
w umowach, które zobowiązywały powoda do weryfikacji danych zawartych w ramach złożonych oświadczeń
w oparciu o publicznie dostępne dane ujawnione w KRS. Dlatego też zdaniem pozwanej, powód utracił możliwość

dochodzenia zwrotu udzielonej subwencji w chwili wydania decyzji o zwolnieniu pozwanej spółki w całości
z obowiązku jej zwrotu.
Stanowisko SO
SO uznał powództwo za niezasadne. Wskazał on, że istotą sporu w sprawie był stan powiązania pozwanej spółki
z innymi podmiotami wskazanymi przez powoda, który według powoda miał skutkować brakiem spełnienia przez
pozwaną przesłanki MŚP w rozumieniu tych umów, a w konsekwencji brakiem uprawnienia pozwanej do otrzymania
wypłaconych bezspornie subwencji.
SO podniósł, że dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest istotny jakikolwiek stan powiązania, ale jedynie stan powiązania
w rozumieniu umów zawartych przez strony. Powód nie wykazał i nie udowodnił występowania stanu powiązania
w rozumieniu umów zawartych przez strony, a taki ciężar procesowy na nim spoczywał zgodnie z przepisem art. 6
KC. Powód wykazał jedynie powiązania faktyczne pomiędzy podmiotami wskazanymi przez powoda, a mianowicie że
źródłem powstania i podstawą funkcjonowania tych podmiotów gospodarczych jest bardzo duża aktywność
przedsiębiorcza członków jednej rodziny, ale nie tego rodzaju powiązania są istotne dla oceny jurydycznej roszczeń
powoda.
Na podstawie poczynionych powyżej ustaleń Sąd uznał, iż w odniesieniu do obu kontraktów zawartych przez strony
pomiędzy pozwaną spółką a podmiotami wskazanymi przez powoda nie występuje relacja przedsiębiorstwa
powiązanego w rozumieniu § 2 ust. 2 Regulaminu oraz Załącznika I do Rozporządzenia Pomocowego.
Regulamin w § 1 ust. 2 zawierał definicję przedsiębiorstwa powiązanego z uwzględnieniem metodologii przyjętej
w Załączniku I do Rozporządzenia Pomocowego. „Przedsiębiorstwa powiązane" oznaczają przedsiębiorstwa, które
pozostają w jednym z poniższych związków:
1. przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub
członka;
2. przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego,
zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;
3. przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej
z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki;
4. przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje
samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa,
większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.
Definicja przedsiębiorstwa partnerskiego pośrednio wpływająca na możliwość określenia statusu przedsiębiorcy
została zamieszczona w art. 3 ust. 2 Załącznika I do Rozporządzenia Pomocowego. Przedsiębiorstwa partnerskie
oznaczają wszystkie przedsiębiorstwa, które nie zostały zakwalifikowane jako przedsiębiorstwa powiązane
w rozumieniu ust. 3 i między którymi istnieją następujące związki: przedsiębiorstwo (przedsiębiorstwo wyższego
szczebla) posiada, samodzielnie lub wspólnie z co najmniej jednym przedsiębiorstwem powiązanym w rozumieniu
ust. 3, co najmniej 25 % kapitału innego przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwa niższego szczebla) lub praw głosu
w takim przedsiębiorstwie. Przedsiębiorstwa pozostające w jednym z takich związków za pośrednictwem osoby
fizycznej lub grupy osób fizycznych działających wspólnie również uznaje się za przedsiębiorstwa powiązane, jeżeli
prowadzą one swoją działalność lub część działalności na tym samym rynku właściwym lub rynkach pokrewnych. Za
„rynek pokrewny” uważa się rynek dla danego produktu lub usługi znajdujący się bezpośrednio na wyższym lub
niższym szczeblu rynku w stosunku do rynku właściwego (art. 3 ust. 3 akapit 3 i 4 Załącznika I do Rozporządzenia
Pomocowego).
Powód nie wykazał w sprawie tego typu powiązań.

Komentarz
Stanowisko zaprezentowane przez SO w zakresie konieczności wykazania i udowodnienia przez podmiot
dochodzący zwrotu subwencji finansowej występowania stanu powiązania w rozumieniu umów zawartych przez
strony jest w pełni prawidłowe. Zasadnie SO uznał, że istniejące pomiędzy określonymi podmiotami powiązania
faktyczne nie są istotne dla oceny jurydycznej dochodzonych roszczeń. Mając na uwadze pojawiające się w mediach
informacje o kolejnych przedsiębiorcach otrzymujących wezwania do zwrotu subwencji finansowych, omówione
rozstrzygnięcie może okazać się istotne dla kształtującej się w tym zakresie linii orzeczniczej.

Wyrok SO w Warszawie z 27.5.2024, XXV C 454/24

Stanowisko SO w zakresie konieczności udowodnienia stanu powiązania w umowach jest zgodne z prawem. Istniejące powiązania faktyczne nie miały znaczenia dla oceny roszczeń. Wyrok może wpłynąć na przyszłe przypadki dotyczące zwrotu subwencji finansowych.