Trwają prace nad nowelizacją ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

Projekt ustawy zakłada nowelizację przepisów dotyczących opłat sądowych w sprawach cywilnych. Przewiduje się wprowadzenie opłaty stałej w zależności od wartości przedmiotu sporu oraz zmiany w opłatach od wniosków o zawezwanie do próby ugodowej oraz doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem. Zmiany mają na celu ułatwienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości i usprawnienie postępowań sądowych.

Tematyka: nowelizacja ustawy, opłaty sądowe, sprawy cywilne, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, doręczenie orzeczenia, zmiany w prawie, koszty sądowe, postępowanie sądowe

Na podpis Prezydenta oczekuje projekt ustawy z 7.7.2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw (druk numer 3216). Nowelizacja obejmuje m.in. przepisy ustawy z 28.7.2015 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, dotyczące opłat sądowych pobieranych od wniosków
o zawezwanie do próby ugodowej oraz doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem.
Opłata stała w sprawach o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej
z pokrzywdzeniem wierzycieli
Przede wszystkim, projektodawca przewidział wprowadzenie opłaty stałej w wysokości 1.000 zł od pisma w sprawach
o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, przy wartości
przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20.000 zł, jeżeli roszczenie wierzyciela
wobec dłużnika zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, którego
wykonalność została stwierdzona przez sąd, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, albo ugodą
zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd.
Dotychczas tożsame ograniczenie wysokości opłaty sądowej od pisma dotyczyło spraw o roszczenia wynikające
z czynności bankowych od strony będącej konsumentem lub osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rodzinne
(art. 13a ustawy z 28.7.2015 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144; dalej:
KSCU)) oraz o roszczenia wynikające z uchwalenia planu miejscowego (art. 13b KSCU).
Zasady opłacania wniosków o zawezwanie do próby ugodowej
Zmiany obejmują również zasady opłacania wniosków o zawezwanie do próby ugodowej. Wskutek nowelizacji
dokonanej ustawą z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. z 2019 r. poz. 1469; dalej: ZmKPC19), opłata stała w wysokości odpowiednio 40 zł w sprawach o prawa
majątkowe, których wartość przedmiotu sporu nie przekraczała 10.000 zł i 300 zł w sprawach o prawa majątkowe
i niemajątkowe o wyższej wartości przedmiotu sporu, została zastąpiona piątą częścią opłaty, która byłaby należna
od pozwu (art. 19 ust. 3 pkt 3 KSCU).
Aktualnie procedowane zmiany przewidują, że piąta część opłaty pobierana będzie od wniosku o zawezwanie do
próby ugodowej w sprawach o prawa niemajątkowe, przy czym nie może ona wynieść mniej niż 100 zł. Natomiast
w sprawach o prawa majątkowe wniosek o zawezwanie do próby ugodowej podlegać ma opłacie stałej odpowiednio
w kwocie 120 zł, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20.000 zł oraz w kwocie 300 zł w sprawach o wyższej
wartości przedmiotu sporu. Zasadniczo zatem ustawodawca powrócił do założeń wcześniej obowiązującej regulacji,
obniżając opłaty sądowe od przedmiotowych wniosków.
Dodatkowo ustawodawca przewidział, że sąd zwróci z urzędu stronie trzy czwarte uiszczonej opłaty od wniosku
o zawezwanie do próby ugodowej, jeżeli w postępowaniu z tego wniosku zawarto ugodę, chyba że sąd uznał ugodę
za niedopuszczalną.
Zmiana w zakresie opłaty stałej od wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem
Nowelizacja zakłada również modyfikację innej opłaty wprowadzonej przez ZmKPC19, tj. opłaty sądowej od wniosku
o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem, zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia
albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia. Aktualnie wysokość tej opłaty wynosi 100 zł (art. 25b KSCU).
Projektowane rozwiązanie przewiduje, że opłata stała w kwocie 100 zł pobierana będzie od wniosku o doręczenie
wyroku albo postanowienia co do istoty sprawy z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia
albo doręczenia tego orzeczenia. Natomiast niższa opłata, wynosząca 30 zł, należna będzie od wniosku
o doręczenie postanowienia, innego niż wskazane powyżej, lub zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego
w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia.
Ustawodawca przewidział również, że opłata uiszczona od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia
z uzasadnieniem zaliczona na poczet opłaty od środka zaskarżenia nie podlega zwrotowi, chyba że uwzględniono
ten środek zaskarżenia z powodu oczywistego naruszenia prawa, a naruszenie to stwierdził sąd odwoławczy lub Sąd
Najwyższy.

Nadto, projekt ustawy przewiduje dodanie regulacji, zgodnie z którą nie pobiera się opłaty od wniosku o doręczenie
orzeczenia lub zarządzenia wraz z uzasadnieniem, jeżeli strona na mocy art. 95 ust. 1-4 KSCU nie ma obowiązku
uiszczenia opłaty od środka zaskarżenia.
Opłaty sądowe uiszczane w sprawach z zakresu prawa pracy
Kolejna zmiana dotyczy opłat uiszczanych przez strony w sprawach z zakresu prawa pracy. W obowiązującym stanie
prawnym, w sprawach tych od pracodawcy pobiera się opłatę podstawową wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi
kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach,
w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, od pracownika i pracodawcy pobiera się opłatę
stosunkową od wszystkich podlegających opłacie pism (art. 35 ust. 1 KSCU).
Wskutek nowelizacji w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, od wartości
przedmiotu sporu ponad tę kwotę od pracownika i pracodawcy pobierana będzie opłata od apelacji, na zasadach
przewidzianych w art. 13 KSCU.
Przepisy przejściowe
Zgodnie z przepisami przejściowymi, ustawa w zakresie projektowanych zmian dotyczących kosztów sądowych
w sprawach cywilnych ma wejść życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia.

Komentarz
Projektowane zmiany należy zasadniczo ocenić pozytywnie. Podwyższenie opłat sądowych pobieranych od
wniosków o zawezwanie do próby ugodowej, dokonane na mocy ZmKPC19, zniechęciło strony do korzystania z tej
instytucji. Częściowy powrót do wcześniejszych rozwiązań może tę sytuację odmienić. Podobnie, celowe jest
obniżenie opłat sądowych od wniosków o doręczenie orzeczeń z uzasadnieniem. Pewne obawy może jednak budzić
sposób redakcji przepisów dotyczących tej materii. W praktyce problematyczne może okazać się bowiem
rozstrzygnięcie, które postanowienia należy uznać za „co do istoty sprawy”.

Projektowane zmiany w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych mają na celu zwiększenie transparentności i efektywności procesu sądowego. Wprowadzenie opłat stałych oraz modyfikacje w opłatach od wniosków o próbę ugodową i doręczenie orzeczenia mają poprawić funkcjonowanie systemu sądowego i zmniejszyć obciążenia finansowe stron postępowań.