Kwalifikacja zdarzenia jako wypadku przy pracy

Kwalifikacja zdarzenia jako wypadku przy pracy jest rezultatem oceny materiału dowodowego i ustaleń faktycznych w konkretnej sprawie. Pracodawca nie może samodzielnie dokonać kwalifikacji wypadku dotyczącego pracownika. W toku postępowania sądowego istotne jest ustalenie związku przyczynowego między pracą a stanem zdrowia pracownika. Kwalifikacja wypadku nie musi być dokonana jedynie na dzień zdarzenia, a prawomocny wyrok sądu ma znaczenie dla kolejnych sporów związanych z wypadkiem.

Tematyka: kwalifikacja zdarzenia, wypadek przy pracy, postępowanie dowodowe, zespół powypadkowy, kwalifikacja wypadku, związek przyczynowy, ciężki wypadek, sąd pracy, prawomocny wyrok, dowód z opinii biegłych

Kwalifikacja zdarzenia jako wypadku przy pracy jest rezultatem oceny materiału dowodowego i ustaleń
faktycznych w konkretnej sprawie.
Kwalifikacja wypadku i postępowanie dowodowe
Pracodawca nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania kwalifikowania zdarzenia wypadkowego
dotyczącego pracownika. Realizacja przez pracodawcę obowiązku wynikającego z art. 234 § 1 KP, w zakresie
ustalenia w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, dotyczy powołania zespołu
powypadkowego i jest niezależna od rodzaju łączącego pracownika z pracodawcą stosunku prawnego np.: umowa
o pracę lub umowa o dzieło (zob. wyrok NSA z 4.4.2017 r., I OSK 1558/15,
; wyrok NSA z 10.2.2017 r., I OSK
3428/15,
).
W toku postępowania sądowego kwalifikacja zdarzenia jako wypadku przy pracy jest rezultatem oceny materiału
dowodowego i ustaleń faktycznych w konkretnej sprawie (zob. postanowienie SN z 21.3.2023 r., I PSK 97/22,
). Istnienia związku przyczynowego między rodzajem wykonywanej pracy i warunkami, w jakich jest
ona świadczona, a gwałtownym pogorszeniem stanu zdrowia pracownika nie można w żadnym razie
domniemywać ani przypuszczać. Przyjęcie takiej tezy powinno mieć uzasadnienie w materiale dowodowym
sprawy, analizowanym w kontekście posiadanej przez biegłych wiedzy medycznej (zob. postanowienie SN
z 7.2.2023 r., II USK 646/21,
; postanowienie SN z 14.9.2022 r., III PSK 242/21,
; wyrok SN
z 11.3.2021 r., I PSKP 11/21,
; wyrok SN z 5.8.1999 r., II UKN 74/99,
). W szczególności w sytuacji gdy
źródłem urazu lub śmierci są tzw. przyczyny złożone, czyli gdy czynnik zewnętrzny pokrywa się z czynnikami już
istniejącymi w organizmie pracownika, wówczas decydujące znaczenie ma opinia biegłego lekarza, który winien
stwierdzić, czy któryś z tych czynników doprowadził do powstania urazu lub śmierci, a jeżeli tak, to w jakim stopniu
(zob. wyrok SN z 1.2.2023 r., III USKP 66/22,
).
Kwalifikacja wypadku nie musi być dokonana wyłącznie na dzień zdarzenia. Zgodnie z art. 3 ust. 5 ustawy
z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r.
poz. 2189) za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała,
takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia,
naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba
psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub
zniekształcenie ciała. Definicja wypadku ciężkiego akcentuje więc w swej treści przede wszystkim następstwa
chorobowe wypadku, których ocena dokonana przez pracodawcę wyłącznie w bardzo krótkim odstępie czasu od
zdarzenia od wystąpienia zdarzenia do dnia sporządzenia protokołu wypadkowego może być nieprawidłowa (zob.
wyrok SA w Białymstoku z 4.9.2019 r., III AUa 69/19,
).
Sąd pracy, ustalając przyczynę wypadku przy pracy, jest zobligowany do weryfikacji opinii instytutu
naukowego lub naukowo-badawczego i rozważenia, czy podstawę opinii stanowił kompletny materiał
źródłowy, czy odpowiada ona jednoznacznie na przedstawione do rozstrzygnięcia pytania, czy uwzględnia
wszystkie okoliczności faktyczne zdarzenia wypadkowego, czy nie pozostaje w sprzeczności ze stanowczymi
opiniami lekarzy wydanymi w danej sprawie, wynikami doświadczenia życiowego oraz własnymi ustaleniami
sądu (zob. wyrok SN z 16.10.2019 r., II PK 57/18,
). Sąd nie ma natomiast obowiązku prowadzenia
postępowania dowodowego w kierunku sugerowanym przez stronę, jeżeli uważa, że przeprowadzenie niektórych
dowodów jest zbędne dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy (zob. wyrok SN z 17.10.2011 r., I PK 53/11,
).
Jeśli jednak wydane w sprawie opinie budzą istotne i niedające usunąć się wątpliwości wówczas sąd jest obowiązany
dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych (zob. wyrok SA w Gdańsku z 11.1.2017 r., III AUa 1443/16,
).
Potrzeba dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych nie może zaś być jedynie wynikiem niezadowolenia strony
z niekorzystnych dla niej konkluzji dotychczasowych opinii. W przeciwnym bowiem razie sąd byłby zobligowany do
uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie zostałaby złożona opinia w pełni ją zadowalająca, co
jest niedopuszczalne (zob. wyrok SN z 5.10.2022 r., II USKP 217/21,
).
Związanie prawomocnym wyrokiem
Warto pamiętać, że prawomocny wyrok, w którym sąd ustala, czy dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy,
jaka była jego przyczyna oraz w jaki sposób każda ze stron stosunku pracy przyczyniła się do jego
powstania ma znaczenie dla kolejnych sporów w sprawie roszczeń wiążących się z tym zdarzeniem.
Związanie prawomocnym wyrokiem, o jakim mowa w art. 365 KPC, oznacza, że sąd obowiązany jest uznać, iż
kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w pewnej sprawie, a która ma znaczenie
prejudycjalne w innej sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjął sąd w prawomocnym

wcześniejszym wyroku, nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie, jest
nietrafna (zob. wyrok SN z 6.4.2022 r., I PSKP 50/21,
). Przykładowo związanie prawomocnym wyrokiem
w sprawie o rentę z tytułu wypadku przy pracy może zachodzić w sytuacji, gdy kwestią sporną pozostaje nie samo
istnienie u ubezpieczonego niezdolności do pracy, ale to, czy powodujący tę niezdolność stan chorobowy danego
organu jest następstwem przebytego wypadku, a ta okoliczność została wyjaśniona w poprzednim procesie sądowym
o jednorazowe odszkodowanie za doznany na skutek wypadku przy pracy uszczerbek na zdrowiu (zob.
postanowienie SN z 8.7.2021 r., II USK 231/21,
). Związanie prawomocnym wyrokiem odnosi się tylko do
stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, po którym nastąpiło jego wydanie (zob. wyrok SN
z 13.3.2019 r., II PK 300/17,
; wyrok SN z 27.4.2017 r., IV CSK 388/16,
). Moc wiążąca prawomocnego
wyroku dotyczy co do zasady związania treścią jego sentencji, a nie uzasadnienia, zawierającego przedstawienie
dowodów i ocenę ich wiarygodności. Przedmiotem prawomocności materialnej jest ostateczny rezultat
rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły i sąd nie jest związany zarówno ustaleniami
faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, jak i poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego w niej
wyroku (zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 8.2.2023 r., I PSKP 41/22,
).
Postanowienie SN z 21.3.2023 r., I PSK 97/22,
; postanowienie SN z 7.2.2023 r., II USK 646/21,
;
wyrok SN z 6.4.2022 r., I PSKP 50/21,
; wyrok SN z 16.10.2019 r., II PK 57/18,

Związanie prawomocnym wyrokiem odnosi się do stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, a moc wiążąca dotyczy treści sentencji, nie uzasadnienia. Sąd pracy jest zobowiązany do weryfikacji opinii instytutu naukowego i może dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych w razie wątpliwości. Prawomocny wyrok ma znaczenie dla roszczeń związanych z wypadkiem.