Preferencyjna opłata w sprawach ze skargi pauliańskiej

Duża nowelizacja procedury cywilnej z lipca 2023 r. objęła preferencyjną opłatę w sprawach ze skargi pauliańskiej, ułatwiając wierzycielom podejmowanie decyzji o wytoczeniu akcji pauliańskiej. Zmiana legislacyjna wprowadziła stałą opłatę w wysokości 1000 zł dla roszczeń stwierdzonych odpowiednim tytułem, eliminując ryzyko finansowe dla wierzycieli. Nowa regulacja powinna zwiększyć korzystanie z instrumentu ochrony praw w przypadku nieuczciwego rozporządzania majątkiem przez dłużników.

Tematyka: preferencyjna opłata, skarga pauliańska, nowelizacja, koszty sądowe, wierzyciel, dłużnik, ochrona praw, instrument prawny

Duża nowelizacja procedury cywilnej z lipca 2023 r. objęła swoim zasięgiem również ustawę o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych. Jedna z modyfikacji brzmienia przepisów dotyczy wysokości opłaty
w sprawach ze skargi pauliańskiej. Nowela wprowadziła preferencyjną stawkę opłaty stosowaną
w przypadku, gdy wierzyciel legitymuje się odpowiednim tytułem stwierdzającym wierzytelność wobec
swojego dłużnika. W przypadku wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia przewyższającej 20 000 zł,
wysokość stawki preferencyjnej wyniesie jedynie 1 000 zł. Wierzycielowi łatwiej będzie zatem podjąć decyzję
o wytoczeniu akcji pauliańskiej.
Dotychczasowe zasady ustalania opłat
Przed nowelizacją, w sprawach o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej
z pokrzywdzeniem wierzycieli (czyli w sprawach ze skargi pauliańskiej – art. 527 i nast. KC) wysokość opłaty sądowej
ustalano zgodnie z zasadami ogólnymi. W myśl art. 13 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144; dalej: KSCU) decydowała zatem wartość przedmiotu sporu (lub
zaskarżenia). W przypadku gdy wartość ta nie przekraczała 20 000 zł, od akcji pauliańskiej należało wnieść opłatę
stałą. W przypadku przekroczenia tego limitu, należna była opłata stosunkowa wynoszącą 5% wartości przedmiotu
sporu (lub zaskarżenia), nie więcej jednak niż 200 000 zł.
Zmiany legislacyjne
Ustawą z 7.7. 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1860)
wprowadzono art. 13f KSCU. Zgodnie z brzmieniem nowej jednostki redakcyjnej tekstu prawnego, w sprawach
o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, przy wartości
przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 zł pobiera się opłatę stałą
w wysokości 1000 zł, jeżeli roszczenie wierzyciela wobec dłużnika zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem
sądu, orzeczeniem sądu polubownego, którego wykonalność została stwierdzona przez sąd, ugodą zawartą przed
sądem albo sądem polubownym, albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. W konsekwencji,
jeżeli roszczenie wierzyciela przeciwko dłużnikowi zostało stwierdzone odpowiednim tytułem, to wówczas
wierzyciel wytaczający skargę pauliańską będzie mógł skorzystać z preferencyjnej, stałej stawki opłaty,
wynoszącej jedynie 1 000 zł (stosowanej w przypadku wartości przedmiotu sporu powyżej 20 000 zł;
w przypadku niższej wartości przedmiotu sporu działamy zgodnie z „widełkami” z art. 13 KSCU).

Komentarz
Zmianę należy ocenić pozytywnie. Ratio legis akcji pauliańskiej sprowadza się do ochrony wierzyciela przed
fraudacyjną czynnością prawną jego dłużnika. Normatywna konstrukcja actio Pauliana wymaga jednak od wierzyciela
udowodnienia w toku procesu ziszczenia się szeregu przesłanek warunkujących udzielenie ochrony przez sąd.
W konsekwencji, wytoczenie skargi pauliańskiej wiąże się niekiedy z dużym ryzykiem dla wierzyciela. W przypadku
niepowodzenia, wierzyciel nie odzyska środków zainwestowanych w proces (w szczególności opłaty od pozwu),
a także, co do zasady, będzie musiał zwrócić koszty postępowania drugiej stronie. Nie dość zatem, że taki wierzyciel
wpierw nie otrzymał od dłużnika zaspokojenia swojej wierzytelności pieniężnej, to wskutek wytoczenia skargi
pauliańskiej dotyczącej potencjalnie krzywdzącej dla wierzyciela czynności prawnej dłużnika, a następnie
negatywnego rozstrzygnięcia sprawy, poniesie dodatkowy uszczerbek finansowy. Wprowadzenie stałej, niskiej opłaty
od skargi pauliańskiej (stosowanej w przypadku, gdy wierzyciel legitymuje się już stosownym potwierdzeniem swojej
wierzytelności), niweluje ryzyko wierzyciela. Dzięki temu, wierzyciel nie będzie musiał inwestować w procedurę
pauliańską tak znaczących środków, a co za tym idzie, nawet w razie negatywnego rozstrzygnięcia, jego straty
finansowe będą niższe, aniżeli na zasadach przewidzianych w poprzednim stanie prawnym. Opisywana zmiana
legislacyjna powinna zatem spowodować częstsze korzystanie przez wierzycieli ze skargi pauliańskiej - instrumentu
ochrony praw w obliczu nieuczciwego rozporządzania majątkiem przez dłużnika. Na marginesie wypada dodać, że
chociaż trudno określić intencję ustawodawcy w tym zakresie, to wydaje się, że omawiana norma znajduje
zastosowanie również w odniesieniu do środków zaskarżenia składanych w toku procesu pauliańskiego. W takim
przypadku, pozwany, wnoszący apelację od wyroku uwzględniającego skargą pauliańską, również będzie mógł
skorzystać z preferencyjnej stawki opłaty. Chociaż ten aspekt noweli nie przynosi korzyści wierzycielom
poszukującym ochrony przed nieuczciwymi działaniami dłużników, to jednak przyjmując perspektywę ogólną,
kierunek zmian podjęty przez ustawodawcę trzeba uznać za prawidłowy.

Nowela wprowadzająca preferencyjną opłatę w sprawach ze skargi pauliańskiej stanowi istotną zmianę legislacyjną, która ma na celu zwiększenie korzystania przez wierzycieli z akcji pauliańskiej. Dzięki wprowadzeniu stałej, niskiej opłaty, wierzyciele będą mogli skuteczniej bronić swoich praw w przypadku nieuczciwego postępowania dłużników, minimalizując przy tym ryzyko finansowe.