Kto uiszcza opłatę egzekucyjną w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego?

W przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego z mocy prawa na podstawie art. 823 KPC, opłata egzekucyjna obciąża dłużnika w sytuacji zawieszenia postępowania na wniosek wierzyciela. Publikacja omawia przypadki, kto ponosi koszty egzekucyjne oraz jakie wyjątki pozwalają przerzucić je na dłużnika. Analizuje również zmiany w ustawodawstwie wprowadzone od 1.1.2019 r., które zmieniły zasady pobierania opłat egzekucyjnych.

Tematyka: umorzenie postępowania egzekucyjnego, opłata egzekucyjna, koszty egzekucyjne, przerzucenie kosztów na dłużnika, zmiany w prawie, Sąd Najwyższy, uchwała SN 23.11.2023

W przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego z mocy prawa na podstawie art. 823 KPC, jeżeli
postępowanie egzekucyjne zostało uprzednio zawieszone na wniosek wierzyciela w związku z zawarciem
porozumienia między nim a dłużnikiem co do sposobu lub terminu spełnienia świadczenia, opłata
egzekucyjna obciąża dłużnika.
Stan faktyczny
„I.” sp. z o.o. złożyła do komornika sądowego wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko R.K. Po wszczęciu
postępowania wierzyciel zawarł z dłużnikiem porozumienie co do spłaty w ratach wierzytelności. Ponieważ dłużnik
dokonywał zgodnie z harmonogramem dobrowolnych wpłat na rzecz „I.” sp. z o.o., wierzyciel wniósł o zawieszenie
postępowania egzekucyjnego. Komornik uwzględnił ten wniosek, a po upływie kilkunastu miesięcy stwierdził
umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy prawa na podstawie art. 823 KPC, ustalił koszty postępowania
egzekucyjnego i nakazał pobrać od wierzyciela ponad 2,4 tys. zł tytułem opłaty ustalonej na podstawie art. 29 ust. 1
ustawy z 28.2.2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1357; dalej: KosztKomU).
Wierzyciel wniósł skargę na czynności komornika, jednak Sąd Rejonowy w G. oddalił ją. W uzasadnieniu
postanowienia wyjaśniono, że komornik musiał obciążyć wierzyciela opłatą stosunkową w wysokości 5 % wartości
świadczenia pozostałego do wyegzekwowania na podstawie art. 29 ust. 1 w zw. z art. 52 ust. 2 KosztKomU. Sąd
stwierdził, że zawarcie porozumienia między stronami nie przeniosło obowiązku poniesienia opłaty egzekucyjnej
z wierzyciela na dłużnika. W zażaleniu na to postanowienie „I.” sp. z o.o. twierdziła, że komornik bezpodstawnie
umorzył postępowanie, bowiem bezczynność wierzyciela nie miała miejsca. Dodatkowo na podstawie art. 5 KC
zarzucono jaskrawe naruszenie zasad współżycia społecznego, działania komornika w żaden sposób nie przyczyniły
się bowiem do wyegzekwowania kwoty zadłużenia, wierzyciel sam podjął inicjatywę wyręczając komornika w jego
obowiązkach przez zawarcie ugody co do dalszej dobrowolnej spłaty, co stanowiło podstawę zawieszenia
postępowania egzekucyjnego.
Pytanie prawne
Rozpoznając żalenie wierzyciela Sąd Rejonowy w G. przedstawił SN następujące pytanie prawne: czy w przypadku
umorzenia postępowania egzekucyjnego z mocy prawa na podstawie art. 823 KPC w związku
z bezczynnością wierzyciela, jeśli postępowanie egzekucyjne uprzednio zostało zawieszone na wniosek
wierzyciela w związku z zawarciem pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem porozumienia co do sposobu lub
terminu spełnienia świadczenia, zawarcie tego porozumienia przenosi obowiązek poniesienia opłaty
egzekucyjnej ustalonej na podstawie art. 29 ust. 1 KosztKomU z wierzyciela na dłużnika?
1.1.2019 r. weszła w życie kompleksowa reforma postępowania egzekucyjnego, w której ustawodawca zdecydował
się na diametralną zmianę filozofii pobierania opłat egzekucyjnych w razie umorzenia postępowania na wniosek
wierzyciela oraz w razie bezczynności wierzyciela. Zgodnie z poprzednio obowiązującymi przepisami, w takich
sytuacjach należało obciążyć dłużnika opłatą stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do
wyegzekwowania, zaś w aktualnym stanie prawnym obowiązek uiszczenia opłaty, co do zasady, spoczywa na
wierzycielu (zob. uchwała SN z 27.2.2020 r., III CZP 62/19,
).
Kto ponosi koszty postępowania egzekucyjnego?
Zdanie pierwsze art. 29 ust. 1 KosztKomU przewiduje dwie odrębne sytuacje, w których wierzyciel ponosi koszty
postępowania egzekucyjnego, w związku z umorzeniem postępowania egzekucyjnego w wysokości 5 % opłaty
stosunkowej. Pierwszy przypadek ma miejsce, gdy na wniosek wierzyciela następuje umorzenie postępowania, drugi
zaś gdy do umorzenia postępowania dochodzi na skutek bezczynności wierzyciela. Ustawodawca przewidział od tej
zasady dwa wyjątki, które są związane z przyczynami umorzenia postępowania. Ich wystąpienie prowadzi do
przerzucenia obowiązku poniesienia opłat egzekucyjnych na dłużnika, który dał powody do wszczęcia postępowania
egzekucyjnego. Pierwszy z wyjątków zachodzi w sytuacji, gdy przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego
wiąże się ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia
o wszczęciu egzekucji. Drugi zaś wiąże się z zawarciem między wierzycielem a dłużnikiem w tym terminie
porozumienia dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia.
Stanowisko SN

Sąd Najwyższy stwierdził, że w świetle wykładni językowej i celowościowej nie można uznać, że oba wyjątki dotyczą
jedynie sytuacji, w której wierzyciel wnosi o umorzenie postępowania, natomiast ich zastosowanie wyłączone jest
w sytuacji, gdy dochodzi do umorzenia postępowania z powodu bezczynności wierzyciela na skutek zawarcia
porozumienia z dłużnikiem. Zdanie drugie art. 29 ust. 1 KosztKomU, wiąże zastosowanie możliwości przerzucenia
kosztów na dłużnika z umorzeniem postępowania, nie zawężając tego skutku jedynie do przypadku, gdy umorzenie
jest efektem wniosku wierzyciela o umorzenie egzekucji. Wątpliwość dotyczy więc sytuacji bezczynności wierzyciela,
gdy ta jest skutkiem zawartego z dłużnikiem porozumienia co do spłaty egzekwowanych zobowiązań. Zdaniem SN,
skoro wierzyciel i dłużnik zawarli porozumienie co do spłaty, na co się powołuje wierzyciel i co w razie
wątpliwości ma obowiązek wykazać przedstawiając np. ugodę, to należy przyjąć, że działa w zaufaniu do
dłużnika, który dał wcześniej podstawy do wszczęcia egzekucji. Umorzenie zawieszonej egzekucji w takiej
sytuacji na skutek bierności wierzyciela, który pozostaje w zaufaniu do zawartego porozumienia
z dłużnikiem, daje podstawy do obciążenia kosztami dłużnika. SN zaznaczył jednak, że wierzyciel musi
wykazać, a nie tylko powołać się na fakt zawarcia porozumienia. Nie wystarczy także, że je tylko
uprawdopodobni do czego może się sprowadzać powołanie na okoliczność zawarcia np. ugody z dłużnikiem co do
spłat dochodzonych roszczeń w postępowaniu egzekucyjnym.
Uchwała SN z 23.11.2023 r., III CZP 42/23,

Sąd Najwyższy wskazał, że umorzenie postępowania egzekucyjnego na skutek zawarcia porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem nie zwalnia z obowiązku uiszczenia opłaty egzekucyjnej. Decydujące jest działanie wierzyciela oraz uzasadnienie umorzenia postępowania. Uchwała SN z 23.11.2023 r., III CZP 42/23, precyzuje kwestie dotyczące przerzucenia kosztów egzekucyjnych na dłużnika.