Niedopuszczalność pytań prejudycjalnych w sprawie Getin Noble Bank S.A.

TSUE uznał za niedopuszczalne pytania prejudycjalne polskich sądów dotyczące m.in. możliwości złożenia przez BFG wniosku o zawieszenie postępowań przeciwko Getin Noble Bank w sprawach frankowych. W ocenie Trybunału te pytania mają jedynie charakter hipotetyczny. Polskie spory dotyczyły klauzul abuzywnych w umowach kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego zawartych z Getin Noble Bank S.A. Kredytobiorcy wszczęli postępowanie dążąc do stwierdzenia nieważności tych umów i nakazania GNB zwrotu wpłaconych, na podstawie nieuczciwych warunków umownych, kwot, powiększonych o ustawowe odsetki za zwłokę.

Tematyka: TSUE, niedopuszczalność pytań prejudycjalnych, Getin Noble Bank, BFG, klauzule abuzywne, umowy kredytu hipotecznego, frank szwajcarski, TS, pytania hipotetyczne, spory frankowiczów

Stan faktyczny
Polskie spory dotyczyły klauzul abuzywnych w umowach kredytu hipotecznego indeksowanego do franka
szwajcarskiego zawartych z Getin Noble Bank S.A. (dalej: GNB). Kredytobiorcy wszczęli postępowanie dążąc do
stwierdzenia nieważności tych umów i nakazania GNB zwrotu wpłaconych, na podstawie nieuczciwych warunków
umownych, kwot, powiększonych o ustawowe odsetki za zwłokę od dnia skierowania tych roszczeń do dnia zapłaty
tych kwot. Pismami z października 2021 r. kredytobiorcy wnieśli o natychmiastowe wykonanie orzeczeń sądu
odsyłającego ze względu na pogorszenie się sytuacji finansowej GNB. Złożyli oni również wnioski o zastosowanie
środków zabezpieczających, które nie zostały uwzględnione.
W reakcji na niekorzystną sytuację finansową GNB, Bankowy Fundusz Gwarancyjny (dalej: BFG) podjął decyzję
w sprawie wszczęcia przymusowej restrukturyzacji tego banku od 30.9.2022 r.
Sąd odsyłający uważa, że sposób, w jaki przepisy z zakresu przymusowej restrukturyzacji zostały zastosowane
w niniejszej sprawie, może wskazywać na rażące naruszenie art. 6 i 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r.
w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29) oraz zasady
skuteczności. W pytaniach prejudycjalnych sąd zwrócił się o wykładnię art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy
93/13/EWG w kontekście wydanej na podstawie przepisów krajowych, stanowiących implementację dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z 15.5.2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań
naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm
inwestycyjnych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr
173, s. 190), decyzji przez krajowy organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji nieposiadający kompetencji
dotyczących ochrony praw konsumentów, która doprowadziła do eliminacji realnej możliwości dochodzenia przez
konsumenta przeciwko temu przedsiębiorcy roszczeń z tytułu stwierdzenia nieuczciwych warunków umownych.
Postanowieniem prezesa Trybunału sprawy Witon i Ralecyk (są to fikcyjne nazwy, które nie odpowiadają rzeczywistej
nazwie żadnej ze stron postępowania) zostały połączone.
Stanowisko TS
Na mocy art. 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeżeli wniosek lub skarga są oczywiście
niedopuszczalne, Trybunał, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, może w każdej chwili wydać
postanowienie z uzasadnieniem, bez dalszych czynności procesowych.
Trybunał zastosował ten przepis w niniejszych sprawach. Z jednolitego stanowiska TS wynika, że uzasadnieniem
zwrócenia się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym nie może być zamiar uzyskania opinii doradczych
w odniesieniu do pytań o charakterze ogólnym czy hipotetycznym; powinna nim być potrzeba związana
nierozerwalnie z rzeczywistym rozstrzygnięciem sporu dotyczącego prawa UE (wyrok TS z 26.3.2020 r., Miasto
Łowicz i Prokurator Generalny, C-558/18 i C‑ 563/18,
, pkt 44, sprawy połączone). Jak wynika z treści art. 267
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE), orzeczenie w trybie
prejudycjalnym musi być „niezbędne”, aby umożliwić sądowi odsyłającemu „wydanie wyroku” w zawisłej przed nim
sprawie (postanowienie TS z 2.7.2020 r., S.A.D. Maler und Anstreicher, C-256/19,
, pkt 43). Trybunał
wielokrotnie przypominał, że zarówno z brzmienia, jak i z systematyki art. 267 TFUE wynika, iż warunkiem
zastosowania procedury prejudycjalnej jest rzeczywiste istnienie przed sądem krajowym sporu, w którym ten sąd ma
wydać orzeczenie pozwalające na uwzględnienie orzeczenia prejudycjalnego (wyrok TS z 26.3.2020 r., Miasto
Łowicz i Prokurator Generalny, C-558/18 i C‑ 563/18,
, pkt 46, sprawy połączone).
Trybunał uznał, że zadane w niniejszej sprawie pytania są hipotetyczne. Zdaniem TS, po pierwsze, że sąd
odsyłający rozpatruje powództwo zmierzające do zakwestionowania ważności umów kredytu hipotecznego zawartych
między kredytobiorcami a GNB, w zakresie, w jakim umowy te zawierają nieuczciwe warunki oraz do uzyskania

zwrotu kwot nienależnie zapłaconych na podstawie tych warunków. Po drugie, pytania przedstawione przez sąd
odsyłający dotyczą w istocie możliwości skutecznego dochodzenia przez konsumentów, którzy zawarli kredyt
hipoteczny z instytucją bankową, praw, które wywodzą oni z dyrektywy 93/13/EWG, podczas gdy ta instytucja jest
przedmiotem decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.
Sąd odsyłający podkreśla rzeczywiście, że decyzja o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji uniemożliwia
przymusowe wykonanie orzeczenia sądowego korzystnego dla kredytobiorców wydanego w ramach postępowania
sądowego wszczętego przeciwko GNB, a w szczególności windykację i egzekucję wierzytelności należnych
kredytobiorcom na podstawie takiego orzeczenia.
Jednakże w niniejszej sprawie TS podkreślił, że sąd odsyłający nie wydał jeszcze orzeczenia, którego
przymusowe wykonanie mogłaby uniemożliwić decyzja o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.
Ponadto o ile – jak wskazuje sąd odsyłający – decyzja ta uniemożliwia powodom w postępowaniu przed tym sadem
uzyskanie w ramach „postępowania sądowego przeciwko GNB” zabezpieczenia ich roszczeń, polegających na
przykład na zawieszeniu zobowiązania tych powodów do dokonywania płatności bieżących rat kredytu w kwotach
i terminach przewidzianych w rozpatrywanych umowach o kredyt, o tyle z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym nie wynika, aby z żądaniem uzyskania takich zabezpieczeń wystąpiono w tych postępowaniach.
Przepis art. 176 § 2 KPC zezwala BFG na złożenie wniosku o zawieszenie toczącego się postępowania przeciwko
GNB, co stanowi obszar kontrowersji. Jednakże TS wskazał, że z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym w żaden sposób nie wynika, iż w niniejszej sprawie BFG rzeczywiście złożył, w chwili wystąpienia
do Trybunału, taki wniosek o zawieszenie postępowania. Z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
wynika zatem, że wątpliwości sądu odsyłającego co do skuteczności ochrony konsumentów w kontekście dyrektywy
93/13/EWG wynikają z możliwości zażądania przez BFG w przyszłości zawieszenia toczących się postępowań
przeciwko GNB. Sąd odsyłający ogranicza się do wskazania, że problematyka skutecznej ochrony praw
konsumentów w kontekście postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji wszczętego
przeciwko instytucji kredytowej nie została jeszcze rozpatrzona przez Trybunał i że jego orzeczenie w tym względzie
byłoby istotne dla wszystkich spraw, na które decyzja o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji mogłaby mieć
niekorzystny wpływ. Jednakże TS podkreślił, że ta okoliczność nie jest sama w sobie wystarczająca do wykazania
konieczności dokonania wykładni prawa Unii w celu rozstrzygnięcia sporów w postępowaniach głównych. Wnioski
o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na etapie postępowań głównych mają bowiem charakter hipotetyczny,
w związku z czym należy je uznać za oczywiście niedopuszczalne, jednak bez uszczerbku dla możliwości
ponownego zwrócenia się przez sąd odsyłający do Trybunału, w szczególności w przypadku, gdyby BFG powoływał
się na uprawnienie przyznane mu w art. 176 KPC.
W konsekwencji Trybunał uznał, że zgodnie z art. 53 § 2 regulaminu postępowania niniejsze wnioski o wydanie
orzeczenia w trybie prejudycjalnym są oczywiście niedopuszczalne.

Komentarz
W dwóch polskich wnioskach prejudycjalnych poznański sąd odniósł się do ważnych i spornych zagadnień dla
kredytobiorców, którzy zawarli umowy z GNB. Dotyczą one skutków prawnych decyzji o przymusowej restrukturyzacji
GNB, która doprowadziła do eliminacji realnej możliwości dochodzenia przez tych kredytobiorców roszczeń z tytułu
stwierdzenia niedozwolonych postanowień umownych, pozbawiając ich ochrony prawnej. Po pierwsze bowiem, ta
decyzja uniemożliwia kredytobiorcom uzyskanie, w ramach postępowania sądowego wszczętego przeciwko GNB,
zabezpieczenia swoich roszczeń polegających przykładowo na zawieszeniu zobowiązania kredytobiorców do zapłaty
na jej rzecz bieżących rat na podstawie rozpatrywanych umów kredytu (por. wyrok TS z 15.6.2023 r., Getin Noble
Bank (Zawieszenie wykonania umowy kredytu), C-287/22,
). Po drugie, ta decyzja powoduje uniemożliwienie
przymusowego wykonania orzeczenia, które zostanie wydane po zakończeniu takiego postępowania sądowego,
w przypadku gdyby orzeczenie to było korzystne dla kredytobiorców. Tym samym decyzja BFG o restrukturyzacji
i uporządkowanej likwidacji GNB uniemożliwia dochodzenie i egzekucję roszczeń potencjalnie należnych
kredytobiorcom. Ponadto, spory budzi kwestia uprawnienia BFG, na podstawie art. 176 § 2 KPC, do wniesienia
o zawieszenie toczącego się postępowania przeciwko GNB.
Jednakże Trybunał uznał, że pytania prejudycjalna mają jedynie charakter hipotetyczny, wyjaśniając w uzasadnieniu
niniejszego postanowienia swoje stanowisko w tej kwestii.
Należy zaznaczyć, że inne polskie sądy złożyły szereg pytań prejudycjalnych dotyczących sporów frankowiczów
z GNB, w których jeszcze toczą się postępowania.

Postanowienie TS z 19.2.2024 r., C-449/23 oraz C-450/23,

Trybunał uznał, że pytania prejudycjalna mają jedynie charakter hipotetyczny, wyjaśniając w uzasadnieniu niniejszego postanowienia swoje stanowisko w tej kwestii. Należy zaznaczyć, że inne polskie sądy złożyły szereg pytań prejudycjalnych dotyczących sporów frankowiczów z GNB, w których jeszcze toczą się postępowania.