Projekt regulacji dotyczących postępowań spadkowych

Projekt nowelizacji KC i KPC wprowadza zmiany w postępowaniach spadkowych, regulując procedury uchylania postanowień wydanych z naruszeniem powagi rzeczy osądzonej. W planach jest także wprowadzenie nowego instrumentu prawna pozwalającego na uchylanie postanowień spadkowych. Dodatkowo, projekt reguluje instytucję testamentu ustnego audiowizualnego oraz problem ponownych postanowień spadkowych, wprowadzając nowe instrumenty prawnie ułatwiające rozwiązanie konfliktów. Zmiana art. 679 KPC ma na celu skorygowanie niezgodności w stwierdzeniach nabycia spadku.

Tematyka: postępowania spadkowe, regulacja, testament ustny audiowizualny, postanowienia spadkowe, uchylenie postanowień, Rejestr Spadkowy, skarga o wznowienie postępowania, skarga nadzwyczajna, zmiana art. 679 KPC, etap legislacyjny

Projekt nowelizacji KC i KPC (numer UD30), za który odpowiada Ministerstwo Sprawiedliwości, wprowadza
zmiany w postępowaniach spadkowych. W szczególności regulowane są procedury uchylania postanowień
spadkowych wydanych z naruszeniem powagi rzeczy osądzonej. Zmiany mają na celu zwiększenie
bezpieczeństwa prawnego oraz usprawnienie procesów dziedziczenia.
• W wykazie prac legislacyjnych i programowych rządu widnieje informacja o opracowywanym projekcie
ustawy o zmianie KC oraz KPC.
• Przedstawiony projekt przewiduje nowy instrument prawny pozwalający na uchylanie postanowień
spadkowych wydanych z naruszeniem powagi rzeczy osądzonej.
• Planowany termin przyjęcia projektu przez rząd to IV kwartał 2024 r.
Testament ustny audiowizualny
Przedstawiony projekt reguluje instytucję testamentu ustnego audiowizualnego. Jego sporządzenie będzie możliwe
w tych samych okolicznościach, co testamentu ustnego z udziałem świadków. Skoro więc nadal będzie to
testament ustny, konieczna okazała się również zmiana art. 654 KPC, z którego wynika odpowiednie stosowanie do
pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego przepisów Księgi drugiej, Tytułu II, Działu IV, Rozdziału 3 KPC.
Uchylenie z urzędu przez sąd spadku ponownego postanowienia spadkowego
W przypadku wydania kolejnego postanowienia co do tego samego spadku dochodzi do naruszenia art. 199 § 1 pkt 2
KPC w związku z art. 13 § 2 KPC. Ponowne postanowienia spadkowe zostają więc wydane w warunkach res
iudicata. Wydanie dwóch merytorycznie odmiennych postanowień narusza również podstawowe prawa i wolności
obywatelskie oraz stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu.
Mechanizmem prewencyjnym, który obecnie służy zapobieganiu wydawaniu dwóch lub więcej postanowień
spadkowych co do tego samego spadku, jest Rejestr Spadkowy prowadzony przez Krajową Radę Notarialną.
Również sądy są obowiązane do dokonywania wpisów w Rejestrze co do wydanych postanowień o stwierdzeniu
nabycia spadku. W Rejestrze Spadkowym zarejestrowane są jednak jedynie postanowienia, które zostały wydane
w sprawach wszczętych po 7.9.2016 r.
Z kolei instrumentami, które służą usuwaniu z obrotu prawnego kolizji postanowień spadkowych po tym samym
spadkodawcy są: skarga o wznowienie postępowania oraz skarga nadzwyczajna.
Projekt wprowadza nowy instrument prawny, który umożliwia uchylanie postanowień spadkowych wydanych
z naruszeniem powagi rzeczy osądzonej wcześniejszego postanowienia spadkowego dotyczącego tego
samego spadku. Sąd, który orzekał w pierwszej instancji, będzie miał możliwość uchylenia późniejszego
postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w razie wykrycia wcześniejszego prawomocnego postanowienia (art.
6692 § 1 KPC). Instytucja ta stanowi środek subsydiarny do obecnej skargi o wznowienie postępowania.
Uczestnikami postępowania o uchylenie ponownego postanowienia będą osoby, które brały udział
w postępowaniu, w którym zapadło prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd będzie
badał jedynie fakt wydania ponownego postanowienia dotyczącego tego samego spadku.
Zmiana art. 679 KPC
Postępowanie uregulowane w art. 679 KPC ma na celu wykazanie, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia
spadku, nie jest spadkobiercą albo jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony. Przepis ten umożliwia więc
skorygowanie niezgodnego z rzeczywistym stanem prawnym stwierdzenia nabycia spadku. W projektowanej zmianie
usunięto wyrazy „uchylenie lub” z art. 679 § 1 KPC, aby lepiej oddać intencję przepisów i dopasować je do nowej
regulacji art. 6692 KPC.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o zmianie KC oraz KPC został wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. Planowany
termin przyjęcia przez rząd to IV kwartał 2024 r.

Projekt regulacji dotyczących postępowań spadkowych wprowadza nowe rozwiązania prawne mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa prawnego i usprawnienie dziedziczenia. Wprowadza on także mechanizmy prewencyjne, takie jak Rejestr Spadkowy, oraz instrumenty umożliwiające uchylenie postanowień spadkowych. Planowane jest przyjęcie projektu w IV kwartale 2024 roku.