Skład sądu apelacyjnego w sprawie o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej

Sąd apelacyjny rozpatruje apelację w sprawie o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej o charakterze majątkowym w składzie jednego sędziego, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza 1 mln zł. Pytanie prawne dotyczyło składu sądu apelacyjnego w takich sprawach, a interpretacja dotychczasowego prawa budziła wątpliwości co do właściwego składu sądu. Sprawy o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej nie są jednoznacznie klasyfikowane jako majątkowe czy niemajątkowe, a decyduje o nich charakter przedmiotu zaskarżonych uchwał. SN uznał, że wartość przedmiotu zaskarżenia decyduje o składzie sądu apelacyjnego w tego typu sprawach, co zapewnia jednolite traktowanie i spójność regulacji procesowej.

Tematyka: Sąd apelacyjny, uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej, charakter majątkowy, wartość przedmiotu zaskarżenia, skład sądu, interpretacja prawa, jednolite traktowanie, spójność orzecznictwa, Sąd Najwyższy

Sąd apelacyjny rozpoznaje apelację w sprawie o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej o charakterze
majątkowym w składzie jednego sędziego, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia w żadnej z wniesionych
apelacji nie przekracza 1 mln zł – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Pytanie prawne
Sąd I instancji oddalił powództwo J.W. przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej „A.” o uchylenie uchwały właścicieli
lokali w przedmiocie ustalenia stawek za wynajem części wspólnych. J.W. wniosła apelację jako wartość przedmiotu
zaskarżenia wskazując 100 zł. Sąd II instancji powziął wątpliwość co do tego, w jakim składzie powinien rozpoznać
apelację i skierował do SN pytanie prawne: czy o składzie sądu apelacyjnego rozpoznającego apelację w
sprawie o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej o charakterze majątkowym decyduje wartość
przedmiotu zaskarżenia wniesionej apelacji (art. 367 1 § 1 pkt 1 KPC) czy też okoliczność, że sprawa ta
rozpoznawana jest w pierwszej instancji przez sąd okręgowy jako właściwy rzeczowo bez względu na
wartość przedmiotu sporu (art. 3671 § 1 pkt 2 KPC w zw. z art. 17 pkt 42 KPC)?
Z art. 3671 § 1 wynika, że co do zasady sąd rozpoznaje apelację w składzie jednego sędziego, z wyjątkiem m.in.
sprawy rozpatrywanych przez sąd okręgowy jako właściwy rzeczowo (art. 367 1 § 1 pkt 2 KPC), z uwzględnieniem pkt
1, w którym zastrzeżono rozpoznanie w składzie 3 sędziów apelacji w sprawach o prawa majątkowe, w których
wartość przedmiotu zaskarżenia choćby w jednej z wniesionych apelacji przekracza 1 mln zł. Zdaniem Sądu
z wykładni językowej tego przepisu wynika, że rozpoznanie apelacji w składzie 3-osobowym dotyczy wszystkich
spraw o prawa majątkowe, w tym wymienionych enumeratywnie w art. 17 KPC, jednak pod warunkiem że wartość
przedmiotu zaskarżenia choćby w jednej apelacji wynosi ponad 1 mln zł.
W uzasadnieniu pytania prawnego stwierdzono jednak, że taka interpretacja wydaje się być sprzeczna z zasadą
racjonalności ustawodawcy i spójnością regulacji KPC. Należałoby bowiem przyjąć, że sprawy zakwalifikowane przez
ustawodawcę jako wymagające rozpoznania przez sąd okręgowy w pierwszej instancji bez względu na wartość
przedmiotu sporu, powinny być rozpoznawane przez skład 3-osobowy. W orzecznictwie podkreśla się wartość
kolegialnego rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym, która polega na kształtowaniu się decyzji w drodze
dyskursu i ścierania stanowisk, co służy umocnieniu bezstronności, niezależności i niezawisłości orzekania oraz
zwiększeniu legitymacji rozstrzygnięcia sądu w odbiorze społecznym (zob. uchwał SN z 1.7.2021 r., III CZP 36/20).
Sąd przedstawiający pytanie prawne zaznaczył też, że na gruncie stanu prawnego przed 28.9.2023 r. nie było
konieczności ustalania wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji jedynie na potrzeby zdefiniowania składu sądu
właściwego do jej rozpoznania.
Charakter sprawy o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej
SN stwierdził, że sprawy o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej nie można generalnie zakwalifikować do
spraw o prawa majątkowe albo niemajątkowe. Ocena taka musi być dokonywana w każdej sprawie odrębnie
w zależności od charakteru przedmiotu zaskarżonych uchwał (zob. uchwała SN z 9.12.2005 r., III CZP 111/05).
Kwestia majątkowego albo niemajątkowego charakteru sprawy o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej nie ma
jednak znaczenia przy ustalaniu właściwości sądu rozpoznającego sprawę w pierwszej instancji. Z art. 17 pkt 42 KPC
wynika bowiem, że sprawy o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwał
organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje
zdolność prawną, należą do właściwości sądów okręgowych. Zagadnienie to ma kluczowe znaczenie dla oceny
dopuszczalności skargi kasacyjnej - art. 3982 § 1 KPC.
Stanowisko SN
SN stwierdził, że w przypadku, gdy sprawa o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej dotyczy praw
majątkowych, skład sądu rozpoznającego apelację zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3671 § 1
pkt 1 w zw. z art. 3671 § 1 pkt 2 KPC). W uzasadnieniu uchwały stwierdzono, że ustawodawca wyraźnie dążył do
tego, aby również w sprawach rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sąd okręgowy jako właściwy rzeczowo
stosować uzupełniająco kryterium wartości przedmiotu zaskarżenia określone w art. 3671 § 1 pkt 1 KPC. Przyjęcie
odmiennego poglądu rodziłoby pytanie o treść normatywną ma wprowadzonego do art. 367 1 § 1 pkt 2 KPC
zastrzeżenia „z uwzględnieniem pkt 1”. Interpretacja prowadząca do pominięcia tej wzmianki oznaczałoby wykładnię
odrywającą się całkowicie od dosłownego brzmienia przepisu i stanowiłaby niedopuszczalną wykładnię per non est.
Jednolite traktowanie spraw o charakterze majątkowym

SN stwierdził, że stosowanie kryterium wartości przedmiotu zaskarżenia również w odniesieniu do spraw
majątkowych rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sąd okręgowy jako właściwy rzeczowo umożliwia jednolite
traktowanie spraw o charakterze majątkowym. Skutkiem odmiennej interpretacji byłoby rozpoznawanie sprawy
majątkowych o dużej wartości przedmiotu zaskarżenia, ale niespełniające kryterium kwotowego ustalonego w art.
3671 § 1 pkt 1 KPC, w postępowaniu apelacyjnym w składzie jednoosobowym. Natomiast sprawy majątkowe, o
których mowa w art. 3671 § 1 pkt 2 KPC, o znikomej wartości przedmiotu zaskarżenia, byłyby rozpoznawane
w postępowaniu apelacyjnym w składzie kolegialnym. SN nie podzielił zastrzeżeń Sądu przedstawiającego pytanie,
że przyjęta w uchwale wykładnia prowadzi do zakłócenia spójności rozwiązań procesowych gdyż waga spraw
decydująca o właściwości rzeczowej sądu nie zostanie w analogiczny sposób uwzględniona przy rozstrzyganiu
o składzie sądu. Jak wyjaśniono, kryteria rozstrzygające o właściwości rzeczowej sądu na gruncie art. 17 KPC i
o składzie sądu w świetle art. 3671 § 1 pkt 1 KPC nie pokrywają się. O ile pierwsze z nich są bardziej złożone, to
kryterium decydującym o składzie sądu na gruncie omawianej regulacji jest w odniesieniu do spraw o prawa
majątkowe wartość przedmiotu zaskarżenia. W konsekwencji SN uznał, że sąd apelacyjny rozpoznaje apelację
w sprawie o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej o charakterze majątkowym w składzie jednego
sędziego, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia w żadnej z wniesionych apelacji nie przekracza 1 mln zł co
wynika z art. 3671 § 1 pkt 2 w zw. z art. 3671 § 1 pkt 1 KPC.
Uchwała SN z 9.4.2024 r., III CZP 59/23

Uchwała Sądu Najwyższego potwierdza, że sąd apelacyjny rozpoznaje apelację w sprawie o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej o charakterze majątkowym w składzie jednego sędziego, jeśli wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza 1 mln zł. Decyzja ta ma na celu zapewnienie spójności i jednolitego traktowania spraw apelacyjnych dotyczących uchwał wspólnot mieszkaniowych. Interpretacja prawa przez SN wyklarowała kwestię składu sądu apelacyjnego w tego typu sprawach, co przyczynia się do klarowności rozstrzygnięć i spójności orzecznictwa.