Legitymacja procesowa organizacji zbiorowego zarządzania

Organizacja zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej ma legitymację procesową do celów obrony tych praw tylko w przypadku, gdy została ona jej wyraźnie przyznana w prawie krajowym państw członkowskich. Stanowisko TS interpretuje art. 4 dyrektywy 2004/48/WE w kontekście legitymacji procesowej organizacji zbiorowego zarządzania w obronie praw własności intelektualnej.

Tematyka: legitymacja procesowa, organizacja zbiorowego zarządzania, prawa własności intelektualnej, dyrektywa 2004/48/WE, Trybunał Europejski

Organizacja zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej ma legitymację procesową do celów obrony tych praw tylko w przypadku, gdy została ona jej wyraźnie przyznana w prawie krajowym państw członkowskich. Stanowisko TS interpretuje art. 4 dyrektywy 2004/48/WE w kontekście legitymacji procesowej organizacji zbiorowego zarządzania w obronie praw własności intelektualnej.

Organizacja zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej ma legitymację procesową do celów
obrony tych praw tylko w przypadku, gdy została ona jej wyraźnie przyznana w prawie krajowym państw
członkowskich. Takiego uprawnienia owa organizacja nie ma na podstawie prawa Unii.
Stan faktyczny
K. jest fińską organizacją zbiorowego zarządzania w rozumieniu art. 3 lit. a dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz.Urz. UE L z 2004 r.
Nr 157, s. 45), która zarządza licencjami i udziela ich w imieniu wielu twórców. T. zarządza siecią telewizji kablowej,
w której transmitowane są sygnały krajowych ogólnodostępnych kanałów telewizyjnych do odbioru publicznego. K.
wytoczyło przed fińskim sądem powództwo o stwierdzenie, że T. dokonała retransmisji audycji telewizyjnych
w rozumieniu ustawy o prawie autorskim oraz że wobec braku uprzedniej zgody z jego strony ta retransmisja
naruszyła prawa twórców, których K. reprezentuje tytułem głównym jako organizacja udzielająca licencji umownych,
a w dalszej kolejności na podstawie pełnomocnictw udzielonych jej przez podmioty praw autorskich. T. podnosiła, że
K. nie ma legitymacji czynnej do wniesienia powództwa w sprawie dotyczącej naruszenia praw autorskich.
Stanowisko TS
Legitymacja procesowa
Trybunał stwierdził, że z motywu 18 dyrektywy 2004/48/WE, w świetle którego powinien być interpretowany jej art. 4,
wynika, iż prawodawca Unii Europejskiej zamierzał, aby uprawnienie do występowania o zastosowanie środków,
procedur i środków naprawczych przewidzianych w rozdziale II owej dyrektywy przysługiwało nie tylko podmiotom
praw własności intelektualnej, ale również osobom posiadającym bezpośredni interes w obronie tych praw oraz
zdolność sądową w zakresie dozwolonym przez przepisy odpowiedniego prawa i zgodnie z nimi (wyrok TS
z 7.8.2018 r., SNB‑ REACT, C-521/17, 
). Osoby te wymieniono w art. 4 lit. b–d dyrektywy 2004/48/WE.
Organizacje zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej zostały wskazane w lit. c tego artykułu.
Przepis ten stanowi, że państwa członkowskie uznają organizacje zbiorowego zarządzania prawami własności
intelektualnej, które są uznane za uprawnione do reprezentowania właścicieli praw własności intelektualnej, za
osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych
przewidzianych w rozdziale II tej dyrektywy, w zakresie dozwolonym przez przepisy odpowiedniego prawa
i zgodnie z nimi. Trybunał orzekł, że art. 4 lit. c dyrektywy 2004/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż państwa
członkowskie są zobowiązane przyznać organizacji zbiorowej reprezentacji właścicieli znaków towarowych
legitymację do występowania we własnym imieniu o zastosowanie przewidzianych tą dyrektywą środków
naprawczych w celu ochrony praw owych właścicieli oraz do wnoszenia we własnym imieniu powództw mających na
celu egzekwowanie tych praw, pod warunkiem że dana organizacja jest uznana przez prawo krajowe za podmiot
posiadający bezpośredni interes w obronie tych praw oraz że na podstawie tego prawa owej organizacji
przysługuje w tym celu zdolność sądowa (wyrok SNB‑ REACT, pkt 39). Zatem, o ile organizacja zbiorowego
zarządzania prawami własności intelektualnej musi mieć zdolność sądową, aby uznać jej uprawnienie do
występowania we własnym imieniu o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w tej
dyrektywie, o tyle taka zdolność nie może być sama w sobie wystarczająca w tym celu. Ponadto, zważywszy, że
zdolność sądowa stanowi zwykły atrybut osobowości prawnej, która co do zasady przysługuje organizacjom
zbiorowego zarządzania, odmienna wykładnia pozbawiałaby drugi warunek określony w pkt 39 wyroku w sprawie
SNB‑ REACT skuteczności (effet utile).
Trybunał stwierdził, że art. 4 lit. c tej dyrektywy odsyła w sposób ogólny do „przepisów odpowiedniego prawa”. Takie
wyrażenie nie oznacza jednak koniecznie, aby uprawnienie organizacji zbiorowego zarządzania prawami własności
intelektualnej do występowania we własnym imieniu o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych
przewidzianych w tej dyrektywie miało być wyraźnie uznane przez szczególny przepis, ponieważ taka legitymacja
procesowa może wynikać z przepisów postępowania o charakterze ogólnym. Zdaniem TS tę wykładnię
potwierdza cel dyrektywy 2004/48/WE, którym, jak stanowi jej motyw 10, jest w szczególności zapewnienie
wysokiego poziomu ochrony własności intelektualnej na rynku wewnętrznym (wyrok TS z 17.6.2021 r.,
M.I.C.M., C-597/19, 
).
Trybunał orzekł, że art. 4 lit. c dyrektywy 2004/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż poza warunkiem
dotyczącym bezpośredniego interesu w obronie danych praw uznanie uprawnienia organizacji zbiorowego
zarządzania prawami własności intelektualnej do występowania we własnym imieniu o zastosowanie
środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w rozdziale II tej dyrektywy jest uzależnione od
przysługiwania tym organizacjom legitymacji procesowej do celów obrony praw własności intelektualnej,


która może wynikać z konkretnego przepisu w tym względzie lub z przepisów postępowania o charakterze
ogólnym.
Bezpośredni interes
Trybunał wskazał, że pojęcie „bezpośredni interes”, które nie jest zawarte w art. 4 dyrektywy 2004/48/WE, zostało
wymienione w jej motywie 18. Wynika z niego, że prawodawca Unii dążył do tego, aby uprawnienie do występowania
o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych tą dyrektywą przysługiwało nie tylko
podmiotom praw własności intelektualnej, ale również osobom posiadającym bezpośredni interes w obronie tych
praw oraz zdolność sądową „w zakresie dozwolonym przez stosowane prawo”.
W art. 4 lit. b–d dyrektywy 2004/48/WE przewidziano, że za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie
środków, procedur i środków naprawczych określonych w rozdziale II tej dyrektywy państwa członkowskie uznają
inne osoby i określone organizacje wyłącznie w zakresie dozwolonym przez przepisy odpowiedniego prawa i zgodnie
z tymi przepisami. Trybunał uściślił, że zawarte w art. 4 lit. c dyrektywy 2004/48/WE odesłanie do „odpowiedniego
prawa” należy rozumieć jako odnoszące się zarówno do właściwego prawa krajowego, jak i – w stosownym
wypadku – do prawa UE (wyrok SNB‑ REACT, pkt 31).
Trybunał uznał, że państwa członkowskie są zobowiązane do przyznania organizacji zbiorowego zarządzania
prawami własności intelektualnej uprawnienia do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków
naprawczych przewidzianych w dyrektywie 2004/48/WE oraz do wnoszenia powództw mających na celu
egzekwowanie takich praw, w szczególności gdy ta organizacja jest uznawana przez ustawodawstwo krajowe za
posiadającą bezpośredni interes w obronie tych praw. W konsekwencji do sądów krajowych należy ustalenie, czy
takiej organizacji przysługuje na podstawie odpowiedniego ustawodawstwa krajowego bezpośredni interes w obronie
praw uprawnionych podmiotów, które reprezentuje, przy czym jeżeli warunek ten nie jest spełniony, taki obowiązek
uznania na danym państwie członkowskim nie ciąży. Potwierdzają to stwierdzenie prace przygotowawcze dotyczące
tej dyrektywy, z których wynika, że prawodawca Unii zrezygnował z koncepcji harmonizacji legitymacji procesowej
organizacji, o których mowa w jej art. 4 lit. c.
Trybunał orzekł, że art. 4 lit. c dyrektywy 2004/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż w obecnym stanie
prawa Unii państwa członkowskie nie mają obowiązku uznać, że organizacje zbiorowego zarządzania
prawami własności intelektualnej, które są uznane za uprawnione do reprezentowania właścicieli praw
własności intelektualnej, mają bezpośredni interes w występowaniu we własnym imieniu o zastosowanie
środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w rozdziale II tej dyrektywy, w sytuacji gdyby
istnienie bezpośredniego interesu w obronie danych praw w odniesieniu do tych organizacji nie wynikało
z mającego zastosowanie uregulowania krajowego.

Komentarz
Proceduralne aspekty ochrony praw własności intelektualnej nadal podlegają w dużej części regulacjom krajowym
państw członkowskich, bardzo zróżnicowanym. W rozpatrywanym wyroku TS rozstrzygał kwestię dotyczącą pozycji
prawnej organizacji zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej w sądowej ochronie własności
intelektualnej.
Trybunał uznał, że uprawnienie organizacji zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej do
występowania we własnym imieniu o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych, przewidzianych
w dyrektywie 2004/48/WE, powinno być wyraźnie uregulowane w prawie krajowym państw członkowskich (zob. art. 5
ust. 1 ustawy z 15.6.2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r.
poz. 2207)) zgodnie z którym domniemywa się, że organizacja zbiorowego zarządzania jest uprawniona do
zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w zakresie udzielonego jej zezwolenia oraz
posiada legitymację procesową w tym przedmiocie]. W konsekwencji taka organizacja powinna być uznana w prawie
krajowym za podmiot posiadający bezpośredni interes w obronie takich praw i na podstawie tego prawa przysługuje
jej wówczas w tym celu zdolność sądowa.

Wyrok TS z 23.11.2023 r., Telia Finland, C-201/22







Trybunał Europejski stwierdził, że legitymacja procesowa organizacji zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej do występowania we własnym imieniu o zastosowanie środków naprawczych przewidzianych w dyrektywie 2004/48/WE powinna być uregulowana w prawie krajowym państw członkowskich. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla ochrony praw własności intelektualnej.