Regulacja dotycząca posiedzeń zdalnych trafi do KPC
Projekt ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Prawa o ustroju sądów powszechnych i Kodeksu postępowania karnego ma na celu trwałe uregulowanie odbywania posiedzeń zdalnych, zastępując tymczasowe przepisy wprowadzone w związku z epidemią COVID-19. Nowa regulacja ma zagwarantować pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.
Tematyka: Regulacja, posiedzenia zdalne, Kodeks postępowania cywilnego, zmiany, COVID-19, prawo procesowe, udział zdalny, sądownictwo, uregulowanie, projekt ustawy
Projekt ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Prawa o ustroju sądów powszechnych i Kodeksu postępowania karnego ma na celu trwałe uregulowanie odbywania posiedzeń zdalnych, zastępując tymczasowe przepisy wprowadzone w związku z epidemią COVID-19. Nowa regulacja ma zagwarantować pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.
Na podpis Prezydenta oczekuje projekt ustawy z 7.7.2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druk numer 3216). Nowelizacja przewiduje m.in. wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego regulacji dotyczącej odbywania posiedzeń zdalnych. Dotychczasowy stan prawny Posiedzenia zdalne w procedurze cywilnej zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego w związku z epidemią COVID-19. Regulacja w tym zakresie znalazła się w art. 15zzs1 ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1327; dalej: KoronawirusU). Zgodnie z treścią art. 15zzs1 ust. 1 pkt 1 KoronawirusU, rozprawę lub posiedzenie jawne przeprowadza się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (posiedzenie zdalne), z tym że osoby w nim uczestniczące, w tym członkowie składu orzekającego, nie muszą przebywać w budynku sądu. Natomiast art. 15zzs1 ust. 1 pkt 2 KoronawirusU stanowi, że od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego można odstąpić tylko w przypadku, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym jest konieczne, a ich przeprowadzenie w budynku sądu nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących. Przyczyna wprowadzenia zmian Przytoczona powyżej regulacja ma charakter wyłącznie przejściowy. W uzasadnieniu omawianego projektu ustawy nowelizującej KPC projektodawca wskazał, że procedowane zmiany mają na celu trwałe uregulowanie rozwiązań polegających na umożliwieniu przeprowadzania posiedzeń zdalnych za pośrednictwem środków informatycznych pozwalających na komunikowanie się na odległość. Przewidziane zmiany Przede wszystkim, ustawa przewiduje uchylenie art. 15zzs 1 KoronawirusU i wprowadza nową regulację w zakresie odbywania posiedzeń zdalnych. Zgodnie z projektowanymi zmianami, przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość (posiedzenie zdalne) jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania. W takim przypadku na sali sądowej przebywają sąd i protokolant, a pozostałe osoby uczestniczące w posiedzeniu nie muszą przebywać w budynku sądu prowadzącego postępowanie. Zapis obrazu i dźwięku z czynności procesowych odbywających się na sali sądowej przekazuje się do miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia, którzy zgłosili zamiar zdalnego udziału w posiedzeniu sądu oraz z miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia do budynku sądu prowadzącego postępowanie. Nowelizacja przewiduje, że przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zarówno z urzędu, jak i na wniosek osoby, która ma uczestniczyć w posiedzeniu i wskazała adres poczty elektronicznej. Termin na złożenie takiego wniosku wynosi 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie. Zarządzając przeprowadzenie posiedzenia zdalnego przewodniczący może zastrzec, że określona osoba weźmie udział w posiedzeniu zdalnym poza budynkiem sądu prowadzącego postępowanie, jeżeli będzie przebywać w budynku innego sądu. Wezwanie na posiedzenie zdalne zawierać będzie informację o możliwości stawiennictwa na sali sądowej lub zgłoszenia zamiaru zdalnego udziału w posiedzeniu, a także pouczenie, że zamiar ten należy zgłosić najpóźniej na 3 dni robocze przed wyznaczonym terminem posiedzenia oraz że do skutecznego zgłoszenia wystarczają środki porozumiewania się na odległość, przy jednoczesnym wskazaniu adresu poczty elektronicznej. Obowiązek zgłoszenia zamiaru zdalnego udziału w posiedzeniu nie dotyczy osoby pozbawionej wolności. Powyższe stosuje się odpowiednio do uczestników zgłaszających swój udział w posiedzeniu w charakterze publiczności lub osób zaufania. W nowelizacji przewidziano, że osoba, która nie zgłosiła skutecznie wniosku o przeprowadzenie posiedzenia zdalnego, albo nie zgłosiła zamiaru zdalnego udziału w posiedzeniu po otrzymaniu wezwania na posiedzenie zdalne, ma obowiązek stawić się na posiedzeniu w budynku sądu prowadzącego postępowanie bez dodatkowego wezwania. Ponadto, zgodnie z procedowanymi zmianami jeżeli nie sprzeciwia się temu charakter dowodu sąd orzekający może postanowić, że jego przeprowadzenie nastąpi na odległość w ramach posiedzenia zdalnego. We wniosku o przeprowadzenie dowodu strona będzie mogła wskazać, czy domaga się przeprowadzenia dowodu w ramach posiedzenia zdalnego. Co istotne, strona będzie mogła sprzeciwić się przesłuchaniu świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób. W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu sąd wezwie świadka do osobistego stawiennictwa na sali sądowej. W omawianej ustawie przewidziano również możliwość zwolnienia przez przewodniczącego osób pozostających poza salą sądową z obowiązku powstania, jeżeli wykonanie tego obowiązku nie licowałoby z powagą czynności lub mogło niekorzystnie wpłynąć na jakość utrwalenia obrazu i dźwięku z tej czynności. Nowelizacją dodana została także regulacja pozwalająca mediatorowi na przeprowadzenie posiedzenia mediacyjnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość, jeżeli strony wyrażą na to zgodę. Stanowi ona w istocie usankcjonowanie już obowiązującej w tym zakresie praktyki. Przepisy przejściowe Zgodnie z przepisami przejściowymi, ustawa w zakresie projektowanych zmian dotyczących posiedzeń zdalnych ma wejść życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Komentarz Aktualnie obowiązujące rozwiązania w zakresie posiedzeń zdalnych mają charakter jedynie tymczasowy, wobec czego działania mające na celu kompleksowe uregulowanie tej materii uznać należy za konieczne. Niemniej, zaproponowana regulacja jest dość rozbudowana i kazuistyczna. Przewidziano w niej kilka różnych terminów dla stron – oraz ich pełnomocników – którym uchybienie skutkuje m.in. koniecznością stawienia się na rozprawie w sądzie. Wątpliwości budzi celowość takiego rozwiązania. Bardziej zasadnym byłoby pozostawienie uczestnikom postępowań większej swobody w wyborze sposobu uczestnictwa w rozprawach, chociażby z uwagi na mogące wystąpić sytuacje losowe.
Nowa regulacja wprowadzająca posiedzenia zdalne ma wejść w życie po 6 miesiącach od ogłoszenia ustawy. Pomimo próby kompleksowego uregulowania tej materii, wątpliwości budzi kazuistyczność przepisów i ograniczenia dla uczestników postępowań. Propozycja regulacji wydaje się nadmiernie restrykcyjna, ograniczając swobodę uczestników w wyborze sposobu uczestnictwa w rozprawach.