Kiedy i jak można się domagać odwołania darowizny?

Sprawa dotycząca odwołania darowizny trafiła na wokandę Sądu Najwyższego. Darczyńca może odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności, co potwierdza art. 898 § 1 KC. Istnieje również możliwość odwołania darowizny przez spadkobierców. Kluczowy jest roczny termin określony w art. 899 § 3 KC. Kobieta skarżyła wyrok Sądu Okręgowego, argumentując potrzebę wykładni przepisu dotyczącego odwołania darowizny.

Tematyka: odwołanie darowizny, niewdzięczność, art. 898 KC, art. 899 KC, Sąd Najwyższy, roczny termin, skarga kasacyjna

Sprawa dotycząca odwołania darowizny trafiła na wokandę Sądu Najwyższego. Darczyńca może odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności, co potwierdza art. 898 § 1 KC. Istnieje również możliwość odwołania darowizny przez spadkobierców. Kluczowy jest roczny termin określony w art. 899 § 3 KC. Kobieta skarżyła wyrok Sądu Okręgowego, argumentując potrzebę wykładni przepisu dotyczącego odwołania darowizny.

O spełnieniu przesłanek umożliwiających odwołanie darowizny zdecydował sąd.
Na wokandę Sądu Najwyższego trafiła sprawa związana z odwołaniem darowizny. Spór dotyczył działki, którą
kobieta obdarowała swojego obecnie byłego męża, a którą to nieruchomość chciała odzyskać wskazując na
możliwość przewidzianą w art. 898 § 1 KC. Według tego przepisu „darczyńca może odwołać darowiznę nawet już
wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności”. Opcja ta jest dopuszczona
przepisami prawa, jeśli darczyńca nie przebaczył obdarowanemu (jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał
zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem). Co
więcej, w przepisach prawa jest przewidziana możliwość, by nawet spadkobiercy darczyńcy mogli odwołać darowiznę
z powodu niewdzięczności, o ile darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do jej odwołania. Odwołanie darowizny
następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Wartość darowizny doliczanej do spadku, np.
działki, szacuje się według stanu z dnia darowania, a nie późniejszego przeznaczenia.
Skargę kasacyjną względem wydanego wcześniej wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu złożyła kobieta, która
powołała się na potrzebę wykładni art. 899 § 3 KC. Przepis ten stanowi, że „darowizna nie może być odwołana po
upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego”. Istota
sporu sprowadzała się zatem do kwestii, od którego momentu należy liczyć czas wskazany w przepisach. Kobieta
uznała niewdzięczność obdarowanego za okoliczność, od której zależy rozpoczęcie biegu rocznego terminu do
odwołania darowizny. W skardze wskazała również na błędną jej zdaniem wykładnię powołanego przepisu,
wyrażającą się w przyjęciu przez sąd niższej instancji, że złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny przed
upływem roku od uprawomocnienia się wyroku karnego uznającego obdarowanego winnym znęcania się nad
darczyńcą nie jest wystarczające do dochowania terminu.
Przy rozpatrywaniu sprawy Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu nie uwzględnił wniosku byłej małżonki o zwrot działki oraz
nie zobowiązał eksmałżonka do złożenia oświadczenia przywracającego powódce własność tej nieruchomości.
W postanowieniu z 7.3.2024 r., I CSK 6763/22, 
, SN przyznał rację pierwszej instancji. W uzasadnieniu
swojego stanowiska organ uznał, że „Sąd Okręgowy stwierdził jednoznacznie, że powódka nie sformułowała
twierdzeń faktycznych, iż akty niewdzięczności w postaci znęcania się miały miejsce w okresie roku poprzedzającego
złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny, a w piśmie odwołującym darowiznę powódka powołała się na fakty
stwierdzone wyrokiem karnym. W tym stanie rzeczy nie można było uznać, aby skarga kasacyjna jawiła się jako
zasadna, a tym bardziej, by była ona uzasadniona w sposób oczywisty i widoczny już prima vista, czego wymaga
przyczyna kasacyjna (…), określona w art. 3989 § 1 pkt 4 KPC (por. postanowienia SN z 12.12.2000 r., V CKN
1780/00, 
; z 22.3.2001 r., V CZ 131/00, 
; z 15.6.2018 r., III CSK 38/18, 
)”.
W uzasadnieniu ustnym Sędzia Paweł Grzegorczyk wskazał m.in., że: „nie ma (…) wątpliwości, że w razie
powtarzających się nagannych zachowań obdarowanego, z których każde może być traktowane jako rażąca
niewdzięczność, roczny termin określony w art. 899 § 3 KC należy liczyć dla każdego z nich z osobna. Jeśli zaś
zachowanie obdarowanego przybiera charakter ciągły, termin ten jest zachowany, jeśli nie upłynął rok od chwili,
w której stan rażąco niewdzięcznego zachowania ustał”.
Postanowienie SN z 7.3.2024 r., I CSK 6763/22, 








Sąd Najwyższy podtrzymał stanowisko Sądu Okręgowego, uzasadniając, że skarga kasacyjna nie była zasadna. W uzasadnieniu organ wskazał na brak twierdzeń faktycznych dotyczących niewdzięczności obdarowanego. Rozstrzygnięcie to ma istotne znaczenie dla interpretacji terminu do odwołania darowizny.