Apelacja od postanowienia w przedmiocie wpisu do rejestru zastawów

SN wskazał, że w stanie prawnym ukształtowanym ustawą z 4.7.2019 r. apelacja od postanowienia w sprawie wpisu do rejestru zastawów, nie poprzedzona wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia i jego doręczeniem, nie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna. Sąd okręgowy odrzucił apelację, co wywołało zażalenie uczestnika do sądu II instancji. Sąd Najwyższy stwierdził, że apelacja niepodlegająca odrzuceniu jest zgodna z przepisami KPC i ustawy o zastawie rejestrowym.

Tematyka: apelacja, postanowienie, rejestru zastawów, uzasadnienie, sąd, KPC, ZmKPC19, ZastRejU, SN, uchwała

SN wskazał, że w stanie prawnym ukształtowanym ustawą z 4.7.2019 r. apelacja od postanowienia w sprawie wpisu do rejestru zastawów, nie poprzedzona wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia i jego doręczeniem, nie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna. Sąd okręgowy odrzucił apelację, co wywołało zażalenie uczestnika do sądu II instancji. Sąd Najwyższy stwierdził, że apelacja niepodlegająca odrzuceniu jest zgodna z przepisami KPC i ustawy o zastawie rejestrowym.

SN wskazał, że w stanie prawnym ukształtowanym ustawą z 4.7.2019 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1469; dalej: ZmKPC19) apelacja od
postanowienia w sprawie wpisu do rejestru zastawów, która nie została poprzedzona wnioskiem
o sporządzenie uzasadnienia tego orzeczenia i jego doręczeniem z uzasadnieniem, nie podlega odrzuceniu
jako niedopuszczalna. W razie wniesienia apelacji w ustawowym terminie od postanowienia
uwzględniającego taki wniosek sąd z urzędu sporządza uzasadnienie zaskarżonego postanowienia.
Stan faktyczny
Referendarz sądowy sądu rejonowego orzeczeniem z 15.11.2019 r. uwzględnił w całości wniosek M Sp. z o.o.
o wykreślenie z rejestru zastawów.
Sąd rejonowy postanowieniem z 24.11.2020 r. na posiedzeniu niejawnym utrzymał w mocy orzeczenie referendarza
sądowego. Z uwagi na uwzględnienie wniosku nie zostało sporządzone uzasadnienie postanowienia sądu
rejonowego (art. 41 ust. 4 w zw. z ust. 3 ustawy z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U.
z 2018 r. poz. 2017; dalej: ZastRejU). Postanowienie to zostało doręczone uczestnikowi 2.12.2020 r. Uczestnik
14.12.2020 r. złożył apelację, której nie poprzedził wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia tego postanowienia i jego
doręczenie z uzasadnieniem.
Sąd okręgowy postanowieniem z 4.1.2021 r. odrzucił apelację uczestnika jako niedopuszczalną z uwagi na brak
poprzedzenia jej wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia postanowienia i jego doręczenie z uzasadnieniem.
Uzasadnił to brzmieniem art. 369 § 1 KPC w zw. z art. 331 § 1 KPC. Stanowią one, że apelację wnosi się w terminie
dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem, zaś sam wniosek o uzasadnienie wyroku
należy złożyć w terminie tygodniowym od dnia doręczenia wyroku.
Postanowienie zostało zaskarżone przez uczestnika tzw. zażaleniem poziomym do innego składu sądu II instancji.
Sąd okręgowy przy rozpoznaniu zażalenia powziął wątpliwości, które wyraził w przedstawionym Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym.
Zagadnienie prawne
Czy w aktualnym stanie prawnym, po zmianach Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzonych ustawą
z 4.7.2019 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469),
apelacja od postanowienia w przedmiocie wpisu do rejestru zastawów, o którym mowa w art. 41 ust. 4 ustawy
z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2017), niepoprzedzona
wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia tego postanowienia i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem, podlega
odrzuceniu jako z innych przyczyn niedopuszczalna (art. 373 § 1 KPC w zw. z art. 397 § 3 KPC w zw. z art. 13 § 2
KPC) oraz czy na skutek wniesienia apelacji wprost sąd uzasadnia z urzędu zaskarżone postanowienie?
Stanowisko Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy 25.5.2023 r., III CZP 149/22 podjął uchwałę o treści:
W stanie prawnym ukształtowanym ZmKPC19 apelacja od postanowienia w przedmiocie wpisu do rejestru
zastawów, o którym mowa w art. 41 ust. 4 ZastRejU, niepoprzedzona wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia
tego postanowienia i jego doręczenie z uzasadnieniem, nie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna
z innych przyczyn w rozumieniu art. 373 § 1 w związku z art. 13 § 2 KPC; w razie wniesienia apelacji w
ustawowym terminie od postanowienia uwzględniającego wniosek o wpis do rejestru zastawów sąd z urzędu
sporządza uzasadnienie zaskarżonego postanowienia (art. 41 ust. 4 ZastRejU).
SN wskazał, że istnieje brak spójności normatywnej pomiędzy regulacjami ogólnymi i przewidzianymi w ustawach
szczególnych, dotyczącej problematyki przedstawionej w pytaniu prawnym. KPC i ZastRejU zawierają odmienne
uregulowania w zakresie reguł sporządzania uzasadnień postanowień, od których przysługuje apelacja.
Według zasad ogólnych (KPC) wniosek o uzasadnienie postanowienia co do istoty sprawy i jego doręczenie
z uzasadnieniem jest przesłanką skutecznego wniesienia apelacji także w przypadku, gdy sąd ma obowiązek
sporządzić to uzasadnienie z urzędu, przy czym w KPC (po zmianach wprowadzonych ZmKPC19) nie ma przepisu,
który wskazywałby na konkretny przypadek, kiedy następuje sporządzenie uzasadnienia orzeczenia sądu I instancji
z urzędu, od którego przysługują zwyczajne środki odwoławcze (art. 328 § 1 i 2 w zw. z art. 13 § 2 i art. 331 § 2
KPC).



Przepisy art. 41 ust. 3 i 4 ZastRejU, które nie zostały znowelizowane ustawą ZmKPC19, nie wymagają poprzedzenia
wniesienia apelacji od postanowienia co do istoty sprawy wnioskiem o sporządzenie jego uzasadnienia i doręczenie
go z uzasadnieniem, skoro w razie wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym niezgodnego z wnioskiem
o wpis sąd rejestrowy z urzędu sporządza jego uzasadnienie (art. 41 ust. 3 ZastRejU). Według dawnego art. 517
w związku z dawnym brzmieniem art. 357 § 2 KPC i art. 44 ZastRejU sąd rejestrowy doręczał uczestnikom takie
postanowienie z uzasadnieniem.
Uchylenie ustawą ZmKPC19 art. 517 KPC i zmiana art. 357 § 2 KPC oraz dodanie art. 357 § 2¹ KPC, przy braku
modyfikacji art. 41 ust. 3 i 4 ZastRejU, spowodowały niezgodność zapisów ustawy ogólnej i ustawy
szczególnej.
SN podkreślił, że skoro ustawodawca wyraźnie wskazał, że w przypadku postanowień, o których mowa w art. 41 ust
4 ZastRejU, ich uzasadnienie następuje z urzędu, ale dopiero po wniesieniu środka odwoławczego, to
zainteresowany uczestnik nie jest obowiązany poprzedzić wniesienia środka odwoławczego wnioskiem
o sporządzenie uzasadnienia takiego postanowienia i doręczenie go z uzasadnieniem. Sporządzenie przez sąd
I instancji uzasadnienia takiego postanowienia z urzędu następuje, gdy zostanie wniesiona apelacja. Zmiany
dokonane ustawą ZmKPC19 stanowią, że czynnościami związanymi z nadaniem biegu apelacji zajmuje się sąd II
instancji, dlatego przekazanie akt sprawy przez sąd I instancji sądowi II instancji następuje wraz z uzasadnieniem
zaskarżonego orzeczenia. Celem ustawy ZmKPC19 było przyśpieszenie czynności związanych z nadaniem biegu
apelacji, a zatem sąd I instancji powinien wykonać przed przekazaniem akt sprawy z apelacją sądowi II instancji
wszystkie należące do niego czynności, w tym sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia z urzędu. SN
w zaistniałej w tej sprawie sytuacji procesowej, gdy sąd II instancji podjął już czynności mające na celu ustalenie
skuteczności wniesienia apelacji, uznał, że celowe jest, aby sąd ten najpierw zbadał wszystkie inne wymogi formalne
apelacji, a następnie, gdyby okazało się, że można nadać jej bieg, zwrócił akta sądowi I instancji w celu sporządzenia
uzasadnienia zaskarżonego postanowienia.
Dla sądu I instancji termin do sporządzenia uzasadnienia postanowienia co do istoty sprawy z urzędu biegnie od
dnia wpływu apelacji (art. 329 § 2 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC i art. 44 ZastRejU).
SN wskazał, że do postępowania rejestrowego stosuje się wprost przepisy KPC, z uwzględnieniem przepisów ustawy
ZastREjU (art. 44 ZastRejU). Stosunek ustawy KPC do ZastRejU jest relacją ustawy ogólnej do ustawy szczególnej
(lex specialis derogat legi generali). Nie rozwiązuje kwestii momentu czasowego, od którego należy liczyć
rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia środka odwoławczego.
Przed nowelizacją KPC przez ZmKPC19 ustawa ZastRejU również nie określała terminu rozpoczęcia biegu terminu
do wniesienia apelacji od postanowień co do istoty sprawy. Na gruncie art. 41 ust. 4 ZastRejU nie było możliwości
przyjęcia innego terminu niż termin, w którym wnioskodawcy lub uczestnikowi zostało doręczone postanowienie (bez
uzasadnienia). Ponieważ uczestnicy postępowania w zakresie rejestru zastawów nie są obowiązani do poprzedzenia
apelacji od postanowienia (art. 41 ust. 4 ZastRejU) wnioskiem o sporządzenie jego uzasadnienia i doręczenie go
z uzasadnieniem, a ZmKPC19 w tym zakresie nie dostosowała regulacji zawartej w ZastRejU do znowelizowanych
w tym przedmiocie przepisów KPC, dwutygodniowy ustawowy termin do wniesienia apelacji (por. też art. 369 § 1¹
KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC i art. 44 ZastRejU) należy liczyć od daty doręczenia skarżącemu tego rodzaju
postanowienia.

Komentarz
SN stwierdził, że ze względu na wątpliwości interpretacyjne (opisane wyżej) skarżącemu należy umożliwić
wniesienie środka odwoławczego również według ogólnych zasad uregulowanych w KPC, tj. w ten sposób, że
po doręczeniu postanowienia, o którym mowa art. 41 ust. 4 ZastRejU, może on złożyć w ustawowym terminie
wniosek o sporządzenie uzasadnienia postanowienia i jego doręczenie z uzasadnieniem, a następnie wnieść
apelację (art. 369 § 1 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC i art. 44 ZastRejU).
SN wskazał, że przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne dowodzi, że ustawa ZmKPC19 nie zawiera
całościowej i spójnej regulacji problematyki procesowej związanej z wnoszeniem środków odwoławczych nie tylko
w odniesieniu do przepisów KPC, ale również innych ustaw. Istnieje brak spójności normatywnej pomiędzy
regulacjami ogólnymi i przewidzianymi w ustawach szczególnych. Powoduje to niepewność co do zasad
obowiązujących przy wnoszeniu środków odwoławczych. Sprawa ta pokazuje też, że według zasad ogólnych (w
wyniku nowelizacji KPC przez ZmKPC19) istnieje jeden sposób wnoszenia środka odwoławczego, zgodnie z zasadą,
że złożenie wniosku o uzasadnienie postanowienia (wyroku) jest konieczną przesłanką skutecznego wniesienia
środka zaskarżenia. Niemniej jednak na gruncie ustawy szczególnej może wystąpić w tej materii dwutorowość
i prawnie możliwe jest skorzystanie z regulacji ogólnej (art. 369 § 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC i art. 44 ZastRejU) albo
szczególnej (z uwzględnieniem unormowań zawartych w art. 41 ust. 4 ZastRejU). Uchwała rozstrzyga istotne
zagadnienie procesowe, co do którego brak regulacji wprost.

Uchwała SN z 25.5.2023 r., III CZP 149/22, 







SN podkreślił brak spójności normatywnej pomiędzy regulacjami ogólnymi i szczególnymi, dotyczącej problematyki wnoszenia środków odwoławczych. Uchwała SN z 25.5.2023 r. III CZP 149/22 rozstrzyga istotne zagadnienie procesowe, ujawniając brak regulacji wprost.