Sąd właściwy w sprawach o odszkodowanie
TSUE orzekł, że prawem właściwym dla zasad dotyczących przedawnienia roszczenia o odszkodowanie jest prawo miejsca, w którym doszło do wypadku. Sprawa dotyczyła osoby poszkodowanej wypadkiem w Portugalii, uderzonej przez statek zarejestrowany w tym kraju. Francuski sąd przyznał odszkodowanie, które wypłacił fundusz gwarancyjny. Kwestia przedawnienia roszczenia była kluczowa w sporze przed portugalskim sądem. TSUE wskazał, że prawo właściwe dla powództwa osoby trzeciej wstępującej w prawa poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody jest prawem państwa, gdzie doszło do szkody. Wyrok TSUE stanowi ważne wyjaśnienie dotyczącego interpretacji przepisów rozporządzenia 864/2007/WE.
Tematyka: TSUE, rozporządzenie 864/2007/WE, odszkodowanie, przedawnienie, prawo właściwe, wypadki za granicą, powództwo, osoba trzecia, fundusz gwarancyjny, interpretacja przepisów
TSUE orzekł, że prawem właściwym dla zasad dotyczących przedawnienia roszczenia o odszkodowanie jest prawo miejsca, w którym doszło do wypadku. Sprawa dotyczyła osoby poszkodowanej wypadkiem w Portugalii, uderzonej przez statek zarejestrowany w tym kraju. Francuski sąd przyznał odszkodowanie, które wypłacił fundusz gwarancyjny. Kwestia przedawnienia roszczenia była kluczowa w sporze przed portugalskim sądem. TSUE wskazał, że prawo właściwe dla powództwa osoby trzeciej wstępującej w prawa poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody jest prawem państwa, gdzie doszło do szkody. Wyrok TSUE stanowi ważne wyjaśnienie dotyczącego interpretacji przepisów rozporządzenia 864/2007/WE.
TSUE orzekł, że prawem właściwym dla zasad dotyczących przedawnienia roszczenia o odszkodowanie jest prawo miejsca, w którym doszło do wypadku. Ponadto, zgodnie z rozporządzeniem 864/2007/WE jest ono również prawem właściwym dla powództwa osoby trzeciej, która wstąpiła w prawa poszkodowanego, przeciwko sprawcy szkody. Stan faktyczny W Portugalii osoba posiadająca obywatelstwo francuskie podczas pływania została uderzona przez statek zarejestrowany w Portugalii. Doznała ona poważnych obrażeń ciała i przeszła kilka operacji w Portugalii i we Francji. W postępowaniu z powództwa o odszkodowanie, wniesionego przez tę osobę, francuski sąd zasądził odszkodowanie, które wypłacił F. (fundusz gwarancyjny dla ofiar przestępstw). Następnie F. pozwał towarzystwo ubezpieczeniowe osoby uznanej za odpowiedzialną za ten wypadek przed portugalski sąd w celu uzyskania od tego towarzystwa zwrotu kwoty wypłaconej przez F. poszkodowanemu. Sąd oddalił powództwo F., uznając, że jego roszczenie uległo przedawnieniu ze względu na upływ trzyletniego terminu przewidzianego w portugalskim prawie. F. odwołał się od tego orzeczenia, podnosząc, że zgodnie z art. 19 rozporządzenia (WE) Nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.7.2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) (Dz.Urz. UE L z 2007 r. Nr 199, s. 40) terminem przedawnienia mającym zastosowanie nie jest termin przewidziany w portugalskim prawie, lecz we francuskim. Tymczasem na podstawie francuskiego prawa termin przedawnienia (dziesięcioletni) w niniejszej sprawie jeszcze nie minął. Stanowisko TSUE Przepis art. 4 ust. 1 rozporządzenia 864/2007/WE przewiduje, że jeżeli to rozporządzenie nie stanowi inaczej, prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda. Wynika z tego, że prawem właściwym dla powództwa poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów tego rozporządzenia, jest prawo państwa, w którym powstaje ta szkoda. Ponadto art. 15 lit. h) rozporządzenia 864/2007/WE stanowi, że prawu właściwemu dla zobowiązań pozaumownych, na podstawie niniejszego rozporządzenia, podlegają w szczególności sposoby wygaśnięcia zobowiązania, przedawnienie i terminy zawite. W ocenie TSUE z art. 4 ust. 1 i art. 15 lit. h) rozporządzenia 864/2007/WE wynika, po pierwsze, że jeżeli to rozporządzenie nie stanowi inaczej, prawem, które reguluje powództwo poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody i określa w szczególności przepisy dotyczące przedawnienia tego powództwa, jest prawo państwa, w którym powstaje ta szkoda. Po drugie, art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE, zatytułowany „Subrogacja”, w odniesieniu do obowiązku zaspokojenia poszkodowanego przez osobę trzecią stanowi, że prawo właściwe dla obowiązku osoby trzeciej określa, czy i w jakim zakresie osoba trzecia jest uprawniona do dochodzenia od dłużnika praw, które przysługiwały wierzycielowi wobec dłużnika, zgodnie z prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku. Trybunał wskazał, że w tym przepisie dokonano zatem rozróżnienia między: z jednej strony prawem właściwym dla stosunków między wierzycielem, czyli – w przypadku szkody – osobą poszkodowaną a osobą trzecią, która wstąpiła w jego prawa, a z drugiej strony prawem właściwym dla stosunków między wierzycielem a jego dłużnikiem, to znaczy – w przypadku szkody – stosunków między osobą poszkodowaną a sprawcą szkody. Ponadto w art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE uściślono, że osoba trzecia, która wstąpiła w prawa poszkodowanego, może wykonywać prawa poszkodowanego zgodnie z prawem regulującym stosunki między tą osobą a sprawcą szkody. Trybunał stwierdził, że w sytuacji szkody wyrządzonej w wyniku wypadku, co ma miejsce w niniejszej sprawie, prawem właściwym dla powództwa poszkodowanego przeciwko sprawcy tej szkody jest zasadniczo prawo państwa, w którym powstaje szkoda. Trybunał wskazał, że w pkt. 56–59 wyroku z 21.1.2016 r., ERGO Insurance et Gjensidige Baltic, C-359/14 i C-475/14, , sprawy połączone, uznał, iż w sytuacji, w której osoba trzecia wypłaciła odszkodowanie osobie poszkodowanej w wypadku, wykonując zobowiązanie wobec swego ubezpieczonego, art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE przewiduje, że kwestia ewentualnego wstąpienia w prawa tego poszkodowanego oraz warunki wykonania tej subrogacji podlegają prawu właściwemu dla zobowiązania osoby trzeciej do wypłaty odszkodowania na rzecz tego poszkodowanego. Natomiast zdaniem Trybunału prawo właściwe dla określenia osób, które mogą zostać uznane za odpowiedzialne za wypadek, zgodnie z art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE podlega art. 4 i nast. rozporządzenia 864/2007/WE. Wynika z tego, że prawo regulujące stosunki między osobą poszkodowaną a sprawcą szkody, czyli wierzycielem i dłużnikiem, o których mowa w art. 19, jest określane na podstawie art. 4 i nast. Zdaniem TSUE w świetle powyższych rozważań z art. 4 ust. 1, art. 15 lit. h) rozporządzenia 864/2007/WE i art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE wynika, że prawem regulującym powództwo poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody i określającym w szczególności przepisy dotyczące przedawnienia tego powództwa, którym jest co do zasady prawo państwa, w którym powstaje ta szkoda, jest również prawem regulującym powództwo osoby trzeciej, która wstąpiła w prawa tego poszkodowanego przeciwko temu sprawcy. Trybunał uznał, że wykładnia, zgodnie z którą art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE nie ma na celu określenia prawa właściwego dla przedawnienia powództwa, na które może powołać się osoba trzecia, która wstąpiła w prawa i obowiązki dłużnika, o którym mowa w tym artykule, znajduje potwierdzenie w ogólnej systematyce tego rozporządzenia. Rozdział V rozporządzenia 864/2007/WE, w którym zawarty jest art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE, ustanawia bowiem wspólne zasady mające zastosowanie do sytuacji, w których prawo właściwe dla danego zobowiązania pozaumownego zostało już określone. Trybunał uznał, że wykładnia art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE, zgodnie z którą w przypadku gdy osoba trzecia, która wstąpiła w prawa i obowiązki dłużnika, wytacza powództwo przeciwko dłużnikowi, zasady przedawnienia tego powództwa określałoby prawo właściwe dla obowiązku zaspokojenia wierzyciela przez tę osobę trzecią, byłaby sprzeczna z celem tego rozporządzenia. Z motywów 6, 14 i 16 tego rozporządzenia wynika, że ten cel polega w szczególności na zagwarantowaniu pewności co do prawa właściwego bez względu na państwo, w którym wytoczono powództwo, oraz na zwiększeniu przewidywalności orzeczeń sądowych i zapewnieniu odpowiedniej równowagi między interesami osoby, której przypisuje się odpowiedzialność, i interesami poszkodowanego. W ocenie TSUE taka przewidywalność prawa właściwego byłaby jednak zagrożona, gdyby w przypadku subrogacji warunki wykonania i sposoby wygaśnięcia zobowiązania pozaumownego dłużnika wobec poszkodowanego były określane przez prawo właściwe dla zobowiązania osoby trzeciej do zaspokojenia tej osoby. Ponadto, zdaniem TSUE, taka wykładnia art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE byłaby również sprzeczna z celem polegającym na zapewnieniu rozsądnej równowagi między ścierającymi się interesami oraz z samą istotą mechanizmu subrogacji. Wykładnia ta skutkowałaby bowiem tym, że sprawca szkody będący dłużnikiem znalazłby się (z tego powodu, że został pozwany przez osobę trzecią, która wstąpiła w prawa i obowiązki wierzyciela, a nie przez poszkodowanego będącego wierzycielem) w innej sytuacji, w danym wypadku mniej korzystnej, niż sytuacja, w której znajdowałby się, gdyby ten wierzyciel wykonał swoje prawa osobiście i bezpośrednio przeciwko niemu. Reasumując, Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 1, art. 15 lit. h) i art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE należy interpretować w ten sposób, iż prawem, które reguluje powództwo osoby trzeciej, która wstąpiła w prawa poszkodowanego, przeciwko sprawcy szkody, i określa w szczególności przepisy dotyczące przedawnienia tego powództwa, jest co do zasady prawo państwa, w którym powstaje ta szkoda. Komentarz W niniejszym wyroku TSUE dokonał wykładni językowej, systemowej i celowościowej przepisów art. 4 ust. 1, art. 15 lit. h) i art. 19 rozporządzenia 864/2007/WE. Z niniejszego wyroku wynika, że prawem regulującym powództwo poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody i określającym w szczególności przepisy dotyczące przedawnienia tego powództwa, jest, co do zasady, prawo państwa, w którym powstaje ta szkoda. Ponadto to prawo reguluje również kwestie, które odnoszą się do powództwa osoby trzeciej, która wstąpiła w prawa poszkodowanego przeciwko sprawcy. Uzasadniając swoje stanowisko, Trybunał odwołał się obszernie do swojego dotychczasowego orzecznictwa. Trybunał wyjaśnił, że w zakresie, w jakim subrogacja ma zasadniczo na celu wyłącznie umożliwienie osobie trzeciej, która wstąpiła w prawa wierzyciela, wykonywanie jego praw, stosowanie tego mechanizmu nie powinno mieć wpływu na sytuację prawną dłużnika. Ten ostatni powinien bowiem mieć możliwość powołania się przeciwko osobie trzeciej, która wstąpiła w prawa i obowiązki poszkodowanego, na wszelkie środki obrony, którymi dysponowałby wobec poszkodowanego, w szczególności na zarzuty dotyczące stosowania przepisów dotyczących przedawnienia. Powyższa interpretacja rozporządzenia 864/2007/WE, z e względu na charakter prawny tego aktu (ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich) powinna być stosowana również przez polskie sądy. Wyrok TSUE z 17.5.2023 r., Fonds de Garantie des Victimes des Actes de Terrorisme i d’Autres Infractions, C-264/22,
Wyrok TSUE w sprawie Fonds de Garantie des Victimes des Actes de Terrorisme i d’Autres Infractions, C-264/22, dotyczący prawa właściwego dla powództw o odszkodowanie, przynosi istotne wyjaśnienie w zakresie przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w przypadkach wypadków za granicą. Interpretacja przepisów rozporządzenia 864/2007/WE dokonana przez Trybunał Europejski ma istotne znaczenie dla spójności i przewidywalności orzecznictwa w sprawach międzynarodowych.